Tíminn - 21.11.1965, Qupperneq 5

SUNNUDAGUR 21. nóvember »65
Otgefandl: FRAMSOKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjórl: Kxistján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Heigason og Indriðl
G. Þorsteinsson. FnHtrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrímnr Gislason. Ritstj.skrifstofor 1 Edda-
húsinn, sfmar 18300—18305. Skrifstofnr, Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Anglýsingasfmi 19523. Aðrar sfcrifstofnr,
síml 18300. Ásíkriftargjald kr. 90.00 á mán. lnnanfands. — 1
lansasöln fcr. 5.00 eint. — Prentsmiðjaa EDDA bj.
Lamaðar bæjar-
framkvæmdir
Umræður á síðasta borgarstjórnarfundi í Reykjavík
vörpuðu skæru ljósi á það, hvernig verðbólgu- og pen-
ingaréttindastefna íhaldsstjómarinnar hefur leikið bæj-
arframkvæmdir, einkum á mesta þéttbýlissvæðínu. Krist-
ján Benediktsson, borgarfulltrúi Framsóknarflokksins,
lýsti þessum áhrifum á framkvæmdir Reykjavíkur og
vítti borgarstjómarmeirihlutann fyrir það að láta sér
þetta lynda og reyna ekki að knýja stjómarvöld til að-
gerða, sem gætu auðveldað framkvæmdir horgarinnar.
Bæjarframkvæmdir eru með því nauðsynlegasta, sem
byggt er. Þær em skólar, sjúkrahús, dagheimili o.fl.
Síðustu árin hefur orðið geigvænlegur dráttur á mörgum
þessum byggingum borgarinnar og sigur æ meira á
þá ógæfuhlið. Borgarstjórinn ber ætíð við vinnuaflsskorti
en hælir um leið peningafrelsi stjórnarstefnunnar. Pen-
ingamennirnir kaupa upp vinnuaflið með yfirboðum,
sem bæir geta ekki keppt við. Nú er svo komið, að bygg-
ingar þjónustustofnana í borginni og ýmsum öðrum
bæjum em lamaðar og dragast æ meira aftur úr.
Þannig fer, þegar ekki er reynt að hafa neina verk-
stjóm á þjóðarbúinu. Þannig fer, þegar stjórnarstefnan
í fjárfestingarmálum er beinlínis sú að beita lánapóli-
tíkmni og verðbólgunni fyrir framkvæmdavagn peninga-
mannanna, og þeim meira að segja tryggður enn rausnar-
legri forgangur með lagasetningu um, að þjónustu-
framkvæmdir almemrings vflci fyrir höllum þeirra.
Jafnvel flraldsmeirihluti höfuðborgariimar horfír með
velþóknun á þessa lömun bæjarframkvæmdanna, sem
harm er kosirai til að koma fram og hæöst svo um yfir
forgöngu peningafurstanna.
Hér hefur sú ömurlega þróun orðið, að meðan ná-
grannaþjóðir létu heilbrigða áætlunarstefnu, lánapóli-
tík og hemil á verðbólgu taka við af höftum eftirstríðs-
áranna og tryggja þannig jafnræði einkaframkvæmda
og opinberra framkvæmda, braut vanþroskaður íhalds-
flokkur fégræðgimanna sérréttindastefnu sirmi braut á
kostnað almannaframtaks og þjónustustofnana, og tíl
þess að ná marki sínu sem bezt magnar hann verðbólg-
una sem óðast og beitir lánapólitík, lagasetningum og
stjórnartilskipunum purkunarlaust í þágu peningavalds-
ins.
4000 á rúmmetra
Síðustu árin hefur verið reiknað með því í bygginga-
áætlunum hins opinbera, t.d. í fjárveitingum Alþingis
til skóla, að byggingarkostnaður væri 2—2.500 kr. á
rúmmetra. í ár mun vart reiknað með minna en 3000
kr. og mun svo gert í umsóknum bæja, sem nú eru lagðar
fyrir Alþingi. .En það kemur æ betur 1 ljós, að verð-
bólgan er enn hraðstígari og stökk byggingakostnaðar-
ins enn meiri. Þegar opnuð voru tilboð um byggingu
dagheimilis í Reykjavík á dögunum, kom í ljós, að
lægsta tilboð verktaka hljóðaði á 4000 krónur á rúm-
metra. Þannig er viðhorfið nú. Þannig vex hraði kapp-
hlaupsins út í foraðið. Og á Alþingi játar forsætisráð-
herra, að byggingar í Reykjavík séu líklega um 30%
dýrari en víða úti á landi.
TÍMINN
Walter Lippmann rifar um aiþjóSamál:
Þaö þarf tíma til að brúa bili
mðli kynþáttanna i Rhodesíu
Rétt af Bandaríkfunum að láta forustuna öðrum eftir
DESLAN í Slhodesín mfflí ina
og
a
•Á
'im
evrópskra landnema er
dæmi utn viðfangsefni, sem
í deiltnmi eiga. Haagri arjnar
flokks Ian Douglas Smitbs fbr-
sætisráðherra hefar hrumfið
honwm út í ófæruna. lan Smith
getwr efcki tryggt, að yfirráð
hvítra manna hakiist í Rhode-
síu. Ptfli vissa er fyrir, að 220
þúsund hvitir ibúar landsins
geta aldrei gert meira en að
verja sig á flóttanum frá yfir-
drottnuninni fyrir ásókn fjðg-
urra miHjóna svartra manna.
f Hhodesiu hljóta að búa
menn af fleirum en eimtm
kynþætti, í framtíðinni ef ekki
kemur til aHsherjarbaráttn,þar
sem hvítir menn og svartir út-
rýma hvorir öðrum. Þeirri stað
reynd verður e&ki hni'kað, að
þjóðfélagi mismunadni kyn-
þátta nægir ekki einn manns-
aldur til þróunar. Attt veltur
því á svarinu við spurningunmi
hvemig auðnast megi að koma
í kring hinni tímafreku og ert
iðu breytingu án þess aff til
ó'þolandi óreiðu dragi.
Víst er mögulegt, að ríki
hvítra Rhodesíumanna rekið
sem lögregluríki, geti fram-
kvæmt yfirdrottnun hvítra
manna um nokkurt skeið, ef
nægilegri harðneskju er beitt.
Þetta verður þó aldrei gert á
annan hátt en þann, að standa
í stríði við meginþorra þegn-
anna, sem eru innfæddir Afr-
{fcnmenn, og ailan fjöld íbú-
anna á meginlandi Afrífcu.
EINNIG er mögulegt, þó
næsta ósenmlegt sé, að hýivu
afríkanski meirihluti íbúanna í
Rhodesíu nái stjórnartaumun-
um í sinar hendur. Þetta yrði
í>ó aldrei gert með öðrn móti
m því, að eiga á hættu algert
stjómleysi í opinberu Iffi
landsins, eiga á hættu grimmi-
legan ófrið við hvítu harðlínu-
mennina og eiga ennfrerwnr á
bættu að upp gjósi að nýju
ættbáifcastyrialdimar, sem
Bretar kváðu niður með valda-
tökn sinni í iandinu.
Enginn getnr með vissu sagt
fyrir um, hvemig vinna eigi
bng á kröfuhörðustu mönnun-
um um yfirdrottnun hvítra eða
þeim innfæddu Afrífcumönnum
sem öfgafyílstir era og heimta
meirihlutastjórn umsvifa-
iaust. En við vitum öll, hvað
ætti að gera. Við þurfum á
tíma að haida til friðsamlegrar
þróunar. Með einhverjum
hætti verður að fá hvíta og
svarta til að sætta sig við þá
staðreynd, að mannsaldur þarf
að minnsta kosti til þróunar
áður en sameiginlegt ríki kyn-
þáttanna getur þrifizt í Rhode-
síu.
Hvítu alræðissinnarnir geta
ekki sigrað þegar tii lengdar
lætur og meirihluti Afríku-
manna getur ekki sigrað á
svipstijndu. Ef hvítir og svartir
eiga ekki að útrýma hvorir Öðr
um, verða þeir að veita hvorir
öðrum nægilegan frest til þess
að innfæddu Afríkumennirnir
lan Smflh les heimsfrétfimar af fréttasendi í skrifstofu sinnl.
geti ekki þrosíkazt frá yfir-
drottnunarhnedgð smni.
VERA MÁ, að þetta krefjist
meiri þolinmæði og almennr-
ar skynsemi en mannkynið sýn
ir yfirleitt um þessar mundir.
Bandaríkjamenn hafa þó ekk-
ert annað en þetta til að miða
stefnu sína við. Rhodesía er
ekki á hagsmuna- eða ábyrgð-
arsvæði Bandaríkjanna. Samt
sem áður veltur á næsta miklu
fyrir okkur, að þar verði ekki
hleypt af stað kynþáttastyrjöld
í sunnanverðri Afríu, þar sem
stórveldin hlytu óhjákvæmi-
lega að sogast inn í hringiðu
þessa hildarleiks. Þar á ofan
hlyti slík styrjöld að vekja
ærið alvarlegan enduróm inn-
an Bandaríkjanna sjálfra.
Að mínu viti fer ríkisstjóm
okkar alveg rétt að, þegar hún
tefcur sér ekki forustu eða
frumkvæði í málinu, heldur
velur þá afstöðu, að fylgja
öðrum og veita stuðning. Sum-
ir Bandaríkjamenn hafa gagn-
rýnt þessa aðferð og haldið
fram, að vegna heimsforustu-
hlutverks okkar beri okkur að
taka forustuna í málum Afríku.
En mikil fásinna væri að fara
þannig að.
Ennfremur verður að hafa
hugfast, að Evrópuríki, sem
hefur leyst upp nýlenduveldi
sitt, eins og Brettand, Frakk-
land og Belgía hafa gert, hef-
ur á að skipa fjölda tækni-
manna og stjórnenda, sem
standa föstum fótum í löndum
þeim, sem áður voru nýlendur
þekkja til hlítar venjur í land-
inu og alla þjóðhætti, en þá
bráðnauðsynlegu þekkingu á-
vinnttr sér enginn í skjótri svip
an. Þessir menn eru því mifclu
betur undir það búnir en
Bandaríkjamenn geta nokk
urn tíma orðið að gerast leið-
sögumenn, ráðgjafar og fræð-
arar hinna ungu þjóða.
ÉG HELD, að enginn ætti að
efa þörf ungra þjóða fyrir leið
sögumenn, ráðgjafa og fræð-
ara. Ennfremur ætti enginn að
afneitá mannlegum staðreynd-
um, svo sem því, að ærinn tíma
þarf til að mennta fólk og
þjálfa tæknimenn og sérfræð-
inga, sem eru ómissandi fyrir
sjálf stj ómarþj óð.
Við eigum ekki í deilum við
hvíta íbúa Rhódesíu vegna þess
að þá vanti tíma til þess að
„brúa gjána milli steinaldar og
tuttugustu aldarinnar,“ eins og
þeir segja í áróðri sínum. Deil
an er einmitt sprottin af því,
að Ian Douglas Smith er á
valdi hvítra yfirdrottnunaröfga
manna, sem eru staðráðnir f
að brúa ekki þessa gjá.
Undir eins og stjórnartaum-
arnir í Rhodesíu komast í hend
ur manna, sem ætla sér í raun
og veru að brúa þetta djúp,
mun reynast fært að finna
leið til þolanlegs samkomulags
hvítra manna í Rbodesíu og
annarra jarðarbyggja.