Alþýðublaðið - 31.12.1949, Blaðsíða 1

XXX. árgangur. Laugardagur 31. des. 1949. 297. tbl.
Stefán Jóh. Stefánsson:
ENN EITT ÁR er á enda
gengið. Það hefur, eins og allt-
af áður, verið ár gleði og sorg- i
ar, fagurra fyrirheita, djarf- '
legra framkvæmda, mistaka og i
brostinna vona. Þannig ber
hvert ár í skauU sínu, jafnt ,
fyrir einstaklinga, heimili,
samtakaheildir og þjóðir, ým-
ist sigra eða ósigra, ánægju
eða áhyggjur, eða hvort
tveggja. Lögmál lífsins er oft
kalt og kvíðvænlegt, en alltaf
órjúfandi.
Þó að heimsstyrjöld sé lokið
fyrir 4—5 árum, er samt, því
miður, ekki unnt að horfa til
baka á ár friðar og öryggis,
sátta og samkomulags á milli
þjóðanna. Kínverska innan-
landsstyrjöldin er raunveru-
lega hefur geisað í mörg ár,
virðist næstum til lykta leidd
í árslok með sigri kommúnista
herjanna, hvað svo sem við
tekur í þessum austræna heimi
og mikla mannhafi hins forna
menningarríkis. Uppreisn
kommúnista og skæruhernað-
ur í Grikklandi er nú að mestu
leyíi brotin á bak aftur. Ann-
arri fornri menningarþjóð hef-
ur þar blætt um langt skeið.
Átökin milli austurs og vest-
Urs eru enn viðsjál, og fáir
Vita, hvað býr undir yglibrún-
Unum, né til hvers átökin að
lokum leiða.
Alþjóðamálin og
EINS OG drepið hefur verið
á í fáum orðum hér að fram-
an, hefur liðna árið ekki fært
þjóðunum fullvissu um öryggi
varanlegs friðar né fullar
sættir á milli stórþjóðanna.
Kalda stríðinu. hefur ekki
linnt; það lægir öðru hvoru en
blossar upp á ný. Ágengni
harðar deilur og hótanir eru
daglegt brauð.
Reynslan af síðustu heims-
styrjöld er smáþjóðunum rík
í huga. Hið yfirlýsta hlutleysi
Norðurlanda og einlægur frið-
arvilji þeirra dugði þeim
hvergi nærri til þess- að losna
við beinar hörmungar stríðs-
ins né framandi hersveitir í
löndum sínum. Það var því
sízt að undra, þótt hlutleysis-
Btefnan yrði tekin til nýrrar
yfirvegunar og endurskoðun-
ar. Og stórþjóðir lýðræðis-
landanna, er áður höfðu fram-
kvæmt afvopnun að verulegu
leyti, eins og t. d. England, og
horfið meira frá hernaðarlegri
samvinnu, tóku nú eipnig að í-
huga ráð sitt, reynslunni ríkari
af ágengni, ofstopa og ofríki
einræðisríkjanna. Hinn gagn-
merki jafnaðarmannaforingi
og verkalýðsleiðtogi, Ernest
Bevin, varpaði fram hugmynd-
inni um varanlegt og náið
samstarf Vestur-Evrópuríkj-
anna, bæði á fjárhagssviði og
til hernaðarlegra varna. Og
Eins og oftast áður hafa
duttlungar og harðýðgi ís-
lerizkrar veðráttu og óráðnar
göngur nytjafiska valdið þjóð
vorri allþungum búsifjum. Ó-
venjulega hart og kait vor hef-
ur bakað íslenzkri bændastétt
ýmis þungbær var.dkvæði.
Fimmta ríldarleysissumarið í
röð hefur orðið síldveiðimorin-
um og verkafólki í norðlenzlc-
um bæjum og þorpum, og báta
útveginum yfirlei.t, mjög
þungt í skauti, og auk þess
dregið mjög úr öflun erlends
gjaldeyris. En aukinn við-
námsþróttur, fjölbrevttara at-
vinnulíf, fullkomnari tækni
og vaxandi félagslegt öryggi
bætir nú verulega úr skák,
þegar slík óhöpp ber að hönd-
um. Þó er það vissulega svo,
að fátækir sjómenn og verka-
fólk í verstöðvum fær ekki
undir því risið til langframa,
er slíkt aflaleysi og óáran ber
að höndum.
Þó að liðna árið hafi velkt
mörgum alþýðumanni undir
ugga, verður sú tilfinning æ
ríkari og sú skoðun rökstudd-
ari, að vort fagra og tignar-
lega land og auðæfi hafsins
umhverfis það geti skapað þjóð
inni fullkomin skilyrði til þess
að lifa þar, þótt stundum verði
í- harðri þaráttu, öruggu lífi
menningarþ j óðar.
afstaða Islands
síðar kom til skjalanna hug-
myndin um varnarbandalag
Atlantshafsríkjanna. Rödd hins
volduga Rússlands þrumaði
gegn öllum þessum samtökum
og bergmálaði frá öllum
fimmtu herdeildum þeirra í
lýðræðisríkjunum.
AtJantshafssátt-
málinn og 30. marz.
Hinar friðsömu smáþjóðir
Vestur-Evrópu og þó einkum
N or ðurlandaþ j óðir nar, vor u
íhugular og aðgætnar um af-
stöðu sína. Reynslan hafði
kennt þeim margt. Henni varð
ekki gleymt Hefðbundið hlut-
leysi hafði ekki hjálpað. Þær
vildu engir aðilar gerast að
árásum. En þær mátu mikils
frelsi sitt og framtíð. Þær
fundu einnig, að þær áttu
heima í hópi friðsamra lýð-
ræðisþjóða, er þó vildu öllu
fórna til þess að verja með
samtökum lönd sín gegn árás-
um einræðisaflanna.
Finnland gat ekkert í þessu
efni aðhafzt. Það var bundið i
báða skó af nálægð óvægins
sigurvegara. Svíar höfðu stað-
ið utan við stríð í 135 ár og
algerlega losnað við bein átök
í landi sínu í síðustu styrjöld.
Öðru máli gegndi með Dan-
mörku, ísland og Noreg. Öll
Stefán Jóh. Stefánsson.
þessi lönd höfðu dregizt inn í
stríðið. Samhugur yfirgnæf- (
andi hluta þjóðanna, er þessi
iond byggja, var með lýðræð- ,
isþjóðum Vesturveldanna. Þau |
óttuðust öll, vegna legu sinn-
ar, að mikil hætta væri á ferð-1
um, ef nýtt heimsstríð brytist
út. Eftir ítarlega yfirvegun
tóku öll þessi friðsömu ríki
mikilvægt skref um þátttöku í
varnarsamtökum Atlantshafs-
ríkjanna.
Sá viðburður í íslenzkum
utanríkismálum, er án efa
sá merkasti, er skeði á hinu
liðna ári.
Ákvörðun þessa máls verð-
ur einnig minnisstæð öllum
þeim, er um fjölluðu. Að sjálf-
sögðu hófu kommúnistar á Is-
landi, eins og alls staðar ann-
arssstaðar, harða og óvægna
cókn, og án efa að ráði Rússa,
gegn inngöngu í bandalagið.
‘Hugir nokkurra manna, sem
annars eiga ekki samleið með
kommúnistum, trufluðust veru
lega, og þeir tóku sér samstöðu
með uppsteit og ögrandi liði
kommúnista í þessu máli.
Hinn 30. marz 1949 verður
ógleymanlegur dagur í stjórn-
málum og þingsögu íslands.
Yfirgnæfandi meiri hluti al-
þingismanna og lýðræðisflokk-
anna þriggja höfðu, eftir ýtar-
lega athugun og að yfirlögðu
ráði, ákveðið að samþykkja að
ísland gerðist aðili að Atlants-
hafsbandalaginu. Kommúnist-
ar stefndu saman liði sínu og
létu ófriðlega. Múgur og marg-
menni friðsamra borgara, en
einnig ofstopamanna, upp-
æstra af kommúnistum, safn-
aðist utan við alþingishúsið.
Hinir ófyrirleitnustu og æst-
ustu hófu grjótkast að þing-
'núsinu. Ætlunin var augsýni-
lega að hindra með ofbeldi
störf alþingis, og að skeyta því
engu, þó úr yrði meiðsli og
mannskaði. Og innan sala al-
þingis hljómuðu æstar raddir
kommúnista, er með óþinglegu
orðbragði og hótunum helltu
olíu á eldinn. En að sjálfsögðu
fóru alþingismenn sínu fram,
þrátt fyrir hótanir innan þings
og utan. Málinu lauk á þá
lund, sem vitað var, í fullu
samræmi við skoðun og vilja
mikils meirihluta þings og
• -r
þjóðar. ísland gerðist aðili að
Atlantshafssáttmálanum. Eftir
stóðu, sem minnismerki komm
únista, allar rúður þinghússins
brotnar og veggir þess ataðir
auri. Alþingismenn héldu heim
undir ógnunum, hótunum og
grjótkasti æstra verkfæra
kommúnista.
Þingræði og lýðræði sigr-
aði. En bað hafði sézt fram-
an í ófreskju ofbeldisins.
Nýjar rúður voru settar í al-
þingishúsið og veggir þess
hreinsaðir af aurkastinu. Öld-
urnar hnigu og æsingarnar
dvínuðu. Eftir urðu aðeins á-
mátleg hróp æstra kommún-
ista.
Atlantshafssáttmálinn er
genginn í gildi. Friðsamar
þjóðir liafa bundizt samtök-
um sér til varnar, ef á þær
er ráðist. Friðsamasta þjóð-
heimsins er aðili að þéssum
merkilegu samtökum. Þau
virðast þegar hafa borið
nokkurn árangur. Kalda
stríðinu hefur slotað nokk-
uð um skeið. Það er á vit-
und árásarþjóða, að til eru
samstillt samtök friðsamra
þjóða íil varnar gegn ágangi
«g yfirdrottnun ofbeldis-
ríkja.
ísland á vissulega heima í
samtökum friðsamra lýðræðis-
þjóða. Hættunum er ekki af-
stýrt. En vonir gætu staðið til
þess, að meira öryggi skapist.
íslenzkir jafnaðarmenn munu
vinna að því, að sínu litla leyti,
eins og skoðanabræður þeirra
um heim allan, að styðja að
friði og öryggi. Þess vegna
studdu þeir að inngöngu ís-
lands í Atlantshafsbandalagið.
Og það er merkilegasti við-
burður hins liðna árs, bæði í
íslenzkum utanríkismálum og
á alþjóðavettvangi yfirleitt.
Áfök í íslenzkum stjórnmálum
LIÐNA ÁRIÐ hefur verið
róstusamt í innlendum mál-
um. Fyrrverandi ríkisstjórn
’nafði eftir megni freistað þess
að halda allri framleiðslu í
fullu horfi, \ hindra atvinnu-
leysi og vinna eftir því sem
aðstæður leyfðu gegn vaxandi
verðbólgu. En þar var oft örð-
ugt um -vik. Stjórn þriggja,
ósamstæðra flokka þurfti að
semja sín á milli og feta sig á-
íram frá einum áfanga til ann-
ars. Meðal sianna ríkti of lít-
ill skilningur á hættum og á-
standi. Fáir vildu nokkru
fórna. Léttkeyptur stundar-
hagnaður stríðsáranna hafði
ofið ógegnsæja glýju á augu
margra manna. Þeir, sem
höfðu forréttindi, vildu vernda
þau. Yfir flestu var kvartað
og fáu tekið vel.
Alþýðuflokkurinn lagði
kapp á það, að reyna til
þrautar þær leiðir, er góða
raun höfðu gefið í nágranna
löndunum, þar sem jafnað-
armenn réðu mestu — leið
stöðvunar á verðlagi og
kaupi. Flokknum var það
ljóst, að ef sú leið tækist
ekki, væri fárra góðra kosta
völ. Gengislækkun eða nið-
’urfærsla, sem aðallega hefði
orðið á kaupi, en minna á
verðlagi, yrði sízt happa-
sælla fyrir afkomu alþýð-
unnar.
Alþingi lauk í maí s. 1. með
því að enn var reynt að feta
Etöðvunarleiðina og forðast
gengislækkun og niðurfærslu
kaups, án þess þó að ráða
verulega við verðlag innlendra
landbúnaðarafurða og jafnvel
enn þá síður við verðlag að-
fluttra nauðsynja.
Það tók meir og meir að
(Frh. á 4. síðu.),