Tíminn - 18.12.1965, Síða 5

LAUGARDAGUR 18. desember 1965
1
Cltgefandl: FRAMSðKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjórl: Krlstján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarlnsson (áb). Andrés Kristjánsson Jón Helgason og IndriOi
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar Tómas Karlsson Aug
lýsingastj.: Steingrimur Gíslason Ritstj.skrifstofui i Eddu
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur Bankastræti 7 Af
greiðslusimi 12323 Auglýsingaslmi 19523 Aðrai skrifstofur
sími 18300, Áskriftargjald kr. 95.00 á mán. innanlands — í
lausasölu kr. 5.00 eint — Prentsmiðjan EDDa h.f
Hvað á að víkja?
Ftmrnarblöðin hafa um langt skeið ekki verið eins
st' f'ð og illorð í forustugreinum sínum og í gærmorg-
ur efnið er það, að Framsóknarflokkurinn hefur, und-
ir þöim kringumstæðum, sem nú eru, lýst sig andvíg-
an samningum við svissneska alúmínhringinn um bygg-
ingu alúmínverksmiðju hér. Stjórnarblöðin hrópa hvert
í kapp við annað, að þetta sé hrein afturhaldsstefna. í
augum þeirra telst nú bersýnilega ekki neitt lengur til
framfara en bygging alúmínverksmiðju. Engu máli skipt-
ir, hvað hún kostar eða hvað verður að víkja. Þeir, sem
ekki vilja á þetta fallast, skulu dæmdir óalandi og óferj-
andi afturhaldsmenn.
Áður en meira er rætt um þessar fullyrðingar stjórnar-
blaðanna, er rétt, að menn virði fyrir sér,«hvernig ástatt
er í íslenzkum efnahagsmálum í dag. Aðstæðurnar þar
eru í fæstum orðum þær, að atvinnuvegina skortir stór-
lega vinnuafl til margþættrar uppbyggingar, sem þeir
hafa með höndum. Látið er ógert að hefjast handa um
nýjar og álitlegar atvinnugreinar vegna þess. að vinnuafl
skortir. Vinnuaflsskorturinn leiðir til margvíslegra yfir-
boða, sem eru ein meginorsök hraðvafxandi verðbólgu
Þetta birtist glögglega um þessar mundir í stórhækk-
uðum álögum ríkis og bæjarfélaga. Þrátt fyrir þessar
stórauknu álögur verður hið opinbera að draga úr fram-
lögum til hinnar allra nauðsynlegustu starfsemi, sem
framtíðarheill og afkoma þjóðarinnar byggist þó öðru
fremur á, eins og skólamála og vísindastarfsemi. Því
meira og hraðara sem verðbólgan vex, því óviðráðan-
legra mun ríkinu reynast það að tryggja nægilegt fjár-
magn til þeirrar margvíslegu vísinda- og rannsóknar-
starfsemi, sem atvinnuvegimir þarfnast í hraðvaxandi
mæli, ef þeir eiga ekki að dragast aftur úr Því erfiðari
verður líka öll önnur framfarastarfsemi í landinu. Ekkert
er því mikilvægara nú en að gerðar séu ráðstafanir til
að draga úr hraða verðbólgunnar Að öðrum kosti kippir
þjóðin grundvellinum undan efnahagslegri framsókn
sinni.
Það má vera öllum, sem eitthvað hugsa, augljóst mál,
að ef stórkostleg erlend fjárfesting kemur hér til við-
bótar, getur það ekki haft aðrar afleiðingar en þær, að
framkvæmdir íslendinga sjálfra hljóta að dragast stór-
lega saman. Þannig munu stöðvast margvíslegarframfarir
sem þjóðin má ekki án vera, þar sem stjórnarstefnan er
líka sú, að tilviljun ein skuli ráða því, hvað verði
útundan. Það er og jafn augljóst, að stórfelld erlend fjár-
festing hér undir þessum kringumstæðum mun magna
verðbólguna um allan helming og gera þann vanda, sem
henni fylgir, óviðráðanlegri en nokkru sinni fyrr.
Framsóknarmenn hafa sagt og segja: Við teljum er-
lenda fjárfestingu geta átt rétt á sér hér, þegar um viss-
ar framkvæmdir er að ræða, en við viljum ekki leyfa
hana undir þeim kringumstæðum, að það dragi úr nauð-
synlegum framkvæmdum fslendinga siálfra eða, að það
verði til þess að auka og magna stórlega mesta vanda-
mál, þjóðarinnar, verðbólguna.
Stjórnarliðið segir: Við setjum hina erlendu fjárfest-
ingu ofar framförum og framkvæmdum íslendinga
sjálfra, og okkur er alveg sama. þótt hún verði til að
magna verðbólguna.
Framsóknarmenn óttast ekki dóm þjóðarinnar um
það, hvora stefnuna hún mun eftir nána íhugun telja
framfarasinnaðri og þjóðhollari. Þess vegna geta þeir
sparað sér að nota eins stór orð og síiórnarblöðin gera
í þessu máli- Þau vitna um allt annað en réttan málstað.
TÍMINN __________________ '...............s
Mikilmenni segir sögu sína
Vilhjálmur Stefánsson:
Sjálfsævisaga.
ísafoldarprentsmiðja.
Hver er frægastur íslendinga,
er uppi hafa verið frá landnáms-
tíð? Er það Snorri Sturluson,
Halldór Kiljan Laxness eða Vil-
hjálmur Stefánsson? Aftan á
kápu þessarar bókar stendur, að
það sé Vilhjálmur Stefánsson, og
vera má, að það sé rétt.
Hitt er og jafnvíst, að varla verð-
ur nokkru sinni úr þessu skorið
svo óyggjandi sé og skiptir ekki
máli, því að frægð heimsins er
hjóm. Hitt skiptir meira máli,
hverja máttarstólpa og burðar-
ása þjóðin elur sjálfri sér, hve
margir og góðir menn ná þeim
manndómi eða snilld í ævistarfi
að styrki sjálfstraust hennar og
þjóðerniskennd, miðli henni
hörku, skýrari þjóðarvitund, trú
á gildi landsins til þjóðarupp-
eldis og beri vitni um góðan
stofn og erfðir þess bergs, sem
þeir eru brotnir af. Slikir menn
eru stoðir og vitar sjálfstæðis,
íslendinga, jafnvel þótt þeir
flytji brott í aðrar þjóðir, og
slíkur maður er Vilhjálmur Stef-
ánsson.
íslendingar hafa löngum fylgzt
með honum, og æska landsins
las ferðasögur hans um heim-
skautslönd og hafís á árunum
milli 1920 og 1940. Síðustu tvo
áratugina virðast þær hafa fall-
ið í fyrnsku. Heimskautsferðirn-
ar voru geimrannsóknir fyrstu
áratuga aldarinnar, og æskan
fylgdist með þeim. Þá var lík-
amlegt þrek og þol grunnurinn,
sem árangur byggðist á. Nú ræð
ur tækni hinna mjóslegnu með
reikningsheilann og hagleikur
völunda úrslitum, og draumsýn
æskunnar hefur breytzt í sam-
ræmi við það. Þó held ég, að
Vilhjálmur Stefánsson haldi
lengi velli sem mikilmenni.
Sjálfsævisaga sú, sem hann rit-
Kvæði á góSm Lmkavöxtum
gegnlýstan stöfum ylhýrrar
sumarsólar.
Sunnan af fjöllum landáttin
nýrunnin var
og strauk í fögnuði sínum lófa
yfir lyngið,
sem lagðist í fangið, bauð
henni anganveig,
en sumarblóm heiðar hrópuðu
í kór: Ó þiggðu
hressingarbragð af okkar Jóns
messufleyg.
Hér er margt fallega sagt, þótt
seiður myndarinnar rofni nokk-
uð í tveimur síðustu ljóðlínun-
um.
Jafnvei i kvæðunum um efni
Laxdælu er náttúrulýsingin veiga
mikill þáttur sögunnar, speglar
örlög hennar og endurómar:
Brýtur sjó á Breiðafirði,
brimar upp í vör,
éljaköst um háls og hnjúka
hvíta greiða skör.
Storkubarinn stakur vitnar
steinn um það, sem koma skal:
ekki víkur vorið framar
vetrarkulda úr Laxárdal.
Og á Haustnótt á Akureyri
bregður höfundur upp þessari
mynd:
Flauelsmjúk ský eru á ferð
yfir Garðsárdalinn,
um flosofna bliku í suðri
hlæjandi máni
Framhald á bls. 14.
i"iiTnwii—ií—iiihii——!■—miii iiiihh ii'it ~ iiiiiiiíiii 11 ————wwi
Bragi Sigurjónsson:
Ágústdagar.
Kvöldvökuútgáfan.
Þetta mun vera fimmta ljóða-
bók Braga Sigurjónssonar. Ég
hef ætíð lesið ljóð eftir hann
með nokkuð blöndnum tilfinn-
ingum. Ég hef dáðst að þrótt-
miklu orðfæri hans, sterkum lýs-
íngum, föstum tökum á hefð-
bundnu ljóðformi og heitum
skapsmunum, en stundum þótzt
kenna þess, að bryti á stirfni
og óþjálni, svo að nærri lægi
slysum. En ég hef einnig fund-
ið það, að honum er alltaf að
fara fram sem skáldi. Reisn mál-
farsins vex, tökin verða mýkri,
smekkvísin óskeikulli og einráð
ari. Þessi siðasta bók, Ágústdag-
ar, er að mínu viti bezta bók
hans, sýnir skýrar en áður beztu
kosti hans sem skálds og meira
vald yfir annmörkunum. Nafnið
Ágústdagar á einkar vel við. Það
er ágústblær á ljóðunum, blær
fullþroska, mildi en þó heitra
og sterkra lita. Náttúrulýsingar
hafa ætíð verið bezta ljóðaefni
Braga, og í þeim er skáldskap-
ur hans í senn tærastur og ris-
mestur. og svo er enn. Ég ef-
ast um, að nokkurt íslenzkt
skáld lýsi íslenzkri náttúru feg-
ur eða betur í Ijóði um þessar
mundir en Bragi Sigurjónsson.
í kvæðinu Hólsandur er þetta
niðurlagserindi:
Bragi Sigurjónsson
Svo efnið þið, stormar, til
stærstu leikja,
stökkvið um grjótin í byljaæði,
kurlið þau. malið þau mjölinu
smærra
í mold, unz fagnandi rís
algróið land úr örfoka svæði,
endurheimt paradís.
Þannig er upphaf Jónsmessu-
vöku:
Af fjarlægum vötnum fóru
regnskúrir yfir.
Flosmjúkan dropaslóða um
heiðina bar,
Vilhjálmur Stefánsson
aði og hér birtist í íslenzkri þýð-
ingu þeirra Hersteins Pálssonar
og Ásgeirs Ingólfssonar hefði
mátt vera fyrr á ferð hér á
landi, en bókin er málalöng, og
er það afsökun, og raunar lauk
Vilhjálmur ekki ævisögu sinni
fyrr en 1962. svo að drátturinn
er ekki langur, en hann hefði
helzt ekki átt að vera nema eitt
ár.
Ýmsir kunna að ætla, að sjálfs
ævisaga Vilhjálms sé aðeins óslit
in ferðasaga um ísauðnir og ná-
strandir, en það er öðru nær
Honum verður tíðræddara um
annað Hann lýsir fjörlega og
glöggt æsku sinni og uppvexti,
uppvöðslusömum skólaaldri, á-
rekstrum og samskiptum við alls
konar fólk Vafalaust er það
rétt, að Vilhjálmur hafi verið
mikilmenni, sem skar sig úr þeg-
ar á unglings- og tvítugsárum,
en þeim manni hæfir líka lítil-
læti í frásögn, og hógværð í
sjálfslýsingu. Þær dyggðir hefur
Vilhjálmur Stefánsson aldrei átt
í nógu ríkum mæli. Hann er
alltaf að lýsa mikilmenniogkarla
grobb sjálfsævisögunnar kemur
fremur fram í drýgindum um um
svif æskuáranna en oflýsingu á
þrekraunum könnunarferðanna
og vísindaafrekum. Afbýðisemi
og persónulegur metnaður á sér
engu minna ból í sál ofurmenna
en smámenna, það sannar saga
Vilhjálms, þó að varla verði þar
réttilega greint, hvort hann er
þar aðeins alger píslarvottnr eða
á sinn hlut í leiknum.
Vilhjálmur var að mörgu leyti
snjall rithöfundur, segir skemmti
lega frá, er greinilegur og hlað-
inn lífsorku, sem nær tökum á
lesandanum. Gamansemi hans og
glettni yljar víða, og næmleiki
hans á blæbrigði mannlifsins er
mikill og mun spretta af kynn-
um hans við fjölda manna af
mörgum stofnum og menningar-
félögum.
Aftast í bókinni er kafli eftir
Evelyn konu Vilhjálms, og er
þar brugðið upp fallegri sunnu-
dagsmynd af Vilhjálmi, og að
ýmsu leyti er sú mannlýsing nær-
færin og skyggn, þó að þar sé
miklað hiðtbezta í manninum.
í bókinni er einnig allmargt
mynda frá könnunarferðum Vil-
hjálms og úr lífi hans og starfi,
en þær eru flestar heldur dauf-
legar sem vonlegt er, þar sem
Vilhjalmur lifði blómaskeið ævi
sinnar áður en m.vndavélin tók
að elta frægðarmenn á röndum.
Að þeim er þó góður bókarauki.
Þessi útgáfa sjálfsævisögunn-
ar er hin myndarlegasta og góðra
gjalda verð. fslendingar hljóta
að taka henni með þakklæti
og lesa ,með athvgii Hún minn-
ir og á. að kominn er tími til
að gefa ferðabækur og fleiri rit
Vilhjálms út í samstæðri gerð
Varla hæfir annað en því sé kom
ið myndarlega til skila heim, sem
frægasti maður þjóðarinnar hef-
ur skrifað.
AK