Þjóðólfur - 12.04.1849, Blaðsíða 4

48
væri látin skofia reikninga þingmanna yfir
ferðakostnað þeirra, og rjetta þá, þegar þeir
væru ósanngjarnir, áður en þeir væru borg-
aðir. X.
A u g I ý s i n g
frá bókmenntafjelagsdeildiniii í Reykjavík.
Jiað er ómissandi fyrir bvert land, að eiga sjer
lestrarbækur handa börnum, er ekki einungis kenni þeim
að lesa, lieldurog jafnframt auki greind þeirra, glæði
bjá þeim góðar tilfipningar og ást á fósturjörðu þeirra,
og komi þeim í skilning um þá hluti', sem hver maður
þarf að vita, til þess að geta orðið góður og þarflegur
fjelagsmaður. £n þó mun þetta hvergi vera meir á-
ríðandi, en lijer í landi; því að hvergi er barnau[ni-
fræðingin bundin meiri erfiðleikum, og ilestir verða bjer
alla æfi að báa að þeirri tilsögn, sem þeir fá í U|ip-
vextinum; en allfæstir geta þá aflað sjer menntunar af
útlendum fræðibókum. Að vísu eiguiii vjer nokkrar ís-
lenzkar lestrarbækur, sem ætlaðar eru börnum; en á
öllum þeim bókum eru þeir annmarkar, sumpart að
efninu til, sumpart að máli, leturgjörð og skipulagi, að
þær geta ekki lengur samboðið þörfum manna nú á
timum, og verður þó skortur á þess konar bókuni allt
af tilfinnanlegri, eptir því sem þjóðlíf vort kemst á
ineiri breifingu, og bænda menn þurfa að atla sjer meiri
menntunar, og vita meira en áður, til þess, að geta
dæmt rjett um almennings-málefni, og tekið þált í stjórn
þeirra.
Til að ráða bæturáþessu, hefur bið íslenzka bók-
menntafjelag ásett sjer, að reyna til, að koma ýj
hentugri lestrarhók handa unglingum, og i því skyni
lieitið verðlaunum hverjum þeim, er sondir því rit-
gjörðir, sem þyki vel til þess fallnar, að taka þær
í bókina, og er tíu rikisbankadala verðlaunuin heitið
fyrir hverja þá ritgjörð, er nemur ] örk prentaðri, tutt-
ugu ríkishaukadölum fyrir 2 arkir, o. s. frv.; en fje-
um Ijölgað á seinni árum, að það konia út árlega lijer
um bil 600 ýmisleg timarit og frjettablöð í bverju
landinu fyrir sig. En þó mikið sje um þessi rit
bæði á Frakklnndi og Englandi , þar sem sum dag-
blöðin eiga allt af vísa 20,000 og enda fleiri áskrifend-
ur, þá tekur samt út yfir í Sambandsrikjuiium í Vest-
urheimi; því að þar eru dagblöðin talin að vera
allt eins ómissandi og daglegt brauð; enda kemiir hvergi
lagið áskilur sjer rjett til, að mega láta breyta einhverju
í ritgjörðunum, ef þess þykir þurfa við. 'Svo er til ætl-
azt, að lestrarbók þessi komi út í tvennu lagi, og verði
báöir pnrtarnir bjer um bil 20 arkirað stærð, og hefur
nefnd sú, er fjelagið liefur falið á liendur, að til taka
efni og stel'nu bókarinnar, lálið í Ijósi, að sjer þætti
bezt lienta , að fremst í hókinni væru:
stalróf og smásögur, einfaldar og skemmtilegar, hjer
um hil á.......................................2 örkum;
þá fallegir málshættir, spaktnæli,, gátur og snilli-yrði,
hjer um bil á.............................£ örk;
- ágrip af biflíusögunni og ' mannkynssög-
unni, hjer um bil á......................3 örkum ;
- ágrip af landaskipunarfræðinni, hjer um bil á 3---;
- — af Islcndingasögu, lagað til að glæða
þjóðerni hjá unglingum og ást á
fósturjöröu þeirra, hjer um bil á 4--------;
- lýsing lslands, bjer uin bil á . . . .3-----------; <
- almennar reglur til að við halda hcils-
unni, lijer um hil.........................i örk;
- helztu búnaðarreglur fyrir bændaefni, hjer
um bil á.................................2 örkuin.
jió verður, ef til vill, ekki hjá því koinizt, að ein-
hver ritgjörð kunni að verða nokkru lengri eða styttri,
en lijer er til tekið, og mun henni þá ekki verða
hrundið fyrir þá sök, ef ekki munar því meirti, og hiín
að öðru leyti þykir vel samin.
Bókmenntaljclagið skorar nú á alla Islendinga,
sem unna framförum fóslurjarðar sinnar, og færi hafa á,
að styrkja þetta fvrirtæki með því, að seuija ritgjörð-
ir, cptir því sem lijer er sagt, og senda þær fjelags-
deildinni i Reykjavík innan loka júníniánaðar næsta
ár; geta höfundarnir, ef þeiin svo lízt, látið ritgjörðir
sínarvera natnlausar, en sent nafn sitt með þeim í inn-
sigluðu lirjefi, sem ekki verður brotið upp, nema þær
líki.
í vcröldinui annað eins ógrynni útafþeim, eins og þar.
Jiað er eptirtektavert, hvernig öll þess konar rit hafa
svo óðum Ijölgað þar, eptir sem stundir hafa liðið fram.
Árið 1755 koinu útí Sainbandsríkjunuin einungis 9 ýmisleg
tímarit. Árið 1810 var tala þeirra orðin 359. Árið 1828
voru þau orðin að tölu 850. Og nú má gjöra ráð fyr-
ir, að árlega komi þar út allt að 2,000 ýmisleg tínia-
rit og dagblöö. (Framhaldið síðar.)
Útgefendur: E. Jónsson, II. Uelgason, E. jþórðarson. Ábyrgðarmaður: S. Hallgrímsson, aðstoðarprestur.