Þjóðólfur - 15.03.1850, Blaðsíða 4

1325
þ.irfa; er þetta ekki freisting fyrir liaiin,
einknm efhann heffii lesift landsleignb. 7. kap?
Af þessu má nú sjá framfarirnar í hinni um-
boðslegu stjórn; en hvaíi af henni sje kon-
unglegt, amtmannslegt eba umboiislegt, má
víst finnast í amtsins, sysliinnar og innbofis- j
mannsins skjölum, sem vjer bændurnir höf-
um ei undir höndum.
Áöur en vjer liættum aö tala um þá um-
boðslegu stjórn, í embættistiÖ Gríms heitius,
kemur oss í hug aö minnast á eitt atriði;
þegar jörðin Tunga í Sauðárhreppi varð laus
við burtför Jóns bónda Markússonar, var hún
aö ainlsboði boöin upp til festu og landskuld-
ar á Sauðár manntalsþíngi, ásamt jörðinni
Hólakoti í sama hreppi, vorið 1847; tókst þá
ei betur þetta uppboð en svo, að í festu fyrir
aðra jörðina var boöift 2mörk, enaðra3inörk,
en í árlega landskuld eptir Tungu 60 álnir,
sem flestir rjettsýnir og kunnugir menn álitu
fullnóg, eptir slíkajörð, semTungaer, engja-
láus og uppá aðrar jarðir komin með fleira.
Sama vorið voru líka boðnar upp til festu
jarðirnar Daufá og Ibýshóll, og þó festurfyrir
hvorugri þessara jarða yfirstígi 1 rbd. voru
þau boð samþykkt, en þarámóti Jiverki festu-
boð Tungu nje Hólakots, og vegna þess að
ekki er unnt að sjá, hverjar ástæður aintið
hefir haft fyrir sjer í þessu, er oss vorkun þó
vjerþykjumst finna hjer í nokkra ósamkvæmni.
Núljet amtmaður yrkja uppá nýjan stofn svo
Tunga var á ný boðin upp til festu og land-
skuldar á Reynistað, heimili umboðsmannsins
þann 7. Febr. 1848; mun þessi uppboðsdagur
verða lengi í minnum liafður, og vjer Skag-
fvrðingar líða fyrir hann átölur og vanvyrðu,
°g gjöldum vjer þar með fárra einstakra
manna, sem ekki viluðu fyrir sjer, að bjóða
án skynsemi og sanngirni, í áðurnefnda jörð
Tungu, og aðra jörð, er í sama sinn varupp-
boðin til festu, nefnil. Fjall í Seiluhreppi. I
árlega landskuld eptir Tunguvoru boðnar 130
álnir, en í festu 6 rbd. Bóndinn Helgi Guð-
mundsson, sem þangað fluttist vorið 1846, og
hafði gjört jörðinni inikið til góða, bauð næst
hæstbjóðanda 125 álnir i landskuld og 5 rbd.
i festu; mun umboðsmaðurinn hafa inælt bet-
ur fram með honum að verðungu, en hæst-
bjóðanda, enda samþykkti amtmaður boðhans,
eins og hann hafði áskiliö sjerrjett til í upp-
boðsskilmálunum; en þessir nppboðsskilmálar
sýnast oss þess verðir, að þeir sjeu yfirveg-
aðir nokkuð nákvæmar; en lakast er, að livorki
jieir nje önnur -skjöl þessu efni viðvíkjandi
eru nú við hendiria, hehlur í vösum um-
boðsmannsins, ásamt mörgu fleira, er verið
gæti málefni voru til sönnunar; en það eitt.
viljum vjer hjer segja, sem vjer vonum að
geta sannað, ef krafist yrði; öndverðlega í
skilmálunum stóðu þessi orð eða líkrarmein-
íngar: „jörðin Tunga verður fyrst boðin upp
til árlegrar landskuldar etc.“ en seinna í skil-
málunum stendur: „jörðin Tunga verður byggð
með 120 álna landskuld etc.“. Hvernig á nú
að koma þessu saman? hvernig var uppboðs-
skilmálahöfundinum mögulegt að sjá fyrir, að
svo mikið mundi verða boðið í landskuld ept-
ir Tungu, sein er öndvert allri sanngirni?
eða til hvers skyldu þá þessi orð miða? það
vita menn ei með vissu; en vjer vitum með
nokkurri vissu, hverju þau orkuðu í þetta
skipti, bæði hjá þeim næst-og hæst-bjóðanda.
Sá hæstbjóðandi, sem endilega hefir ásett
sjer einhverra orsaka vegna að fá jörðina til
ábúðar, mun hafa hugsað svona: fyrst nú
stendur í skilmálunuin þannig; „jðrðin Tunga
verður byggð með 120álna Iandskuld“, þá er
mjer ekki að hugsa til að fá jörðina; ef eg
sting uppá minna en 120 álnum. Skyldi nú
sá hafa verið tilgangur þessa skilmála, að
innræta viljendum þá hyggju, eða orðskviða-
laust að tala, tæla þá til að byrja með þetta
sanngirnislansa boð? og heppnaðist það í þetta
sinn. Sá næstbjóðandi, er búið hafði ájörð-
unni á annað ár, og kostað uppá jarðarhúsa-
byggingu og fleira langt fram ytír það, „sem
eíni og ástæður hans leyfðu, var nú vonlaits
um, að geta fengið sjer viðunanlegt jarðnæði,
en hafði töluverða fjölskyldu að annast, sá
sjer þá einan þann veg fyrir hendi, að reyna
til að bjóða, svo hann gæti fengið jörðina til
ábýlis eptirleiðis; mun hafa þókst sannfærður
um af skilmálunum, að það kæmi ekki fyrir,
aðjörðin yrði byggð meira enn 120 álnir, því
það væri þvert á móti skilmálunum, sein jafn-
an giltu sem órjúfanleg lög, sjer væri þá
óhætt að bjóða nokkrar álriir fram yfir, og
samkvæmt þessari ástæðu, bauð hann 5. áln-
um meira, eður 125álnir. Nú úrskurðaði amt-
maður, að þessi næstbjóðandi skyldi fá jörð-