Þjóðólfur - 15.03.1850, Blaðsíða 6

134
samia, að vegna fiess flestir sáttamenn búi
svo nærri þeim ákveftnu samkoinustöhum, a?>
jieiin bæri ekki ferftakaup aft lögum, hefbi
ekki verift venja í landinu aft pjalda það,
hversvegna liöfuhástæöa amtmannsúrskuröar-
ins burtfjelli, nefnil. sú, „aft bjer af mundi
leiða óþolanlega byrði fyrir alþýðu*. Af úr-
skurði kanselliisins dags. 9. Nóvb. 1847,
er að ráða að það hafi sent amtmanni áminnst
brjef sáttamanusins, annaðhvert að leitaráðatil
hans, hverju svara skyldi, ella gefa hoiiuni
faeri til að koma fram með nýjar og merkari
ástæður; hverjar þessar ástæður hafa verið,
sem amtmanni kunua að liafa þá dottið í hug
að rita kansell., er oss hulinn leyndardóinur,
l>ví stjórnarráðið getur þeirra að engu, má
vera, ef til vill, vegna þess, að þær hafa ei
•þókt þannig lagaðar, að þeiin væri hollt að
koma fyrir almennings augu, ella þær hafa
verið svo margorðar eða djúpsærar, að stjórn-
arráðið hefir ei haft tíma til að lesa, eða ei
skilið þær til hlitar; en höfuðinntak úrskurð-
arins var þessarar meiningar; „|það hlýtur
að standa við það, sem amtið hefir áður úr-
skurðað í þessu efni, og á þann hátt getur
ei veitst það umbeðna“. Hver skyldi vilja
efast. um, að amtmauni liafi þókt jiessi kan-
sellíis úrskurður vera einhver sú gleðilegasta
fregn af fjarlægu laudi, liann Ijet ei heldur
líða lángt uin, að láta hann (úrskurðinn)
berast, sem í sigurför, um allt Norðaustur-
amtið, svo það var ekki einstakur maður,
heldur allir sáttameiin sem nú eru, og hjer
eptir verða, sem sviptir voru jieiin litlu laun-
um, sein lög og rjettsýni höfðu þeini ákveð-
ið. Vegna þess svo lítur út, sem aintinaður
inn hafi ekki vitað að vitna til eða byggja
úrskurð sinn á nokkru lagaboði, ekki svo
mikið sem því aumasta stjórnarráðabrjefi fyr-
ir Daninörku, Hertogadæinin eða Noreg, var
honum helst um að gjöra, að nefna til gild-
ar og yfirgnæfandi ástæður, þegar brjóta skyldi
á bak aptur konúnglegt lagaboð og rjettvísi,
en ástæður þessar niuiiu ei verið hafa á reið-
um höndum; því var náttúrlegt, að hann sem
aldraður gripi til venjunnar; en liann hefir
samt ekki sjeð sjer fæft að þeigja um eitt
tilfelli fráleitt venjunni, því það mátti vera
orðið kuunugt svo mörgum; hann vissi lield-
ur ekki að nefna uokkurn eldri amtsúrskurð,
til að styrkja með úrskurð sinn, og sannaði
liann með þessu hvorutveggju sjálftir, að neit-
un þessi var öndverð venjunni, og að amt-
menn höfðu ei fyrri leyft sjer slikt. Jetta
hefir hann liklega sjeð, og þessvegna komið
til liugar, að byggja á annari álitlegri ástæðu
eða þó framar spádómi, „að hjer af niundi
leiða óþolandi byrði fyrir alþýðu“. Hann
hefir þókst vita, að gjaldaljettiriiin væri það
helsta sem gengi í augun, og það væri næg
ástæða, livað sem Iögum og rjettvísi liði; en
það hefir farið fjærri ætlan hans, þvíað hverj-
um nðgætnum almúgamauni er hægt að sanna,
að optastnær mundi útgjaldaauki amtsjafnað-
arsjóösins verða litill eður enginn, jió sátta-
menn niættu lialda rjetti sínum, eða þó hann
stigi, sem mest má ætla, þá saint aldrei meira
enn £ skildings af hverju lausafjártiundar-
hurrdraöi. Vjer þykjumst nú liafa sannað
með rökuni, að optnefndur amtsúrskurður var
ekki eiiinngis jivert á inóti lögum og rjettvisi,
lieldur á móti venju, og einasta byggður á ó-
söniiuin ástæðum og hugarburði; var nú ekki
eðlilegt þó þessi úrskurður þannig lagaður,
væri sem þrumuraust fyrir eyrum Skagfyrð-
ínga? var það ekki eðlilegt að þeir ályktuðu
þannig: fyrst amtmaður má að ósekju úr-
skurða öndvert lögum og rjettsýni, og það
ástæðulaust, þá er að óttast fyrir, að áður
enn langt um iiður, muni hver háyfirvaldaúr
skurður þruma á fætur öðrum öndverður lög-
um, og það inuni að lyktum verða venja
(Praxis) að gæta lítið eður ekkert laga og
rjettinda, nema að því leyti þau kynnu að
koma saman við eigin velþókknan; en livað
verður þá úr laganna lielgi og krapti? eða
til livers kemur það, þó konungurinii gefi
eptir af einvaldsrjetti sínum, ef óttalegra
einveldi náir að festa rætur i landinu sjálfu.
Nú höfum vjer stuttlega vikið á það, sem
við liöfum ge;tað skoðað rjett i kringum oss,
án jiess að fara lángt yfir, og finnst oss það
geta sannaö það upphaflega var ávikið, riefnil.
að embættisfærsla Grims heitins amtmanns
var i sumum greinum ósamkvæm, óþjóðleg,
og frenmr byggð á eigin velþókknan, enn lög-
um og rjettsýni; og ef þetta Jitla, sem hjer
er tiltint, getur sannað þetta að miklu leyti,
hvað mundi þá ekki, ef vjer hefðum við hönd
alla amtinanns Grims úrskurði, brjef og álits-