Þjóðólfur - 20.07.1850, Blaðsíða 7

159
syní, eins og meft lierra Egilssyni, sumpart
afþví,, sem vjer tókum fram lijer að framan,
um að þeir hljóti að álita rjett og nauðsyn-
Jegt, að herra Egilsson sje við, eins og stjórn-
in vill, fyrst uin sinn, en sumpart af öðrum
ástæðum, sem þeir þekkja bezt sjálfir, kenn-
ararnir. Jar að auki finnst oss eitthvað mjög
óeðlilegt og fjærstætt rjettri reglu í því, að
sami meistarinn skrifi út pilta úr skólanum
undir kennslu og útskrifun sjálfs sín úr presta-
skólanum. 36 + 7.
Leyfist kettinum aö lita á konunffinn,
þjódólfur ?
Fárra bóka liafa menn beðið með meiri
eptirvæntingu af nýrri bókum, en árritsins frá
kennurum presta skólans; vjer skulum láta
það óhermt, hvort það kom af því, að útgef-
enduruir eru nafnkendir vísindamenn, og að
góðra rita var þaðan von, eða af því að sum-
ir hafa vitað, en á suma hefur lagzt, að um-
hurðarbrjef biskupsins myndi birtast í þvi,
þetta liið efnismikla urnburðarbrjef, sem hef-
ur yngt upp sálir liinna eldri og daufari
klerkanna, svo þeir hafa farið sjálfir— aldrei
þessu vanir — að kveðja til prestaíunda í
lijeruðum — svo lítilla prestafunda, veikrar
og lítil'ar fyrirmyndunar hinnar miklu og
lieillaríku og voldugu og - vísu prestastefnu,
sein á að verða landi þessu til viðreisnar og
endurfæðingar, sem á að halda „öllum kirkju-
Jegum málefnum“ ósaurguðum af yfirvegun,
umræðum og meðferö veraldarmannanna, sem
á að viðrjetta kennendurna í lsrael, hreinsa
trúna og gjöra þá alla sáluhólpna, sem auðn-
ast að geta átt eitthvert, Bkirkjulegt“ málefni
umlir þessari samkundu.
En það var aldrei tilgangur vor að gjöra
gaman að þessu, iieldur tala um uppástung-
una, hrein og bein alvöru-orð, þó að búið sje
nokkuö og Iaglega að minnast á hana í 34.—
35. bl. þessa tímarits; og ekki er þar of
kveöið að því „að hún ber naumast vott um
injög djúpsæa þekkingu á landstjórn“. Jví
eitt er af tvennu, að annaðlivort bera þessir
ínenn naumast glöggt skyn á, í hverju sje
fólgin breyting sú, semverður á stjórn þeirri,
er áður var undir ótakmörkuðu einveldi, en
verður síðan þjóðstjórn með takmörkuðu kon-
ungsvaldi, eða þeir vilja annaðhvort ekkert
nema ótakmarkaða einvaldsstjórn Jijer í landi,
eða þá þann blending af henni og takinarkaðri
stjórn, sem ekki getur staðizt; en ef svo er,
þá er heldur farinn á sig óliðlegur krókur með
uppástuugu þessari.
Hin ótakmarkaða einvaldsstjórn, eins og
hún liefur verið í Danmörku og á íslandi, og
urn allan heim, útilykur beinlínis þegnana yfir
Jiöfuð frá allri hluttöku í, að sémja og kveða
upp þau lög, sem þeir eru bundnir og eiga
að hlýðnast; stjórnarvaldið hefur einsamallt
undirbúið og kveðið upp lögin, fyrirskrifað
reglurnar, hvernig þeim ætti að fullnægja, og
liaft á hendi allt framkvæmdarvaldið; stjórniu
hefur verið allt í öllu; embættislausu þegn-
arnir liafa mátt þegja og hlýða, nema hvað
þeir hjer í löndum Danakonungs hafa átt
mikilvægt og, ef til vill, ómetanlegt athvarf
bjá dóinsvaldinu, sem hefur verið eiðbundið
því, að þýða og heimfæra gefin lög rjett og
sarnvizkusamlega. En hin áminnsta beina
útilokun hinna lögbundnu þegna frá því, að
mega ræða og kveða upp lög þau og reglur,
sem eiga yfir sjálfa þá að ganga, og sem þeir
eiga að hlýðnast, en þvert á móti að hinir
sömu menn settu Iögin og reglurnar, sem
áttu að gæta þeirra og vaka yfir, að þegnarn-
ir hlýrldi þeiin, og hvernig þeir hlýddi þeim;
þetta tvennt hefur verið og mun verða álitinn
hinn verulegasti annmarki á ótakmarkaðri
einvaldsstjórn; því öllum gefur að skilja, aö
lögin ná ekki þeirri helgi og hlýðni, sem ber,
fyr en þau eru sprottiri af samhljóða viður-
kenningu og reynslu sjálfra þeirra, sem þau
eiga að ganga yfir. Ef að þessi skoðan er
rjett, þá vonum vjer að ölluni skiljist líka,
að klerkar og prófastar og hiskup, sem einir
hafa á hendi frainkvæmdarvaldiö í hiriumsvo
nefndu „kirkjulegu málefnuin“ eiga ekki, þar
sem er takmörkuð einvahlsstjórn, freinur að
kveða upp lög um þessi mál, heldur en hin
veraldlega valdstjórn í veraldlegum málum;
því að stjórnarbreytingin — en hún á að vera
sjálfri sjer samkvæm — á að ná jafnt yfir öll
lög og öll mál og yfir allar |tjettir, og á að
vera í því fólgin, að þjóðin sjálf og þjóöin öll
fyrir fulltrúa sína kveði upp lögin og regl-
urnar, sem hún er bundin, eins í andlegum
og veraldlegum cfnum; og þess vegna eiga