Þjóðólfur - 16.02.1856, Qupperneq 2

— 38 -
I
— á Bretlandi forma ráijgjafarnir þaí) svo aS segja
aldrei, og af því þjófein fyrir fulltrúa sína þannig
getur jafnan ráíiib því, a& ráfcgjafar konúngsins séu
réttlátir og lýbhollir menn, þá segir brezkur máis-
háttur, „aö bretakóngur geti ekki gert annab en
þa& sem gott er“, — ef stjórnendurnir vilja ekki
leggja ni&ur völdin þrátt fyrir vantraust þjó&arinnar
á þeim, þá geta þjóíifulltrúaþíngin neitafc samþykki
sínu til ríkistekjanna, en þá standa hinir æ&stu
stjórnendur rábalausir. A& vísu á konúngurinn rétt
á a& hleypa upp fuiltrúaþínginu, ef honum líkar
ekki atkvæ&i þess gegn stjórnendum hans, en hann
ver&ur þá a& skjóta málinu undir dóm alls lý&sins
me& því a& kreijast a& kosi& sé til nýs þíngs, þá
sker lý&urinn úr málum me& e&ur móti stjórninni,
me& því anna&hvort a& kjósa á ný hina sömu menn
til fulltrúa e&a a&ra sem eru á sömu skoöun, e&ur
og aptur þá, sem eru á gagnstæ&ri sko&un, og
vinveittir stjórninni. En þetta eptirlit oga&hald af
lý&sins hálfu, sem kemuii fram fyrir þjó&fulltrúana á
reglulegum þíngum, áhrærir svo a& segja eingaungu
hina œðstu landstjórn: konúnginn, og sjáift rá&a-
neyti hans og alla þeirra stjórnarrá&smennsku, og
svo alla löggjöf landsins. En þetta eptirlit me&
stjóm og rá&sniennsku „hins opinbera" nægir lý&num
ekki, ogþví hefir hann hinnannan og miklu almenn-
ari veg til a& halda vör& á stjórn og rá&smennsku
„liins opinbera", en þa& eru dagblöðin; — vér tölum
hér um dagblö&, sem engum einstökum mönnum
eru há& né neinni einstakri stétt, engum nema
lý&num og fósturjör&unni, lögunum og hinu löglega
formi, si&gæ&um og sannleikanum. f>esslei&is blö&
eru í öllum si&u&um löndnm álitin einhver hin
fyrsta og fremsta þjóbarnau&syn, því þau eru sí-
vakandi vör&ur og óbeygjanlegur talsma&ur „hins
opinbera" og lý&sins, verndandi skjöldur hans og
biturt sverö. Dagblö&in hafa vakandi auga á öllu
því sem er að gjörast, skýra frá því og vanda um
þaö ef vi& þarf; þau hreifa öllu því sem þarf að
gjörast, minna á þab og benda til hvernig því
megi haga; þau auglýsa og sundurli&a allt sem er
a& gjörast og þarf a& gjörast í hinu opinbera lífi,
draga þa& fram úr launpukursfylsnunum og halda því
upp vi& birtu sannleikans og si&fer&isins fyrir allra
augum; — þau tala máli hins einstaka manns ef
vafalausum rétti hans hefir verib augsýnilega mis-
bo&ib af „hinu opinbera“, án þess réttíngar sýnist
von á vanalegan löglegan hátt; en einkanlega tala
dagblö&in máli „hins opinbera“ og gjörvalls lý&s-
ins, skorinort og án manngreinarálits, ef nokkur
einstakur ma&ur, hver sem hann er, hallar hag e&a
sóma „hins opinbera" og rétti lý&sins, anna&hvort
fyrir hir&uleysi og undanfærslu í því sem á a&
gjörast, e&ur me& beinlínis áreitni e&ur rángsleitni;
— að þessu leytinu má álíta dagblö&in, „raust
hrópandans í ey&imörkinni“, raust sjálfs Iý&sins,
almennfngsálit og almegníngsdóm. En þa& er 'og
ver&ur jafnan undir sjálfum lý&num komib, hvort
dagblöö hans ná nokkru sinni þeirri tign og því
aíli og áorkan sem vér nú höfum sýnt, — þa& fer
fjærri a& nærri öll dagblöö e&a tímarit séu svo úr
gar&i gjör&; — þa& er undir lý&num einum komiö,
hvort dagblö&in eru öllum óhá&, óvilhöll, árei&an-
leg, e&a há& og þrælbundin einstökum maktarmönn-
um, hlédræg, aflvana og ómerk, og dragist svo
smámsaman upp og kyrkist. Gott og öflugt og
merkt dagblaö getur því a& eins komizt upp og
þrifizt, a& til þess fáist útgefandi e&a útgefendur
sem eru vel mennta&ir, fjölhæfir, reyndir og óvil-
hallir, frjálslyndir og lý&hollir, og hvorki há&ir
neinum manni né neinni þeirri annari stö&u er geti
bundib túngu og penna bla&amannsins, e&a blekkt
hann og freistaö hans til hlédrægni; enslíkirmenn
fást því a& eins til bla&amanna, a& þeir geti þar
af haft eins sómasamlega og næga atvinnu, eins og
af hverjum ö&rum starfa sem þeir eru færir um;
hæfilegleiki bla&amannsins er því og ver&ur þar
undir kominn hva& bla&iö selst vel og er vel og
skilvíslega borgab. Afl og áhrif hvers dagbla&s er
og því meira sem þa& á a& sty&jast vi& fleiri og
merkari kaupendur.
Sérhver menntuö þjó& lætur sig þa& líka var&a
hva& mest allra efna sinna, a& hún hafi merk og
öflug dagblöö, og sty&ur a& því bæ&i me& samtök-
um og ö&ru a& þau þrífist og eflist. þab er t. d.
sagt af nýienduþjó&flokkum þeim sem á þessari öld
hafa flutt búfcrlum úr Evropu og vestur tilBanda-
ríkjanna í Ameríku, a& þegar nýlendufólkiÖ sé sezt
a& í hinni nýju byggö sinni og byrjar a& mynda
þjó&félagsskap sinn, þá er fyrst af öllu hugsa& fyrir
á sameiginlegan opinberan kostna& a& útvega prent-
verk og koma á gáng dagbla&i í nýlendunni, en
þar næst fyrir kirkju og presti.
Báglega tekst til með prentsfrelsi Íslendínga!
Prentfrelsiílögin; er út komu í Danmörku 3.
jan. 1851 þóktu einhver hin verulegasta og frjáls-
legasta lagabót sem þar hefir út komi& sí&an stjórn-
arbreytíngin var& 1848. þessi sömu prentfrelsislög
voru, eins og kunnugt er, lög& fyrir Alþíng 1853,
og féllst þíngi& á þau og beiddi konúnginn a& lög-
lei&a þau hér me& lítilvægum breytíngum er þafe