Þjóðólfur - 19.06.1858, Blaðsíða 2

hafa lögin 6. jan. f. á. numif) burtu; nú má kjósa
til alþíngismanns hvern þann mann 30 ára og eldri,
sem hefir kosníngarrétt, hvern þann mann, sein
annabhvort hefir grasnyt og geldr nokkub til allra
stétta, ellegar er stafearborgari er greibir 4 rdl. til
sveitar, ellegar embættismahr, eba embættismanns-
efn (þ. e. þeir sem hafa tekiö lærdómspróf vib há-
skólann í Kaupmannahöfn eba prestaskólann í Reykja-
vík), og þó engum hábr1, eba er tómhúsmabr og
geldr 6 rdl. til sveitar. þar ab anki má nú kjósa
menn hvar sem er utan kjördæmis, utanlands eba
innan, ef þeir ab eins bjóba sig fram, sanna ab
þeir sé kjörgengir, og undirgángast ab taka kosn-
íngu í því hérabinu og engu öbru. Hvorttveggja
er því sem óbundnast ab fremst má verba, bæbi
kosníngarréttrinn og kjórgengib; og liefir þjóbin því
frjálsar og óbnndnar hendr, og ab öllu á sínu valdi
ab skipa Aiþíng þeim mönnum sem til þíngsetu
eru hæfastir og hún ber mest traust til.
En „sá á kvölina sem á völina", segir mál-
tækib; því óbundnara sem kjörgengib er nú orbib,
þess meiri áhuga mega kjósendrnir til ab leggja á
þab, abkoma sér nibr á sem heppilegastri kosníngu;
þar til ríbr nú meir á því, heldr en fyr var, ab
atkvæbin tvístrist eigi á víb og dreif, því nú verbr
eigi rétt kjörinn abalþíngmabr eba varaþíngmabr,
eptir 7. gr., nema hann hafi hlotib meira en helm-
íng allra þeirra atkvæba sem greidd voru, ella má
til ab reka ab því ab kjósa um aptr einu sinni eba
tvisvar, er mundi valda mjög mikilli tímatöf og
málalengíngu á fjölmennu kjörþíngi; þess vegna
verbr naubsynlegt, ab 2 eba þrír helztu menn í
hverjum hrepp taki sig saman og haldi próf-
kosníngar fyrifram innan hrepps, t. d. á kirkju-
fundi í messulok, ab forgaungumenn þessara próf-
kosnínga eigi síban fund meb sér fyrir kjörþíng, til
þess ab bera sig saman um þá er fyrir prófatkvæb-
um urbu, og reyna ab koma sér saman um, hvern
þeirra helzt skuli leitast vib ab hafa fram til kosn-
3) Eptir kosníngarlaganna 1. gr. stafl. C, kann aft þykja
nokkuð vafasamt í fljótu aliti, hvort ósigldir stúdent-
ar, sem útskrifuðust áðr en prcstaskólinn var stofnsettr,
annaðhvort frá Bessastaðaskóla eðr fyrir 1830, frá ein-
stókum mönnnm er þá áttu rétt á að útskrifa stúdenta til
prestaembætta hér á landi, ælti nú kosnfngarrétt og kjör-
gengi, ef þeir væri búlausir og þó óháð>r öðrum. En með
þvi allir þeir stúdentar áttu og eiga en, jafnríkan rétt
til prestsemhætta hér á landi, eins og þeir sem nú skrif-
ast út frá prestaskólanum, þá ætluin vér það samkvæmt
anda þessara nýju kosníngarlaga, að þeir stúdentar
haii bæði kosníngarrétt og kjörgengi, þvi sjálfsagt er það
mcining laganna, aðhæfilegleikinn til embættisins
ráði úrslitunum.
íngai; á kjörþínginu sjálfu. -- þetta „kostar svodd-
an umstáng", segja menn, ferbalög og fundi; en
eigi er eins mikib í þab varib eins og sýnist vera
í fljótu bragbi; enda bágt ab skilja, efhinir helztu
menn í hverju hérabi teldi slíkt á sig svona sjötta
hvert ár, þar sem um sóma og gagn alls kjördæm-
isins er ab tefla, afl og álit Alþíngis vors, framför
og velfarnan gjörvalls landsins. Hér má allra sízt
eiga sér stab, ab hvert kjördæmib skjóti af sér ab
vanda og undirbúa allt eptir því sem framast er
unt til þess ab kosníngin hepnist sem bezt, í því
trausti, ab hin kjördæmin leggi þar meiri alúb vib;
því ef hvert kjördæmi gjörbi svo, þá sjá allir hvern-
ig kosníngunum mundi reiba af, og hver ábyrgbar-
hluti þab væri fyrir kjósendurna og lýbinn yfirhöf-
ub ab tala.
En hverja eiga menn þá helzt ab kjósa? á ab
rígbinda sig vib hina eldri þíngmenn, eba á ab
skipta um þá flesta eba alla og kjósa nýja, og ef
nýja skal kjósa, hvort á þá fremr ab leita á Ieik-
menn eba lærba, embættismenn eba bændr, eba þessa
mörgu „kandídata philosophiæ" (meb öbru lærdóms-
prófi) þó þá vanti- embættisprófib, sem nú eru búnir
ab fá kosníngarrétt eptir nýju lögunum, og víst eru,
sumir hverir, til meb ab bjóba sig fram til kosn-
íngar, eptir því sem spurzt hefir?
Ef skipta á um hina fyrri þíngmenn, sem enn
eru meb fullu þreki og fjöri og ósljófgubum sálar-
kröptum, þá verbr kjósendunum ab vera fullljóst
þetta tvent, ab ekki sé veruleg eptirsjá í þíngmann-
inum sem var, hvorki fyrir Alþíng sjálft né kjör-
dæmib, og ab menn aptr eigi á þeim manni völ í
hans stab, ab víst megi telja, ab heldr verbi skipt
um til hins betra en hins lakara; þessa hvorttveggja
álítnm vér bæbi hyggilegt og skylt ab gæta fyrir
hvert kjördæmi, ábr en þab ræbst í þá tilbreytíngu ;
en á hinn bóginn væri þab óhappaleg fastheldni og
gæti orbib næsta vibsjál ab afleibíngunum til, ef
menn einbindi sig vib sama þíngmanninn hverja
kosnínguna eptir abra, hversu sem hann hefbi gefizt
á þíngi ab alúb og áhuga á þíngstörfum og þjób-
málum, ab tillögum um þau og atkvæbum; engi
þíngmabr má komast upp á ab treysta því, ab hin
eina fyrsta kosníng sé kosníng til þíngsetu um
aldr og æfi, hversu sem hann gefst, og hversu sem
hann virbist ab láta hallast á hægri hlib, til at-
kvæba og tillaga þessara konúngsgæbínga sem kall-
abir eru, eins og þeir hafa veitt surnum landsmál-
unuin híngab ab, eba hversu sem þrcki þíngmanns-
ins hnignar og dug, og sálarkraptar sljófgast sakir
elli og eblilega hnignandi heilsu; þegar svo er