Þjóðólfur - 03.07.1858, Side 2

ug hrein vi&skipti og alls eigi óyggjandi skuld-
arupphæíi, þegar „afreikníngarnir" ár eptir ár bera
meb sér: „uppbót á f. árs reikníng" eba vibskipti,
þar sem þetta er svo undir koniib yfir höfub
ab tala, ab þegar bóndinn kemr til kaupniannsins
árib eptir, og segir vib hann: „þafe er ekki komií)
fram í afreikníngnum, allt sem þér lofuímö mér á
lestunum í fyrra, þaö skakkar um 5rd., 10 rd., 20
rd., eg höndla ekki vií> yör í ár, nema eg fái þetta
uppbætt, og eg borga ekki skuld rnína eptir af-
reikníngnum nema þctta sé fyrst leiörétt", þá lætr
kaupmaörinn optar sannfærast um aö svo sé, og ann-
aÖhvort ritar hann þessa uppbót inn í reikníng
mansins, eins og raun hefir gefiÖ vitni um, eÖr hann
leggr uppbótina þegjandi í lófa bóndans, og mun
þetta eins opt eiga sér staö, þótt erfiöara sé aÖ
sanna. þetta viijum vér alls eigi segja aö komi
af varmensku eÖa ásetníngi fyrir kaupmanni, en
um lestirnar eru „allir æröir", kaupmenn ekki síör
en landsmenn, „allt er í loptinu", prísarnir á reiki,
einkum á öllu hinu smærra og óverulegra, og getr
því öllum svo auöveldlega skotizt í viöskiptunum
á svo mörgu, en hér af leiÖir, aÖ þó kaupmaörinn
væri allr aö vilja gerör, þá geta viöskipti þessi
aldrei oröiö svo hrein og óyggjandi, eöa skuldar-
upphæöin svo viss, aö hún veröi staöhæfö í dala-
tali og skildíngatali þ á í s v i p i n n, undir eins
eöa sama daginn sem bóndinn lýkr viö aö taka út;
þetta hefir og löggjafinn séö og ráögert bæöi á eldri
og síöari tímum, og því skipa lögin kaupmönnum
aö út gefa hreina afreiknínga og „Contrabækr"
(gagnskilabækr) fyrir allri þess konar vöruverzlun,
svo aÖ hinn sem viö kaupmanninn átti, eigi kost
á aÖ yfirfara í næöi, hvort allt sé rétt til fært og
hvorki of né van, er löggjafinn hefir þannig taliö
sjálfsagt aÖ svo auöveldlega hlyti aÖ eiga sér staÖ
í þess konar viöskiptum. I annan staÖ hafa lögin
jafnan fastsett fyr og síöar, aö kaupmanna og verzl-
unarbókaskuldir skuli standa á baki handskriptar-
skuldum, af því verzlunarskuldin eptir eÖli sínu
hlytr aö vera undirkomin meÖ miklu meiri óvissu
og vera margfalt óárciöanlegri og fremr vefengjandi
aö upphæöinni til, heldr en handskriptarskuldir, er
optast viörkenna skuld á tiltekinni upphæö fram
taldra penínga, er engi vafi getr veriö um, eör á
annari upphæö sem er bygÖ á eins hreinum og ó-
brotnum viöskiptum eins og væri þau um fram
talda penínga. því fer fjarri, aö kaupmenn geti
eöaeigi meö aö þvínga menn tilaÖ undir
skrifa þessi eyöublöö sín meö ákveöinni upphæö
þeirrar skuldar er þeir segja aö sé á oröin hjá
hverjum manni eptir bókinni nú í lestalok: vér
segjum, aö kaupmenn geti ekki né eigi meö aö
neyöa menn til þess, og þeir ætti fyrir sjálfs síns
sakir, aÖ fara varlega í aÖ telja menn til þess eöa
ginna, því þaÖ er skylda þeirra og sjálfum þeim
mestr hagrinn, aÖ viÖskipti þeirra sé sem hreinust
og háraminst; og á hinn bóginn viljuni vér taka
landsmönnum sem sterkastan vara á aö láta ekki
leiöast til meö neinu móti aö viörkenna verrlunar-
skuld sína, eins og kaupmenn segja hana
nú í lestalok, meÖ því aö undirskrifa þessieyöu-
blöö. þaö skiptir öllu ööru máli um verzlunar-
skuld þá sem er ári eldri, sem búiö er aÖ út
gefa afreikníng upp á, er sýnir hvernig skuldin er
undir komin og í hverju hún er fólgin; þetta getr
bóndi vor veriÖ búinn aÖ rannsaka allan vetrinn,
hann getr nú sagt kaupmanni sínum, hvaö honum
þyki of eÖa van í reikníngum; þctta geta þeir jafn-
aö meö sér, núna á lestunum, hitt er hrein og bein
skuld, og eins, ef bóndi getr ekkert aÖ reikníngn-
um fundiö, eÖa honum til hnekkis, eptir þaö liann
er búinn aö yfirfara hann allan í næöi, eöa aö fá
aöra til þess. Þesleiöis kaupstaöarskuldir, ári
eldri, og sem skulduuautr er búinn aö ransaka,
álítum vér rétt í alla staöi aÖ kaupmaörinn vili láta
hann viörkennast og skuldbinda sig til aö greiöa
meö fuilum skiium, því hér er aö ræÖa um þá
skuld sem er orÖin vitaskuld; en þetta verör
aldrei sagt uni neina verzlunarskuld strax sem sjálfri
kauptíöinni er lokiö.
AlÞingiskosníngarnar 1858.
(Niörlag) Af athugasemdum þeim er vér gjöröum
í síöasta blaöi um hina fyrri þíngmenn, þá sem veriÖ
hafa aö undanförnu, þykjumst vér hafa gildaástæöu
til aö ráÖgera og telja uppá, aö flestir þeirra verÖi endr-
kosnir nú í sumar til hinna næstu alþínga. Helzt mætti
búast viÖ,aö hinir aldrhnignu þíngmenn úr Skagafjarö-
ar og Arnessýslu vildi ekki frambjóÖa sig til kosnínga
framar, og jafnvel aö þau kjördæmin hneigÖi sjálfkrafa
hugann aö einhverjum ýngri og fjörugri; pg má má-
ske hins sama geta til um þíngmann Suörmúlasýslu,
þótt hann sé talsvert ýngri, sakir erfiÖleikans áþví fyrir
hina rosknari og lúnari menn, aö sækja Alþíng hingaö,
úr svo fjarlægu héraöi, og einnig um hinn æruveröa
öldúng úr BarÖastrandarsýslu, sem nú er svo aldr-
hníginn, þótt hann hafi til þessa unniÖ aö þíngstörf-
unumutan og innan þíngsmeÖ jafnmiklum áhuga og
elju sem hinir mikiu ýngri þíngmenn; en þegar ára-
talan er farin aö sækja fast á 7. tuginn, þá má
þegar minst varir búast viö brattri hnignum fjörs