Þjóðólfur - 27.09.1858, Page 2

- 150
megin, bæíti inn í bérabib næsta, sem beilbrigt er
talib, og einkum í hinum næstu hérubum, sem sjúk
eru, svo ab þar meb hafist fram öflug og nokkurn-
vegin óyggjandi eyba, nú þegar í haust, milli hinna
spiltu og heilbrigbu hérabanna, en framhaldandi
lækníngar núna fyrst vetrarlángt í hérubunum um
gjörvalt mibbik klábasvæbisins.
Vér segjum ab einn vegrinn til ab útrýma
klábanum, sé nibrskurbr á öllu fé í klábahéruöun-
um, og jafnframt öflugr fyrirskurör á takmörkum
þeirra héraba og hinna; vér nefnum þenna veginn
fyrst af því ab hib fyrra atriöib, nibrskurÖr á öllu
fé í klábuhérubunum liggr nú næst skapi og tillög-
um alls almenníngs, einkum þeirra, er enn þykjast
hreinir sjálfir. þaö er svo hægt, svo fyrirhafnar-
laust og kostnabarlaust aÖ segja vib nágranna sinn,
„skerbu nibr, laxmabr, allt þitt kláöafé; þab er ekki
til annars en ab ala kiábann í landinu; eg skal
bæta þér ab nokkrn, ef þaÖ reynist eptir á
ab mitt fö hefir ekki fengiö kláÖa af þínu". Já,
hann er hægr og fyrirhafnarlaus þessi niörskurör, aö
hlaupa í kindina, og drepa hana, matreiöa og eta,
þab er tvent ólíkt, eba aÖ liggja yfir aÖ lækna hana.
En þó þaÖ kunni aÖ vera og sé aÖ öllum líkindum
rétt og satt, ab skynsamlega stofnabr fyrirskurbr
sem kappsamlega væri framfylgt, sé einka úrræbib
til aÖ sporna vib frekari útbreibslu klábans, því
hvab sem Hiröir og einstakir menn abrir segja um
ab kláöinn sé sótt er kvikni hér og hvar og útbreib-
ist ekki eingaungu fyrir samgaungr og smittu, þá
hafa samt öll lot og öll atvik vib útbreiÖsln hans
um undanfarin 3 ár Iegib ab hinu gagnstæÖa; þaÖ
cr e n n s e m k o m i b er, ekki annaö sýnilegt, maÖr
hefir enga reynslu fyrir ööru og þess vegna enga
skynsamlega ástæbu og engan rétt til ab byggja á
öbru, en aÖ klábinn hafi upp komiö og utbreibst
eingaungu fyrir samgaungur og af engu öbru,
— en þó aÖ skinsamlngr fyrirskurbr þess vegna sé
og verbi einka og eina úrræbib hér hjá oss, til þess, ab
aptra frekari útbreibslu klábans, þá er þessleibis
nægum og öruggum fyrirskurbi enn þá ekki komiö
fótmáli lengra áleibis heldr en allækníngum klábans,
eba ab aptra útbreibslu hans og ab útrybja honum meb
læknisdómuin einum; þessleibis lækníngar eiga
sér hvergi stab nú eptir 3 ár, hvergi, þær eru og
verba hugarburör og ofnstofuloptkastalar Hiröis og
og þeirra febra hans og ekkert annab; eins er meb
þenna skynsamlega stofnaba og örugga fyrirskurb,
hann á sér ekki stab enn sem komib er nema í
pallhjali inanna og í rausi hinna ýmsu höfunda,
Jóns Finsens og fleyri. í blabinu Norbra.
En sá er munrinn á þessu tvennu, og hann er
verulegr, ab þab er búib ab reyna aÖ uppræta
klábann meb allækníngum, og aptra útbreiÖslu hans
meb þeim, vér segjum búib ab reyna, og reyna
til hlítar, ab lækníngarnar einar, hversu sem
þær gefast álitlega svona á einstöku kindum og fáu
fé ef margfalt fleira er lagt í sölurnar fyrir þær,
þær hafa alls engar skorbur reist fyrir
eblilegri útbreibslu klábans, hann hefir
haft sína eybileggjandi framrás á allar hlibar eins
fyrir þeim.
I þessu máli hefir híngab ab verib saman bland-
ab tvennskonar hugsunum, sem þó eru hvorar öbr-
um mjög ólíkar og jafnvel andstæbar ab afleiÖíng-
unum til og þeirri nibrstöbu sem yrbi upp á, ef
þeim væri framfylgt, en þaö er annarsvegar nibr-
skurbr og fyrirskurbr til þess ab aptra útbreibslu
kláöans, og hins vegar lækníngarnar; -- þær duga
vafalaust vib fátt, mjög fátt fé sem kláöugt er orb-
ib, til aÖ lækna þaÖ, fyrir því hafa menn hér eins
óræka reynslu, eins og fyrir hinu, ab þær sé meb
öllu ónógar og dugi alls ekki til aÖ aptra útbreibslu
kláÖans og uppræta hann alveg og alstabar; þessu
má því ekki saman blanda, og álykta, ab af því ab
einstakir alúÖarbændr hafi getaÖ allæknab fátt fé
sitt, og ein fámenn og einstaklega afskekt sveit
(Grafníngrinn) hib sama. þá sé nú t. d. öllum Ráng-
vellíngum eba Mýramönnum aubgefib, ab lækna svo
á svipstnndu allan eÖa mestallan fjárgrúa sinn, ab
kláÖinn deyi þar út og hverfi meÖ öllu og útbreib-
ist ckki frekar þaban hvorki austr né vestr; þetta
er hugarburör einn og heimska, þab er reynslan
búin ab sýna, og sú reynsla hún er orÖin svo dýr-
keyjit og tilfinnanleg Arnesíngum og BorgfirÖíngum,
ab vart getr eba vill nokkr mabr lagt til, aÖ Mýra-
menn og Rángvellíngar leggi þetta sama upp í ár
til þess ab sjálfir þeir eigi ekki eptir meiri stofn
heldr en Arnesíngar og Borgfirbíngar eiga nú, en
ab Snæfellíngar og Dalamenn vestra, og Skaptfell-
íngar eystra, taki þar aptr vib ab ári, og svo koll
af kolli, þángab til klábinn er búinn aÖ geysa yfir
gjörvallt landib; þab dugir ekki ab skapa sér þær
vonir svona í lausn lopti, ab lækuíngarnar takist
víba og almennt miklu betr hér eptir heldr en
þær hafa gefizt híngab aö, sami er lýbrinn al-
stabar, sama víbátta lands, og strjálbyggb er gjörir
allt naubsynlegt aöhald og eptirlit meb lækníngun-
um, svona á heilum hjöröum manna, jiæsta torsókt-
ar og ókljúfanda, hinu sama árferbi má búast viÖ,
því, sein loptslag þessa lands hefir í för meb sér
og hin norblæga afstaöa þess á heimskrínglunni,