Þjóðólfur - 11.12.1858, Síða 2

Um þessi 20 ár hafa því útskrifazt 99/2o ;*r
hvert a& meBaltali, e6a meb öfirum orfmm, sem því
svarar, a& 11 árin, af þessum 20 hafa níu út-
tkrifazt árlega en 9 árin tíu hvert ár.
Aptr má sjá þaf) af skólaskýrslunum 1841—
1858, því síbasta skýrslan 1857 — 58 sýnir ljóslega,
hve margra stúdentaefna ab er von öll hin í hönd
faranbi vor til júníioka 1864, — a& á þeim 20 árum
1841—1860, út skrifast ab eins .... 141
stúdentar, og er þab, svo gott (á iiinum næstu
20 árum), fjörutíu og sjö stúdentum færra,
heldr en næstu 20 árin þar á undan veittu; fjölgi
ekki vísindamannaefnunum fremr en nú horfizt á
og verifi hefir um rnörg undanfarin ár, er þó hafa
verif) einkar góf) ár, og haldi þvert í móti hinni
sömu fækkandi tiltölu áfram tii aldamótanna, þá
yr&i árif) 1900, or&if) 127 (stórthundrab og
sjö) embættismannaefnum færra, heldr en
liíngaf) til hefir þurft á ab halda í landinu.
þessu er þvi vissulega hi& nákvæmasta athygli
gefandi, því allir mega sjá, ab fari hinu sama franr,
þá horfir til verulegra vandræba í þessu efni þá
fram líba stundir, og ekki svarlegt hvorki fyrir ylir-
völdin sem eiga hlut a& máli, né blö&in, ab láta
hér vib lenda eba hreifa því ekki fyr en í ótíma.
þab liggr hér nú ab vísu næst vi&, a& ransaka
orsakirnar til þessarar talsverbu fækkunar ábr en
kvebib sé upp álit um þab, hversu rába megi bót
á því; en rúmib leyfir ekki a& rekja nákværnlega
eba smásnmglega allar þær orsakir, sem hér a& liggja,
því þær eru vafalaust margskonar, og ab minsta
kosti má geta til margra. Hina fyrstu og fremstu
orsök ver&um vér ab telja þá sem næst og ljósast
blasir vib, en þab er sú, er leiddi af banninu 2.
á Flugumýri). Árni Guttormsson (abstobarpr. +), Benedict
Sveinssou (prestr til Reynis, +), Björn {xjrvaldsson (prestr á
Stafafelli), Einar Brynjúlfsson Sivertsen (prestr til Gufudals),
Guttormr Guttormsson (prestr á Stó&) Ilaldór Jóusson (pró-
fastr á Hofl í VopnaflrÍi), Ilannes (Steingrímsson) Johnseu
(kaupmabr í Reykjavík), Jón Asgeirsson (prestr á Alptam/ri),
Jón Eiríksson (prestr til Stórólfshvols), Jón Eiríksson (prestr á
Undirfelli), Jón Jónsson (jústúráb og bæjarfógeti í Álaborg),
Jóu Sigurbsson (skjalavórbr og aljjíngismabr í Kaupmanna-
hófn), Oddgeir (Björnsson) Stephensen (etazráb, stjómardeild-
ur forstöbumabr), Ólafr Ólafsson (prestr til Reynistabar kl),
Ólafr (Einarsson) Johnsen (prestr á Stab á Reykjanesi), Páll
Pálsson (amtmannsskrifari), Stefán Árnason (prostr á Felli í
Skagaflrbi), Torfl Eggerz (Eggertsson frá Ballará, dó í Kanp-
mannah.), fjórbr Árnason (prestr á Vogsósum), fjorsteinn Ein-
arssou (prestr á Kálfafelli í Ilornaflrbi) og jjorsteinn Jónsson
(sýslumabr í Norbrmúlasýslu); samtals 27. — Hinrik Hinriks-
son (prestr á Skorrastab, útskr. 1833) og Grímr fjorgrímsson
(Dr. philos., útskr. 1837) eru inr.ifaldir í tölunni 129 her ab
framan.
okt. 1830, ab engan stúdent mætti framar vígja til
prests hér á landi. nema því ab eins a& hannlegbi
sig undir opinbert stúdentspróf vib lærba skólann;
meb þessari lagaákvör&un þókti, meb öbrum or&um,
bönnub öll „Privat- dimission“, e&a þab, ab ein-
stakir menn útskrifabi stúdenta, en þetta varb þá
í annan stab, mebfram tilel'ni til þess a& heimaskól-
arnir, sem ábr höfbu blómgazt svo mjög hér og
hvar um landib framan af þessari öld, og frara til
1830, hvurfu nú smáinsaman eptir þann tíma, og
þab svo, a& rúmum 15 árum sí&ar urbu vandræbi
ab því, þau er enn brenna vib, a& geta komib pilt-
um fyrir til undirbúníngskennslu undir skóla, svo
a& einatt hefir or&ib og verbr nú, a& koma þeim
ln'ngab subr til Reykjavíkr, til þess ab læra undir-
stöbuatribi latínsku malfræbinnar og abra hina fyrstu
undirbúníngsmentun þá er af þeim sveinum er
lieimtub, er nái inngaungu í lærbaskólann. Af
yfirlitinu yfir hina útskrifu&u stúdenta liér ab frain-
an höfum vér sýnt vibbrigbin sem urbu á fækkun
stúdentanna eptir þab a& „privat dimissionin“ var
aftekin, — ab vísu ekki fullt um þá 59 sem útskrif-
ubust frá einstökum mönnum, því seinni 20 árin
(1841—1860) útskrifast 141 úr skólanum, en 1818
—1837 ekki nema 129, en mismunrinn er allt um
þab 47, sem er færra á þessum seinni 20 árum;
og þó er þess jafuframt vel gætanda hér vib, ab
tala skólasveinanna hefir um nokkur ár undanfarib
æ farib freinr mínkandi, og a& alls eigi lítr út lýrir
ab hún rétti sig vib til þess sem var árin 1846 —
1853, áine&an sama fyrirkomulagi er haldib.
Ili.n önnur a&alorsökin til fækkunarinnar, er
vafalaust sú, a& skólamenntunin útheimtir nú miklu
rneiri tilkostnab eba fjárframlag, heldr en á&r var;
vér gjörum miklu minna úr því ab meblagib meb
skólasveinunum er nú miklu meira í dalatali, heldr
en þab var á Bessastö&um, því margfalt minni land-
aura e&a fénab þarf nú fyrir hverja 10 dalina heldr
en þá þurfti; en kenslutíminn er nú svo marg-
falt lengri heldr en þar var fyrir flestum, einkan-
lega fyrir þá, er ekki eiga annars úrkosti en ab
korna piltinum híngab subr til undirbúníngsmentun-
ar undir skóla; því þá má telja allan kenslutím-
ann, ab me&töldum þeim 2 árum er prestaskóla-
lærdómrinn stendr yfir, full tíu ár fyrir flestum.
Nú þegar piltrinn fær ekki ölniusu fyr en hib 4,
ár frá því hann fyrst byrja&i bóknámib, þ. e. ann-
a& árib sem hann er í skóla, og verbr ab kosta sig
a& öllu hib fyrra ár á prestaskólanum, en þar a&
auki vanar í ab minnsta ko3ti 50 rdl. árlega, ab
ölmusan dugi honum þau árin sem hann hefir liana,