Þjóðólfur - 24.01.1871, Page 4

— 44 —
fmst þar einnig hvorugkent, t. d.: ihugaðe hon þa
með listugu athygii huersu hon skylldi skiliazt við
hann, Strengleikar, 32i2 hann hugleiddi með full-
komlego athygli himneska luti, Rarl. 20935.
Guðbrandr Yigfússon hefir sums staðar breytt
Fritzners orðabók til hins betra, en sums staðar
til hins lakara. Hann hefir t. d. breytt kyninu á
orðinu gauð til hins betra. Fritzner lætr það vera
hvorugkent bæði í sjálfri orðabókinni og viðauk-
anum, þar sem þann tilfœrir það úr Homiliubók-
inni (Christiania 1864) 12229: sia við geuð, við
holne, við fianscap, við ugrandveri, við frygirni,
o. 6. frv: — Af hinurn orðunum, er öll standa í
þágufalli, má sjá, að gauh hlýtr að vera þágufall;
þar af leiðir, að það getr eigi verið hvorugkent,
þvíað ef svo væri, þá væri þágufallið gauði, eins
og landi er þágufall af land. það er því líklega
prentvilla, að orðið ágauð, er saman er sett af á
og gauð, er látið vera hvorugkent í Cleasbys orða-
bók, þvíað á þeim eina stað, er þetta orð finst á
(í Gísla sögu Súrssonar 5326): «veitir hón peim
mikla ágauð«, er það auðsjáanlega kvenkent, sem
sjá má af orðiuu mikla. Nú ætla eg hins vegar
að taka fram nokkur dœmi, þar sem G. V. hefir
breytt til hins lakara. Fritzuer hefir orðið fortaia
i eintölu, enn G. V. að eins í fleirtölu, og nefnir
það kvenkent fleirtöluorð, enn það finst eigi sjald-
an í eintölu, t. d.: af þessarre heilagre fortalu
stnerozt marger tigurleger konongs þionastumenn,
Barl. 314. En eptir þessa hina stniollu rœðo oc
fortalu. þa þagnaðe Barlaam, 29i3. af folskra
manna fortalu, llln. við orð hans oc .fortelu
iðraðosc marger menn synda sinna, Hom. I479.—
Frilzner hefir lýsingarorðið framgengr í karlkyni;
G._ V. hefir breytt því í framgengt, og nefnir það
part. n.\ þ. e. hluttaksorð í hvorugkyni. þó hefir
hann sjálfr fundið það kvenkent á einum stað,
enn hvergi karlkent, og því eigi viljað setja það
upp í karlkyni. Fritzner hefir með réttu sett það
i karlkyni, þvíað það er og haft í því kyni, t. d.:
þó þar yrði ei hans vili framgengr, Bisk. I 284i2.
— Fritzner og Möbíus láta sagnorðið friða hafa
frídda í þálegri tíð, enn G. V. fríðaða. Hið fyrra
er rétt, sem sjá má af þessum dœmum: drogo þa
oc leiddu hina virðulego guðs þionastumenn er
bæðe friddi oc scemde virðulegrbunaðr oc sœme-
leg asyn reinlegs liuis, Barl. 104i4- Hann var
allra manna sköruligastr ok bezt at sér um alla
hluti, er vaskan dreng fríddi, Tristrams saga, 3.
kap. (Annaler for nordisk Oldkyndighed 1851,
l2n).
Á afieiðslur og þýðingar G. V. get eg eigi
alls staðar fallizt, t. d., að orðið athyUast sé sama
sem athyglast. Mín ætlan er, að athyllasl sé sama
sem hylla at ser. Orðið falhófnir virðist G. V.
leiða af falr og hrífr, þviað hann þýðir það með
barrelhoof, hollow-hoof, þ.e. holhófr, enn réttara
virðist mér að leiða það af fela og hófr; er þá
falhófnir sá, er stígr svo þungt til jarðarinnar, að
felr hófana, eða hófarnir sökkva í jörðina; ham-
skarpr þýðir G. Y. með thin in the flank, og leiðir
það af höm. Eg ætla, að orðið hamskarpr sé
samsett af hamr, húð, og sharpr, harðr; eftir því
er hamskarpr sá, er hefir harða húð.— Til dœmis
um ranga þýðing á orði vil eg taka þýðinguna á
orðinu gullstaup, er G. V. þýðir með a golden
stoup or cup, og Fritzner á sama hátt: Stöb, Bæger
af Guld. — Mín ætlan er, að þýðing Sveinbjarnar
Egilssonar á þessu orði sé rétt, enn þýðíng Norð-
manna röng. (»ví til sönnunar, að slaup væri í
fornmálinu sama sem biknr eða borðker hafa Norð-
menn (í Ulustreret Nyhedsblad, nr. 19. 10. maí
1863) tilfœrt úr Barl. 7023 talsháttinn: at drepa
fótum sínum í hvert, staup, er fyrir verðr. {>eir
segja, að staup merki hér sama sem hola eða
dœld, er sjá megi af orðunum drcpa í, þvíað ef
staup merkti eitthvað, er upp stœði, yrði að segja:
drepa fótum á hvert staup; þar af leiðist hin
merkingin: (holr) bikar. Orðin drepa i þurfa eigi
að benda á neina holu eða dœld ; það má eigi
síðr hafa þau um eitthvað uppstandanda, er fœtrnir
rekast í. þannig stendr í þorsteins sögu Síðu-
Hallssonar, 4. kap. (Sýnisbók, 53s): þóttumz ek
drepa fótum í þúfu ok falla. það er vér nú köll-
um staup (þ. e. bikar), kölluðu fornmenn ker eða
borðker, enn staup hjá þeim er hið sama sem
Danir kalla Ktump, og gullstaup er þá samasem
danska orðið Guldkiump. þessa merking orðsins
gullstaup má sjá i Eiríks sögu víðförla, 3. kap.
(Flateyjarbók, 1 3234): Víða þar á landi fundu þeir
gullstaup mikil. Hér er augsýnilega eigi talað um
gullbikara, er eigi gátu legið á víð og dreif út
um landið, heldr gullstykki. Að orðið staup merki
klepp eða stykki, enn eigi bikar, má meðal margra
annara staða sjá á þessum stað: Gullit var svo
þrútnat upp hjá ormunum tveim megin í höllinni,
at víða voru þau staupin hlaupin á hallargólfit,
Konráðs saga Keisarasonar, Kmh. 1859, 16. kap.,
331. Orðið góðfús lælr G. V. merkja sama sem
gríðviljaðr, og gríðfýsi og góðfýst. sama sem góð-
vild (goodness, good-will), og þessi merking er
án efa til f þessum orðum, enn hann hefir eigi