Þjóðólfur - 24.05.1872, Page 5

byggingarverk væri af hetidi leyst, heldrsathann kyrr
þar heima í Khöfn. Mælt er samt að Kleins haíi
haft nál. 1600 rd. í aðra hönd svona út af fyrir
sig, fyrir þ e s s a tilsjón sína með bókhlöðubygg-
ingunni þ. e. jafnmikið eins og steinhúsið, er
Sverrir bygði í Vogunum næstl. ár, á að hafa kost-
að als og als.
En því er að venjast sem vera skal, og svo
er um þetta og annað ráðlag Kaupmannahafnar-
stjórnarinnar yfír oss. það hefir lengi brnnnið
við hjá Dönum með stjórn þeirra og alla forsjá
og fyrirhyggju fyrir íslandi, og það er margra ára
sörgleg reynsla sem hér talar, — að hér verði
ekki fyrir neinu séð nema með dönskufú augum,
ekkert hugsað, niðrlagt né af ráðið nema það sé
eptir danskri hugsun, dönsku sniði og eptir dönsk-
um tillögum niðrlagt og af ráðið. J>etta heflr komið
og kemr daglega fram eigi að eins í ráðlaginu
með opinberar byggingar, heldr kemr það fram
nálega í öllu og alstaðar. Ilver mundi taka til
þess, þótt t. d. dönskum eðr útlendum hugvits-
mei6turum í byggingarlystinni sé falið að leggja
niðr um mikilfengar stórbyggingar, er hér skyldi
reisa frá stofni, endrbyggja eðr stækka, hvernig
byggingin skuli vera að ytra formi, að innri til-
högun og skipulagi? Vér höfum hér víst vart neinn
mann (nema máske þorstein gamla Danielsson á
Skipalóni), er slíkt gæti leyst vel af hendi. þess vegna
var það t. a. m. ekkert tiltökumál, þótt útlendum
hugvitsmeistara (Winther?) væri falið það, 1847—
1848, að leggja niðr og gjöra Ijósan uppdrátt eðr
teikningu yfir það hversu haga mætti stækkun dóm-
kirkjunnar svo vel færi og skipulega. En þegar
svo var af ráðið að hafa eltki íslenzkan grástein
fyrir byggingarefni, óhögginn eða þáhögginn eins
og var í upprunamúr kirkjunnar, og sem nú varla
urðu unnir með beztu verkfærum, svo traustir
reyndust þeir og óbilugir, — heldr var af ráðið
að flytja hingað frá Danmörku með feyki-kostnaði
danskan múrstein, og meir að segja danskan sand
með, til að blanda með kalkið, þá rak víst flesta
í ramma stanz, þá þegar, yfir slíku ráðlagi, auk
heldr þegar strax á 3.—4. ári fór að klofna frá
allt sement og ytri brúnir múrsteinsins með; en
skífuþakið svo sviksamlega lagt af þessun dönsku
og útlendu verkamönuum — þar sem öll skífuþök
er þeir Einar og Jóhannes lögðu um þau árin
voru óbilug og eru enn í dag — að það hélt hvorki
regni né foksnjó og varð svo innan skams að rifa
það burt og ónýta með öllu1, en fá þá fyrst ís-
1) Saoia reyndiöt um hií) iiýa iielluþakib á Laugaruea-
lenzka smiði til að leggja nýtt þak á kirkjuna.
það feikna fé sem hefir aptr og aptr verið kostað
til viðhalds þessum margbilaða og meir en hálf-
fúna múrsteínsmúr og til að »sementa» hann að
utan aptr og aptr, — þar sem eigi hefir þurft að
bæta uppá sementið utan á grásleinsmúrnum nein-
staðar, — nemr víst nú orðið fleiri þúsundum
dala, og samt eru þeir hlutar kirkjumúranna að
engu bættari fyrir það og engu betr komnir heldr
en þeir voru þegar fyrst var tekið til að endr-
káka þá 4—5 árum eptir fyrsta fráganginn. þeir
eru og verða ónýtir, og fer svo jafnan þegar með
engu móti má byggja nema «á sandi»; það kemr
fyrir ekki þó hann sé danskr.
En Hafnarstjórnin virðist nú líka vilja forðast
að brénna sig á þvi sama soðinu. Tugthúsið nýa
á að byggja úr eintómum grásteini eðr holtagrjóti
innan sem utan, en af því er nægða nóg í Arn-
arhólsholti. Og víst er um það, að hefði menn
hér látið staðar nema við og verið höfð í áformi
tugthúsbygging eingöngu, og eigi mikilfengarí en
svona vib vort hæ8, þí yrbi ekki neitt meb röknm fundib
ab tugthússtæbina sjAlfu þarna í grjótholtinu fyrir ofan alia
kanpstabnrbygbina, en sjílfsagbr hagnabr ab því hvab grjút-
abflutningrinn í byggingnna verbr þar údýrri lioldr en ef
nebar hefbi bygt verib, Aptr er enn eigi abb hvab gott verbr
til vatns, þar upp ( háhciltino, og er þegar búib ab kosta tíl
ærnu fe og dagsverkafjúlda til ab grafa þarbrnnn en lirangrs-
lanst; en langsótt mnn þykja ab verba ab sækja neyzlu- og
þvottavatu þaban ofan í bakarapóst handa Jafnmörgu fólki,
auk þess ab verba nn ab kjaga öllo vatui þangab seiu þarf í
kalk og sand og hvab annab á meban byggingin stendr yflr;
ab þessn leyti munu hagsmnniruir og hægbin vib grjótab-
drættanna vinua sig upp sem uæst, einkum ef ekki tekst ab
ná þar vatni.
En 8vo kemr n(í til skobunar þessi 28 álna rábhús-
bygging ofau á tngthúib; hver á þetta innfall? mikil
ósköpl Allt á nú ab fara í tngthúsib, — þab var naumast
ab vib fengum tugthús! — „S v a r t h o lib“ í yflrréttarhúsinu
verbr nú sjálfsagt lagt nibr og þab hús seit; hkban af verbr
ekkert svarthol annab en tngthúsib; hvern strák, eba 6læping
eba enda heibvirban mann sein verbr þab ab hittast blekabr
á strætunum, — Já hvab á ab gjöra af hoimni annab en
„lál’ann í tugtluisib? Fárra eba fleiri daga hegning vib
vatn og braub ebr og „einfalt fangelsi“ (— en hvorutveggja
sú hegning er í löguiium inótsett betrunarhúsvinnii og þrælk-
un í tugthiisi, —) er aldrei út tekiu í þeim hegningarhúsuin,
heldr í sbrskildum fangelsum sem til þess ern œtlub1, eins
Btofunni, er sömu menriirnir lögbu þar.
1) I Kaopmannahöfii eru þau fangelsin, og hafa um
langan aldr verib höfb í kjallarabyggingunni ondir „Ráb- og
Dómhúsinu“, er stendr mibsvæbis, sem næst f borginni; þar
ern og fangaherbergi lianda þeim sem dæmdir eru i fangelsi
fyrir „ærlegar sakir“, lagbir löghaldi fyrir sknldir o s. frv.; en
fremt kompur ebr „svarthol“ („Hullet‘j, og eru þeir allit
þangab látnir sem teknir eru fastir fyrir óspektir eba gruuabit