Þjóðólfur - 23.07.1875, Blaðsíða 3

93
e<ðrjettingu, ef jeg ekki vissi fyrir vfst, að áreiðanlegri væri,
en ^að er jeg hafði skrifað í fyrstu. f>að sem jeg skrifaði í des-
ember f. á. var almanna mál hjer í vetur, en almenningur veit
enn ekki, og jeg ekki heldur, hvað áreiðanlega satt er í því
e,nn veg eður annan. Jeg kannast því alls ekki við, að það
sje skylda þess, er frjettir ritar blöðum, að leiðrjetta einalausa-
tre§n með annarri.
Nú þykist jeg hafa sýnt þetta tvennt: Fyrst það, að herra
andoin hafi ekkert orð hrakið af því, sem jeg hefi skrifað
' Þjóðólfi; og í öðru lagi, að honum getur yfirsjest engu síður
en öðrum mönmim.
18. Gladstone Terrace, Edinbnrgh 10. júli 1875.
Jón A. Hjnltalin.
Um sveitaskóla. (Framhald).
"Nefnd skyldi kjósa til að hafa á hendi fyrirkomulag og
byg gingar-ráð hússins. Öllum búendum og fyllgyldum hjúum
*hi að gjöra að skyldu að borga árlega til skólans svo sem
Svaraði álnarvirði. þó ætti ekki að ákveða það gjald nema um
tiltekin tíma í einu. Fyrir það fje ætti skólanefndin að kaupa
bækur og áhöld, sem forstöðumaður (prestur) tæki tii.
®t®rri sjóð ætti ekki að þurfa, þar sveitarmenn sjálfir ættu að
'^halda húsinu og endurbyggja það. Ráðin og roskin hjón
a,l>i að hafa ráðsmensku skólans á hendi og annast unglingana
að líkamans þörfum, og ættu þá sjálfsagt að njóta ókeypis hús-
D®ðis og annara hlunninda af skólanum, auk vissrar þóknun-
artyrirhvem skóla-ungling. Rúmföt og fæði ættu viðkomandi
Vandamenn sjálfir til að leggja». — í\ið er athugandi við þessa
ei»földu en vafalaust prahlislu lillfgu prófastsins, að
natin hugsar sjer prestinn sem sjálfkjörinn kennara og prest-
s«trið skólastaðinn, en á hinn bóginn fellur skoðun hans, ann-
aralaðar í nefndu brjefi hans alveg saman við vora, þar sem
^nn ekki ætlast til að skóli þessi taki að sjer kristindóms-
"’nontan unglinganna eða bóklestur. «það yrði, segir hann, þjóð
v°rri óbætanlegt tjón ef sú heillavænlega byrði (guðsorðaupp-
^ðslan) yrði tekin af foreldrunum. Sú skylda foreldranna að
^nota sjálf börn sín í hinu helgasta og bezta, hún verður að
^ldast. Sá sem veit af þeirri ábirgð, hann ber æfilangt í brjóst-
lf,n innri hvöt til að halda því við, sem honum sjálfum afsín-
jlín foreldrum var kennt. þessí siður er og það, sem haldið
lefnr við því sem eptir er af vorri fornn þjóðfræði og þjóð-
^nntun. En veraldlega menntan þarf að efla og laga, já stofna
^ nýju í landinu, ef þjóð vor á að rísa npp aptur og Jæra að
%ja hinnm óðfleyga tíma, annars stendur allt í stað, eða fer
at»ur meir og meir». — þegar hann hefur talað um þann
.Nað, sem leiðir af veru hvers unglings lengri eða styttri
vetrarins í skólanum, sem allur ætti að mega gjaldast í
^aurum (eða þá að hver piltur hefði mötu með sjer) ákveður
aan laun kennarans (prestsins) með 4—6 rd. fyrir hvern ungling.
(Framhald, i nœsta blaði).
FJÁRKLÁÐAMÁLIÐ Á ALpiNGI.
þjn U. júlí kom fjárkláðamálið til 1. umræðu í neðri deild al-
n,?18' Lá þá fyrir að ræða frumvarp nefndarinnar i fjár-
laðaniálinu.
^fni frumvarpsins var í stuttu máli þetta: Á svæði því,
0tf Ve'-ður fyrir sunnan línu þá, er dregin er úr Hafnarfirði
A auslur ( Ölfusá fyrir norðan Hjallahverfi, og eins í Reykja-
j, ururn d*mi, skal lógað öllu fje fyrir árslok 2875. (g 1.). —
A rnisniuninum á gangverði fjárins og frálags-verði þess,
eioendum af öllum landsmönnum. (§ 2.). — í öðrum
ve'tllm milli Hvítánna skal drepin hver kind, er kláðavart
j/ Ur * UDz Va mánuður er af vetri; en síðan til ársloka skal
nfium fjárftokki þeim, er kláðakind finnst f, og skal þetta
eins næs,a gr. á undan segir fyrir um. (g 3.). — Finnist
^avottur í kind eða sje kind böðuð eða í hana borið eptir
dr; lii nuaí-loka, skal allt það fje, sem hún er í rjett-
áiinf1 tjutaiaust (2 ~ Kláðakind er rjettdræp á annars
húSlfS iancii en cignndnns (§ 5.). — Sóttnæmi skal útrýmt úr
úr hjÁ°; s- frv. og fjárfiutningar bannaðir til veturnótta 1876
-- Ubngðum hjeröðum, og rjettdræpt fje ef út af ber. (§ 6.).
lausti komanda skal allt fje skoðað og allt það baðað,
er eigi verður drepið (§ 7.). — f 2., 5. og 8. viku vetrar skal
skoða fje allt milli Hvítánna og baða o. s. frv. Við hverja
skoðun skal fjáreigandi segja til tölu fjár síns undir eiðs tilboð.
Sje rangt til sagt, er fje hans rjettdræpt bótalaust á sjálfs hans
landi. (§ 8.). — Hreppstjóri ásamt hreppsnefnd framkvæmir
skipanir í méli þessu. Hann og einn hreppsnefndarmaður
virði fjeð samkvæmt 2. og 3. gr. Hreppsnefnd annast að hafa
baðlyf til, og má láta sveitarsjóð ábyrgjast borgun þeirra. (§ 9.).
— Hreppstjóri og hreppsnefndarmenn fá starf sitt borgað eptir
tilskipun 5. jan. 1866. Auk þess má alþing veita þeim laun
fyrir dugandi framgöngu, ef kláðanum er útrýmt úr hreppn-
um að loknn starfi þeirra. (§ 10.). — Fjáreigandi, hreppstjóri
eða hreppsnefndarmaður getur sektast fyrir óhlýðni eða hirðu-
leysi, um 20 til 200 krónur; hreppstjóra eða hreppsnefndar-
manni má víkja frá auk þess þeir eru sektaðir. Aðrir, sem
trúað er fyrir erindi, fjárkláðanum viðvíkjandi, verða sektaðir
eptir málavöxtum. Sá, sem kemur upp broti eður hirðuleysi
gegn lögum þessum, fær 10 til 40 krónur. Sá greiðir sekt
jáfnháa, er fyrir verður. (§ 11.). — Sakborinn maður má um
kjósa, hvort hann vill hlýta úrskurði kláðanefndarinnar (sjá 15.
gr.) eður dómstólanna. |§ 12.). — Komi kláði upp fyrir utan
svæðið milli Hvítánna, skal með farið eptir 1.—11. gr. eptir
því sem við á á hverjum stað. (§ 13.). — Sveit sú, er fjár-
kláði er í, og kýs heldur að lóga en lækna, fær skaðabætur
eptir 2. gr. (§ 14.). — Vald það og verkahringur, er eptir
tilsk. 5. jan. 1866 og 4. marz 1871 og alm. reglum heyrði
undir sýslumann og amtmann viðvíkjandi framkvæmdum þess-
ara laga, skal falið á hendur 3 manna nefnd, er konungur
skipar. Hún standi unz fjárkláðannm er alveg útrýmt úr land-
inu. (§ 15.). — Mál út af þessu sje með farið sem lögreglu-
mál. (§ 16.). — Lög þessi skulu hreppstjórar birta á hreppa-
samkomum tafarlaust sem þeir fá þau í hendur, og gefur sá
birting þeim þegar lagagildi að fullu. (§ 17.).
Jietta frumvarp kom 16. þ. m. til 1. umræðu í neðri deildinni. For-
ma3ur í ncfndinni var varaforseti, Jón á, Gautl.. en sat fiá í forseta
sæti. Benidikt Sveinsson tók þá við framsögunni og tókst honum að
flestra dómi hið sköruglegasta að verja nefndarálitið. Bæði landshöfð-
ingi og forseti mæltu mjög í móti aðalgreinum þess. Stóð landsh. fyrst-
ur upp. Hann kvað fyrst og fremst athugandi, fiegar samin væru laga-
frumvörp, fiað, hvort valdstjórnin mundi geta fallizt á fiað og framfyilt
fiví sem lögum; kvað hannfrumvarp nofndarinnar ef til vildi mundi leiða
tii svo mikils niðurskurðar og af fiví leiðandi kostnaðar fyrir landið, að
slíkt sýndist með öllu ókleyft; í framtalsskýrslum væri fje á svæðinu
milli Hvítánna talað um 37000, „en fiessa tölu mundi óhætt að tvöfalda
eða jafnvel firefalda“(!) Yrði fiessu fje öllu lógað og endarborgað at’
landsins fje samkvæmt frumvarpinu, mundi skatturinn nema svo sem
400,000 rd. Hann kvað og dráp fjársins hæglega geta komið í bága við stjórn-
arskrána, fiar sem hún friðhelgar eignarrjettinn. pó kvaðst hann ekki
hafa móti niðurskurði fiar sem hann kynni að eiga við eptir gildandi
lögum. Hann rjeð frá að semja ný lög, en bauðst til að semja við nefnd-
ina; eins kvaðst hann mundi fallast á, ef 3 manna nefnd væri kosin
um tiltekinn tíma til framlcvæmda í málinu. Eptir að framsögumaður
liafði svarað ræðu landshöfðingjans vel og skarplega frá sjónarmiði nefiul-
arinnar. stóð forseti upp (frá þingmanna bekk) og kvað oss hafa ærið
nóg kláðalög, að minsta lcosti hefði einginn sem á að framfylgja þeim,
kvartað í þá átt. Kláðinn sýndist og öllum hleypidómalausum mönnum
vera all-óverulegur, sem stæði. Hann bar því næst nefndinni á brýn að
hún legði engar skýrslur fram um aðgjörðir og ráðstafanir yfirvaldanna,
eins og henni hefði verið upp á lagtað gjöra; hann kvað nefndina ganga
út frá niðurskurði, en þó þættist hún fylgja lækningum fram. „Fjárrækt vor
kemst aldrei í betra horf, fyr en menn hætta þessari stefnu — og jafii-
vel líka þeirri trú að kláðinn sje útlendur; nú trúa menn þó loksins að
hann sje læknandi“. Hann kvað ótækt að búa til lög, som enginn gæti
framfylgt; rjcð þinginu eindreigið til samkomulags við lansdh. Reynslan
sje margbúin að sýna, að með því að skera fje þar og hjer útrýmist
kláðinn aldrei. Framsögumaður, B. Sveinsson reis þá upp og mælti: Svo
bregðast krosstrje sem önnur trje. Hann bað forseta og þingið gæta
þess hvað nefndin hefði haft lítinn tíma til að útvega sjer hinar nefndu
skýrslur, enda væri það mála sannast að fjárkláðinn yrði ekki læknaður
með skýrslum einum og reikningum. Annars væru til nægar skýrslur
eptir 20 ára reynsln til þess að sanna, að lækningar væru hjer ekki ein-
hlýtar; skýrslur væru nógar fyrir hondi til þess að sýna fram á, hvað
kláðinn hefði kostað, einnig' um það að niðurskurður hefði frelsað stærri
og minni hjeruð. Hann kvað sjer þykja hart og kynlegt að hinnheiðr-
aði forseti væri harðari við nefndina en sjálfur landshöfðinginn. Reynslan
veðtryggir niðurskurð (Korðurland) en fordæmir tómar lækningar; sanni