Þjóðólfur - 11.07.1878, Qupperneq 1

30. ár.
21. blað.
Reykjavik, 11. júlí. 1878.
Ferð með Diönn.
(Niðurlag). Yið lögðum til hafnar við Akureyri um nótt.
Um morguninn var veður hið hlíðasta, sólskin og sumarhiti.
Stóðura við þar við til næsta morguns eptir, og naut eg einna
beztrar skemtunar í ferðinni þann stutta tíma; enda fengum
við virkta-viðtökur hjá Akureyrarmönnum. Bærinn á Akur-
eyri stendur undir háu sandbarði á mjórri mön við fjörðinn,
sem þar er örmjór, og er útsýnið því líkast, sem hann standi
við stöðuvatn í stórum íjalldal; væri mun fegurra bæjarstæði
út á Oddeyri, og þaðan er meira og fegurra víðsýni. J>ó er
eg urst fram í Eyjafirði. Hafði eg komið einu sinni áður í
þetta hérað, á skólaárum mínum, og jafnan átt hér vini og
velvildarmenn, og hitti eg nú nokkra þeirra, og varð mér því
tírninn jafn-stuttur sem skemtilegur. Eg reið um daginn inn
að Laugalandi að hitta vini og sjá kvennaskóla Eyfirðinga.
Var hann haldinn þar umliðinn vetur í húsi frú Kr. Havstein.
Voru þar enn nokkrar stúlkur við nám, og leizt mér prýðisvel
á allt það fyrirkomulag og forstöðu frú Valgerðar porsteins-
dóttur. Hún og systur hennar eru eflaust með mentuðustu
konum hér á landi. Laugaland stendur hátt, og er þaðan
prýðis-fögur útsjón, eins fram sem út um fjörðinn, og hefir
sveitin þar umhverfis frá fyrstu tíð verið einhver hin fjölmenn-
asta og auðsælasta í landi liér, jafnlítið hérað. þ>ó mættu
vatnsveitingar og aðrar jarðabætur vera hér lángtum meiri en
eru, því vatn er nóg og jarðvegur mikill og góður; reyndar aptra
hin illu hafísa-vor mjög svo öllum búnaðarbótum á norður-
landi, en aptur má segja, að hafísa-ár hafi gengið á hverri öld,
hvort sem búnaðarkunnáttan hefir veriðmeiri eða minni, enda
ætti fátt fremur að hvetja menn, sem hér búa, til að leita als
lags, kunnáttu og félagsskapar við jarðrækt og búnað, en ein-
mitt stríða og mislyndi náttúrunnar. Og ef norðurland er
hart land og ljótt á vetrum, þá væri synd að segja ekki hið
gagnstæða um það á sumrum, því þá er það jafnfagurt sem
kostamikið. í Eyjafirði sem víðast nyrðra býr enn óþústað
fólk, og góðum mun vasklegra og fjörmeira cn víðast á suður-
landi, og allur þjóðbragur er hér fastari, og glæsilegri í aug-
um útlendra manna en annarstaðar á landinu, og útlendir
menn verða miklu fyr innlendir hér og þjóðlegir en á suður-
landi. Aptur er Norðlendingum stundum brugðið um meiri
sundurgerð og léttúð en Sunnlendingum; kann og eitthvað vera
hæft í því. Ólíkt lopt og lifnaðarhættir gefur ekki einungis
tveimur þjóðum ólík einkenni, heldur og stundum tveimur ná-
búum. |>að er mjög eðlilegt, að Norðlendingum leiðist eptir
föstum skólastofnunum í sínu umdæmi, því slíkt er þeim óum-
flýjanlega nauðsynlegt til framfara, til að gefa þeirra sveitum
fastan mentunarkrapt, cða þúngamiðju, sem dregur til sín og
varðveitir hið bezta úr fólkinu, og heldur norðurlandi í jafn-
vægi við suðurhelming fandsins. Fjöllin, sem aðskilja suður
og norður, eru annað en gaman, þau eru veggur, sera skiptir
þjóð vorri í tvo hluti, og of hún alt um það á að vera og
vinna í einíngu gagnvart liinu almenna og sameiginlega, hlýt-
ur hvort umdæmið fyrir sig að hafa sem fylstan og jafnastan
í'étt í hinu sérstaklega, og hvor hlutinn að sjá um sig — með
jafnri kepni og jafnri tilslökun. — Hvað alþýðumentun snert-
ir, hygg eg að hún sé bezt á landinu í J>ingeyjar- og Eyja-
fjarðarsýslum, og þá í Húnavatnssýslu. Má geta til, að fleiri
Uetri bækur séu keyptar í þessum sýslum þremur en í G til
10 sýslum öðrum til jafnaðar, að því er bóksölumenn hafa
sagt. Nokkuð líkt má scgja um búskapardugnaðinn, hann
Uiinkar ekki, heldur vex ætíð með lestrar- og námfýsi manna,
enda er það nú orðið deginum ljósara, sem forðum þótti mjög
efasamt, að sú hönd, sem kann að skrifa, verður jafn-hög,
hraust og iðin til annarar vinnu, eptir sem áður. Á Akureyri
er barnaskóli góður og spítali lítill, cn vandaður og vel pass-
aður («Gudmansgáfa»); þar er og bókasafn allstórt, og svo
prentsmiðjur tvær, sem reyndar er hinn mesti óþarfi, því þær
hljóta að skaða svo hvor aðra, að hvorug geti náð þroska. Á
Akureyri hitti eg marga góða drengi, en hitti þó færri en eg
vildi. J>á uppstigningardagsnótt, er eg var þar, og vakti með
nokkrum norðlenzkum vinum, naut eg eyfirzkrar sumarnætur,
eins og hún má fegurst verða, en um morguninn lögðum við
í blíðviðri út fjörðinn:
Eyj afj örður:
Eyjafjörður finst oss er
fegurst bygð á landi hér
meðan guðleg sumarsól
signir Norðra konungsstól.
Ægisband, innst í land
undið blítt af guða mund,
festir Suðra segulátt,
silkimjúkt og himinblátt.
Jafnt á marar bæði borð
brosir ait, sem prýðir storð:
stuðlabjörgin styrk og há
stöðva nyrðzt hinn ramma sjá:
fríðkar skjótt, frjóvgast ótt
fögur strönd með dalalönd,
þar sem Hörgárhlíða svið
hýran Laufás brosa við.
Kíðum inn á Laugaland,
Ijósa nótt við árdags brand,
meðan sumarþokan þýð
þyljar miðja blómsturhlíð:
Sólin há Súlur þá
sveipar gulli náðarfull,
glóir fold og fjarðar-ós,
fuglinn sýngur, grætur rós.
Himinlopti hollu skygð
hlær nú við hin fagra bygð;
höfðinglegri heraðssveit
Helga magra enginn leit
Saga fróð! sigurljóð
sýng um þennan hygðarhring,
sýng um snotra snildarþjóð,
snyrtimenn og gullin fljóð!
Forna Kristnes! gamla Grund!
gróin lofi hverja stund;
hár og stór þinn vegur var,
Völlur ríka Guðmundar!
þ>verár-grund, þar sem fund
þreytti blóði Sturlu-þjóð,
þar sem G1 ú m u r þrúðgur hló,
þar sem Einar spaki bjó!
Fomu stöðvar hreysti-hljóms,
heilög óðul frægðar-róms,
gleði-seitin gullinfríð,
glói lof þitt ár og síð!
Aldrei drós lagði ljós
lokkakranz að brjósti manns