Þjóðólfur - 10.06.1879, Blaðsíða 2

62
Ur bréfi frá Kliöfn 26/6, 79
Á Eússlandi eru nú gildrur lagdar á öllum stöðum fyrir
gjöreyðendur (nihilista) og guðleysingja og í þær hvata sek-
ir og ösekir, en flestum er böl eða bani búinn. Mest er
veiðurinn í heldra fólki og eðalmönnum, og eiga þeir allir
Siberiuleið fyrir höndum og Siberiukvalir. Alstaðar ótti og
skelflng, enginn má um frjálst höfuð strjúka, og vesalings
keisarinn er þeim forlögum ekki undanþeginn. Áður en á
hann var skotið, hafði hann lengi verið þunglyndur, en nú
mun ekki hafa um bætt. Hvar við nemur er bágt að vita.
Annars er apturstreymi í vöxtum á flestum stöðum í Evrópu,
nema á Frakklandi og Ítalíu. Bismark hefur tekizt að koma
pjóðverjum í gott tjóðurband, þeir renna reyndar óheptir í
tauginni, en hann heldur í hana sjálfur og er það betri hæll
en nokkur járnkarl, þó bergrekinn væri. Nú hefur honum
tekizt að sundra flokkinum, seflr kenndur er við «frelsi og
þjóðerni», og honum hefur verið lengi fylgisamur. Hann hef-
ur sumsje lagt til umræðu ný toll-lög á sambandsþinginu,
sem leggja toll á aðfluttan varning, og þar á meðal á korn-
vörur. Lögin eru því það, sem menn kalla tollvernd, fyrir
þýzkum varningi og þýzkum landyrkju afurðum. |>au eru því
hrein og bein lýritarmæli í gegn þeim verzlunarkenningum,
sem nálega allir hafa numið af Englendingum, («Manchester-
mönnunum*), oghaft fyrirhelgan og óyggjandi sannleika. En
Bismark og hans liðar eru ekki þeir fyrstu, sem hafa risið upp
gegn trúnni á fullkomið verzlunar og flutningar frelsi. Ame-
rikumenn byrjuðu eptir uppreisnarstyrjðldina, og svo komu
Frakkar fyrir frammistöðu og fortölur Thiers 1871. Hér hafa
nú þjóðernis og frelsismenn deilzt í tvær sveitir á þingiuu,
en kaþólski flokkurinn og íhaldsmenn eða miðflokkurinn hljóp
greiðlega undir baggann með Bismark. Apturfaramenn sjálf-
sagðir undir hans merki. |>ó nýmælin kunni að vera góð og
nauðsynleg, þá er hitt víst, að þau koma apturhaldsflokkunum
að því leyti í þarfir, að frelsisflokkarnir verða undirlægjur á
þinginu. f>egar menn taka eptir, hvernig að fer á Kússlandi
og á þýskalandi, og í annan stað á Frakklandi, þá sýnist sem
tveir straumar ætli að mætast. Svo getur farið, en hvort það
verður með því móti, sem þýzkur söguvitringur hefir spáð, er
bágt að vita. Hans forspá er sú, að óstjórnarflokkurinn á
Frakklandi, rauðu víkingarnir, verði ofan á; þeir hafi svo á
lopti sameignarfánann, geri hann að hefndarfána, blóðfána og
vaði með hann inn á |>ýskaland. Hér við er þó athugandi að
sósíalistar og lýðveldisgarpar Frakka hafa ávallt talið þjóða-
víg óhæfu og svívirðingu mannkynsins. Öðru gegnir þar sem
þjóðveldið er, «stillingarþjóðveldið» hans Thiers gamla. j>ví
kynni heldur að verða það til, þegar allt er undirbúið, að taka
upp aptur leikana frá 1870, um hitt er ekki að tala, ef keis-
aradæmið kæmi enn undir sig fótunum. 10. júní heldur Vil-
hjálmur keisari á |>ýskalandi 50 ára brúkaupsafmæli sitt, og
ætla þeir báðir að sækja þá hátíð, Frans Jósef frá Austurríki
og Alexander Kússakeisari, auk mikil3 fjölda annars stórmenn-
is. Alfons Spánar konungur hefir fest sér konu á ný. Hún
er dóttir Lúðvíks erkihertoga í Austurríki. Héðan (frá Kmh.)
er ekkert annað að segja, en að menn eru nú að búast undir
háskólahátíðina, og líklega gerist eitthvað svo merkilegt á henni,
þó hún verði nú með minna háttar móti en ætluð var, að eg
get gjört mér það að bréfsefni, til þín í næsta skipti.
— Umburðarforéf. Af hendingu höfum vér nýlega
séð nýtt umburðarbréf til prófasta frá biskupnum yfir
íslandi, sem oss virðist mjög vel hugsað og nytsamlegt fyrir
almenning. Biskup vor vill með því hvetja presta til að kosta
kapps um, að efla menntun unglinga, einnig í veraldlegu
tilliti. Barnaskólum sé því miður víða ómögulegt að koma á
stofn (segir bréfið), en allstaðar ætti þó að vera finnanleg ráð
til þess, að veita unglingnm tilsögn, t. d. í skript og reikningi.
Ogþóttþað séeigibein embættisskylda presta aðkenna börnum
þesskonar, er það þó þeirra sérstök köllun, að styðja með öllu
móti að öllum menntunarframförum; við kirkjufundi, hús-
vitjanir og barnaspumingar, meinar biskup, að prestar getí
mikið frætt og eflt menntun sóknarbarna þeirra, einkum í því
sem næst liggur oghver maðurá að kunna, en það or skript
og reihningslist. Hann býður og í sama bréfi, að prest-
ar riti í húsvitjunarbækur nöfn peirra barna, sem skrifandi
se og sem kunni að xeikna. Loks hvetur hann presta til, að
á þeim stöðum, þar sem svo til hagar, sé einn eða annar vel
hæfur maður látinn ferðast um á vetrum, og dvelja tíma og
tíma hér og þar á bæjum, til þess að kenna börnum að skrifa
og reikna.
— Skólinn á iTlfiðriivölI 11 m. Tryggvi Gunnarson
hefir tekið að sér að standa fyrir byggingu skólahússins og
hafa það fullgjört innan 1. desember þ. á. fyrir 27, 400 kr.
Húsið skal vera 30l/s ál. langt, 132/a á breidd og ll3/i hátt,
með helluþaki, tvíloptað, múrað í binding, og klætt utan borðum.
— Af upphæð þeirri, sem veitt er til viðgjörðar á dómkirk-
junni hefir ráðgjafinn veitt allt að 2000 kr, til þess að setja
ofna og hitapipur i kirkjuna.
— Af bréfi ráðgjafans til landshöfðingjans 17. apríl, sézt,
að neitað er öllum skaðabótum fyrir tjón það, sem ýmsir
menn biðu af því að «Díana» fór fram hjá Skagaströnd á
síðustu strandferðinni í fyrra. Var svo álitið, að kapteinninn
hefði ekki öðruvísi getað hagað ferð sinni en hann gjörði.
— Hinn nýi vitavörður á Iteykjanesi, Arnbjörn Ólafsson,
sigldi til Danmerkur með síðasta póstskipi til þess að kynna
sér þar allt það er vitum og vitastörfum viðvíkur; var honum
til þess veittar 350 kr. í ferðastyrk af almannafé.
— Heilbrigdistáðindi landlæknis vors Dr. Hjalta-
lins eru núaptur komia ágang, '/nörk mánaðarl.árg. 1 kr. Ætti,
eins og vér opt höfum sagt, hver einasti almennilegur húsfaðir
að kaupa svo ódýrt en áríðandi smáblað, eins og menn kaupa
stafrofskver handa börnum, því vel samin heibrigðistíðindi
kenna vorri þjóð stafrofið í þeirri hinni afar-stóru, hér nálega
ókunnu menntunargrein, sem heitir htilbrigðisfrœði. Greinir
landlæknisins eru flestar mjög stuttar og Ijósar og snertandi
einhver hér vanrækt en veruleg atriði. í janúarblaðinu lýsir
hann helztu veikjum, sem gjörðu vart við sig í fyrra allt til
nýjárs; þá er lítil hugvekja nm steinbyggingar og kalkbrennslu,
Vorir mörgu kvillar og mögnuðu veikindi, segir höf., minka
aldrei fyr en fólk lærir að manna sig upp og hætta við mold-
argrenin. 3. greinin er varúð við slæmu neytsluvatni; það að
neyðslubrunnar eru víða rétt við kirkjugarða, hauga og aðra
eitraða staði, er hin mesta fávizka og skaðræðn í febrúar
blaðinu vekurhöf. máls á hinni hryggilegu meðferð, sem höfð
er á vitstola mönnum og sinnisveikum, og ræður sterklega til,
að menn fari að hugsa upp einhver ráð til að eignast opin-
bert hæli eða spítala fyrir þesskonar krossberendur. í marz
blaðinu eru smágreinir, um rotnuneyðandi lyf, og um ýmis-
legt, fcr veldur óheilnœmi við sjóinn; mjög athugavert hvort-
tveggja. þ>á er grein um pestina á Rtisslandi, (svartadauða);
enn fremur, merkilegt en einfalt lækisráð: að lmfa sóda við
brunasár. Apríl-blaðið er ein samanhangandi ritgjörð um
taksótt þá, sem hér hefir gengið í vetur og vor, og væri ólíklegt
ef almenningur vildi ekki lesa það, sem landlæknirinn segir
um það efni. _________________________________________A
Ý m i s 1 e g t.
-- Efnafræðingurinn Lockyer í Lundúnaborg hefir þótt sýna
og sanna nýja uppgötvun, sem menn ætla að verði kðlluð
hin mesta, sem gjörð hefir verið á þessari öld. Til þessa
hafa efnafræðingarnir talið rúm 60 frumefni, er allir ætluðu
ódeilileg og óuppleysanleg. í fyrra haust lét Lockyer franskan
fræðimann M. Dumas lýsa þeirri föstu skoðun sinni fyrirfranska
Academíinu, að að eins eitt frumefni væriítilverunni (eins og á
hinasíðuöll öfl væru að eins einn kraptur), kvaðst hann draga þá
ályktun af sólargislarannsóknum sínum (spectralanalysis). í
vetur reyndi sami maður í viðveru hinna lærðustu manna
að leysa upp málma og rannsaka síðan þegar þeir þéttust
aptur. Urðu menn þá fyrst alveg forviða: gegn um ljóspróf-
arann (spcctroscopið) sáu þeir að hreiun kopar hafði breytzt
í calcium (kalkefni); nyckel í strontium (fágætt málmefni).
Um fleiri frumefnabreytingar er ekki enn talað, en þessi upp-
götvun þykir boða ákaflega breytingu í náttúrufræðinni og —