Þjóðólfur - 12.07.1879, Blaðsíða 1

31. ár.
Kostar 3 kr, (erlendis 4ki\), ef
borgast fyrir lok ágústmán.
Reykjavík, 12. jíili. 1879.
Sé borgað að haustinu kostar árg-
3kr. 25 a., en 4kr. eptir árslok.
19. blað.
— f>ann 25. f». m. birtist grein í «ísafold», undirskrifuð af
steini, og er það að likindum eiun af hinum svo kölluðu
náttúrusteinum, sem sagt er að megi fá á Jónsmessnnótt frá
Tindastól nyrðra. t'ó nú þessi grein sje hranalega og enda
illgjarnlega skrifuð, svo að máske væri rjettast að virða hana
ekki svars, þá vil eg þó fara fám orðum um þessa af honum
svo köllnðu •>nf landssjóði styrktu kallcbrenmlu».
l’að var fyrst i fyrra sumar, að kalkbrenslan byrjaði fyrir
alvöru og var þá altaf nóg kalk handa þeim, sem bygðu, en
svo seldist það vel og fljótt, að við september byrjun f. á.
var hið brenda kalk hjer um bil uppselt, eu altaf var haldið
áfram að brjóta kalkið úr fjallinu; þá byrjuðu svo mikil vot-
viðri, sem hjeldust allaf við, svo að ofanreiðsla hindraðist al-
veg, því svo er háttað, að vegurinn er bæði fjarska brattur og
moldargötur, sem verða ófærar af sleipu fyrir áburðarhrossin,
og var þó haldið áfram að reiða meðan kleift var. Áttum við
því kalkstein upp tekinn, síðasta haust, en sem ekki varð
fluttur til sjáfar. I vor muna vist ailir, nema steinn, hversu
veðrið var óblitt og engin tök til að vinna npp í fjöllum, bæði
fyrir snjó og hörku lángt fram eptir maimánuði, og svo þegar
þýðan kom, þá var óflyljandi á hesturn fyrir aurum, enda \oru
hestar hvergi færir til slíkrar vinnu um það leiti, og getur
steinn séð, í veðurbok sinni, að köföldum og frosti til fjalla
linnti ekki fyr en 25, maí í vor, en þá batnaði líka úr þvi,
enda fóru verkamenn allir í námann strax daginn eptir, og
siðan hefir sá vinnukraptur, sem að getur komist, eptir ásig-
komulagi námans, altaf erfiðað af kappi. Getur nú hver
sannsýnn maður séð, hversu illviljaður dómur það er, um
framkvæmdir við náma þennan, sem steinn hefir upp kveðið,
því enginn dugur hefir verið vanræktur, eptir að náttúran
leyfði að taka lil verka. Tólt' dögum eptir þetta, eða 7. þ.
m. var kveykt upp í hinum fyrsta ofni þ. á., en af því eng-
inn getur flýtt l’yrir brennslunni, þar eð kalksteinninn krefur
síns tíma, á hverjum hann brennist, hvað sem aðrir steinar
segja, eða hann að öðrum kosti er óbrenndur, þá var brensla
sú ekki búin fyr en þann 9., og þá slökt kalkið i 2 daga,
eða til 11.; síöan íluttur steinn ol’an til sjáfar og hingað sjó-
veg þann 18. og 19.; lagt f ofninn þann 20. og kveykt upp í
honum 21. og var hann brenndur að kvöldi þess 23. eða 2
dögum áður en steinn skriíar, og nú þá eg skrifa þetta, sem
ér 5 dögum siðar, er ofninn þegar búinn til brennslu, svo
nú voua eg, að eg hafi gjört fullkomna grein fyrir, að engin
déyfð er í framkvæmdum kalkbrennslunnar, en hún er opt og
tiðum hindruð af náttúrunnar völdum, sem ekki má tilreiknast
forstöðumönnum hennar og munu landsmenn okkar ekki liggja
okkur á hálsi, þó ekki getuin við ráðið við þess kyns ötl. En
þeir, sem ókunnugir eru náma þessum, munu máske furða sig
á, hve fair verkamenn eru í sjálfum námanum, nl. 7; en — kalk-
steinninn er í þröngri sjálfheldu af hörðu grjóti, og leyfir ekki
meira verksvið en íyrir þá tölu verkamanna, svo að ef fleiri
væru, stæðu þeir auðum höndum, eða væru í vegi íyrir hin-
um. — llvað því viðvíkur, að landssjóður hafi styrkt fyrirtæki
þetta, þá hefi eg áður í ísafold skýrt frá, að þær 400 kr., sem
þvi nalni áttu að nefnast, eru íyrir löngu runnar i landssjóð
aptur, þar sem þær gengu til girðinga og sléttna á þjóðjörð-
inni Arnarbóli, ábýli landshöfðingjans, svo að hún við það
fékk talsverða bót og rentar sig betur, sjálfsagt landssjóðnum
í hag, en alls ekki kalkbrennslunni. J>að lán, sem við siðar
lengum, getur enginn talið eptir, þvi fulla rentu á að borga
at því, og tullt veð fyrir, og er slikt enginn velgjörningur af
landssjóðnum, heldur beinhörð skylda hans, og mætti hann,
miklu fremur, vera lántakanda þakklátur fyrir, að hann þanuig
ávaxtar fje hans. Hið opinbera á sunnarlega engar sérlegar
þakkir skilið fyrlr örlæti við góð fyrirtæki i landi voru, enda
mæta shk fyrirtæki sjaldan öðru en öfund og vanþakklæti, ef
þau sýnast ætla að þróast, og allt reynt, til að drepa
þau niður. Steinn kvartar um stórskaða, sem Elliðavalns-
bóndinn hafi liðið af framkvæmdarleysi okkar, en slíkt hefir
naumast heyrst frá bóndanum sjálfum, og má eg fullyrða það,
því hann er mér að öðrum kostum kunnur, en að beraósann-
indi milli manna, enda hefði hann ekki haft ástæðu til þess,
því ekki byrjaði hann að byggja fyr en i maí, og þá haf i
hann 30 tunnur kalks frá okkur, sem hann byrgði sig upp með
fyrirfram, og 24. maí lét eg hann vita, að hann gæti vitjað
alt að 16 tunna af kalki, nær sem hann þyrfti, en þeirra vitj-
aði hann ekki fyr en hér um bil 14 dögum síðar, og var þa
engin sönnun fyrir því, að hann hefði vantað kalk, enda he ir
hann altaf haft það nægilegt. — Hvað Garða-Prófastinn á-
hrærir, þá er það nokkru öðru rnáli að gegna. Eg hafði
sannspnrt, að hann í vetur sem leið, hafði »pantað» kalk fra
Skotlandi (5 smálestir) til kirkjubyggingar sinnar, og gat eg á
því séð, fyrst hversu hann var hlynntur þessu innlenda fyrir-
tæki, í annan stað, hversu hann ber skyn á kalk, og í þriðja
lagi. að hann ekki ætlaðist til að kaupa kalk hjá okkur, vor-
um við því alveg óviðbúnir þvf happi og heiðri að fá að vinna
með honnm að hinu stórkostlega en algenga fyrirtæki, a
byggja nýia kirkju I stað gamallar, en samt sem áður hefði
hann ekki getað gjört hið minnsta að byggingunni, hefði þessi
okkar seinláta kalkbrennsla ekki verið til, því hið enska mjöl-
kalk er ókomið enn, og kemur má ske aldrei, og er það, að
minni meiningu, stök heppni fyrir kirkjuna, ef svo yrði, því
við höfum reynd fyrir því, að skozkt mjölkalk er mjög slæmt
og mun ekki verða keypt aptur af þeim, sem einu sinni hafa
reynt það.
Yið höfum því engar afsakanir að gjöra þessum tveimur
mönnum, en erum þeim, eins og hverjum öðrum sem vi
okkur vilja skipta, þakklátir fyrir lftillæti það sem þeir ha a
sýnt okkur, einkum sá síðari, og hefir með þessu svo giöCn
lega sannast málshátturinn : «t pörf er prœll pekkum, en a
hefði verið mjög bágt, ef kirkjusmiðirnir í Görðum hefðu mátt
standa auðum höndum til þessa, á kostnað kirkjunnar, eða
svona fyrst um sinn viðlagasjóðsins, sem sagt er að lam 8000
kr. til fyrirtækisins. (Fleiri taka lán en við). Að kalkið ekki
sje svo gott sem vera ætti, er sjálfsagt talað út í bláinn a
steini, enda mun hann lítið skynbragð bera á það, en þjer,
góðir landar! sem viljið vita hið sanna í þessu, og veis a
alatvinna ekki er, að bera Ijúgvitni gegn náunganum, s o
þjer hús Evþórs verzlunarmanns f Reykjavlk og us þa sem
ísafoldarprentsmiðja nú er f, og munu þau hús bæði geta fræt
yður á sannleikanum f þessu efni. Að kalk ar síe 0
f samanburði við kalk ytra frá, er einnig van llgsa °" van
reiknað, því fyrst og fremst er það svo kallaða mjolka k, sem
hingað flytst, í tunnum, sem taka ekki nema tæpar 6 skeppur
en kallast þó t u n n a; okkar tunna eru fullar 8 skeppur; f
annan stað er það svo magurt, að ekk. má það b anda nema
til helminga með sandi, en tii veggjahleðslu ma blanda okkar
.n , i eður fjórar tunnur sands f eina
kalk með 4 moli l, eoui 1J j
tunnu kalks og verður það þo feitara en hitt; hið utlenda
hrvnur við firstu skúr úr vegg að utan, okkar harðnar við
vætuna eins og Cement ; er því, að öllu samanlögðn okkar
kalk miklum mun ódýrara í verkinu, en hitt ódýrara á pappírn-
um. þá útlent kalk er keypt, má kaupandi borga farareyrir og
umbúðir, hjer getur kaupandi hagnýtt sjer sín eigin hylki, og
hvað eptir annað hin sömu. J>á varar steinn landssjóðinn við
að lána fje til góðra fyrirtækja; þessa skoðun steins ætla eg
öðrum að dæma um, það er ekki mitt meðfæri, en aptur á
móti hefir hún gjört þau áhrif á mig, að eg vara prófaslinn í
Görðum og Elliðavatns-bóndanu, sem steini hefir tekið svo
sárt til, við því, að þessi Ísafoldar-síeinn slæðist í veggi á
byggingum þeirra, því þá mun þeim bráðlega falls von.
73