Þjóðólfur - 27.11.1879, Síða 3

123
£essar 1842 kr. á hann nú að vinna upp, ef kann á að verða
skaðlaus. Eg gjöri ráð fyrir, að 4 fyrstu árin hafi hann eng-
an arð, er teljandi sé, af endurbótunum, 4 næstu árin aðmeð-
altali 40 kr. = Í20kr., 4 síðustu árin að meðaltali lOOkr. =
400. Hefir hann þá fengið 520 kr. upp í kostnað sinn, þegar
skuldin er borguð, þá á hann ófengið 1312 kr. Til þess að
verða búinn að fá sína peninga aptur eptir 15 ár, ætti arður-
inn af jarðabótunum að vera 330 kr. 50 a. árlega, en það mun
naumast vera hugsandi, nema ef vera kynni af æðarvarpi, ef
dúnn héldist í því háa verði, sem hann hefir verið í undan-
farin ár. Líkindi eru meiri til, að arðurinn yrði varla meiri
en 100 kr. á ári, og þá ætti sá, sem lánið tók, að geta búið
að minnsta kosti í 25 ár að endurbótum sínum á brauðinu,
til þess hann gæri orðið skaðlítill. En fyrir svo löngum tíma
mun sjaldan þurfa ráð að gjöra. En eins og eg hefi áður sagt:
prestakallið ber mennjar þessara endurbóta um langan aldur,
og það er kær skylda fyrir hvern þann, sem ann ættjörðu sinni,
að leggja fje og krapta sína fram í hennar þjónustu, en í
þessu falli hiýtur að koma fram hinn mesti ójöfnuður, því sú
mun optast verða hér raunin á, að sá, sem niðursáír, sá, sem
mestan kostnaðinn ber, fær enga nppskeruna. En sá, sem
allra ávaxtanna nýtur, o: landssjóðnrinn, hefir reyndar alls
engu niður sáð. (Niðurlag í næsta bl.).
Bókasafn Vesturamtsins i Stykkishóimi.
Fyrir rúmum 30 árum síðan var stofnað bókasafn
í Yesturamtinu af þáverandi amtmanni í nefndu amti,
Bjarna sál. Thorsteinson konferentsráði, og þáverandi
prófasti í Snæfellsnessýslu, núverandi biskupi yfir íslandi,
Pjetri Pjeturssyni. Yfir safn þetta var prentuð bóka-
skrá árið 1847, og má af henni sjá, að safnið átti þá
ekki allfáar góðar bækur. Eptir það auðgaðist safnið
ekkert um hin næstu 20 ár, enda mun það þá og hafa
verið lítið sem ekkert notað, en á hinum síðustu 12
árum hafa því bætst nokkrar nýtar bækur og má þar
til einkum telja tvö ný fræðirit, mánaðarritið „Fra alle
Lande“, allt frá upphafi (29 bindi), og „Historisk Arkiv“
(11 bíndi), og nokkrar aðrar fróðlegar bækur. Lands-
höfðinginn veitti safninu árið 1878 200 kr. styrk úr
landssjóði, sem hefir verið varið til bókakaupa og til
ýmsra nauðsynja þess, og nú hefir því í fjárlögunum
fyrir árin 1880 og 1881 verið veittur 200 kr. styrkur
hvort árið, svo að það getur átt vön á að auðgast all-
mikið af nýtum bókum.
Eptir tilmælum amtsráðsins í Yesturamtinu hafa þeir
prófastur sera Eiríkur Kuld og herra Daníel Thorlacius
í Stykkishólmi tekið að sér umsjón safnsins og útlán
bókanna, en amtsráðið hefir gjört þá ákvörðun, að fyrst
um sinn skuli eigi þurfa að greiða hærra tillag en 1
krónu á ári til að geta fengið bækur lánaðar úr safn-
inu, eitt bindi eða fieiri í senn eptir nákvæmara sam-
komulagi við umsjónarmennina.
Jeg leyfi mér að leiða athygli allra fróðleiksvina
í Vesturamtinu að þessu bókasafni, og skora á þá að
nota það seip bezt þeir geta, og þannig jafnframt styrkja
það til að aukast og efiast. Jeg treysti því fyililega, að
þeir gjöra sitt til þess, að styrkur sá, sem safninu hcfir
verið veittur úr landssjóði, verði að tilætluðum notum.
Reykjavík, 20. dag nóvembermán. 1879.
Bergur Thorberg.
Fornleifafelag•.
5. dag þ. m. áttu nálægt 40 Reykvíkingar fund með sér,
eptir áskorun nokkurra manna. Mættu þar ank annara, allir
helztu embættismenn bæjarins. Árni Thorsteinson landfógeti
setti fundinu og skýrði frá því, að nokkrir menn ásamt hon-
um hefðu áður samið og samþykkt sin f millum lög til félags,
er n«fna skyldi fo rn 1 eif af élag. Síðan las hann lög þau npp,
og bauð síðan fundarmönnum að samþykkja þau og slðan
stofna félagið til fulls. Og eptir litlar umræður um lögin varð
sá endir á, að allir þeir sem viðstaddir voru samþykktu lögin
og gengu i félagið. Slðan voru embættismenn kosnir handa
því samkvæmt hinum samþykktu lögum. Forseti varð Árni
Thorsteinson, skrifari Indriði Einarsson, féhirðir Magnús
Stephensen, en varaforseti Sigurður Vigfússon, varaskrifari
H. E. ílelgesen, og varaféhirðir Sigurðnr Melsteð. Auk þessa
voru samkvæmt lögunum þessir 6 menn kosnir fulltrúar félag-
sins; Sigurður Vigfússon, Jón þorkelsson, Magnús Stephensen,
Jón Árnason, Bergur Thorberg, og Björn M. Ólsen.
Tilgangur félagsins er, «að vernda fornmenjar vorar, leiða
þær í Ijós, og auka þekking á sögu og siðum feðra vorra*.
Eitt af aðalmarkmiðum þess skal vera rannsókn þingvallar við
Öxará, einkum hins rétta lögbergs, afstöðu fornbúða o. fl. þar
næst rannsókn hauga og dysja, búðarrústa, hoftópta, þingstöðva
óg annara sögulegra hluta, hvar sem eru eða finnast kynnu á
landinu. Félagið ábirgizt, eins og því er unt, að fornhlutir
skemmizt ekki nje glatizt, hvorki þegar þeirra er leitað (grafið)
né síðan, hvar sem varðveittir eru. Félagið stendur í sam-
vinnu við og styður forngripasafnið. það eflir þekkingu og
áhuga alþýðu, eins og unt er, enda gefur það út tímarit forn-
fræðislegs efnis, svo og lætur það halda þess kyns fyrirlestra
þegar færi gefst.
Ilver sem vill gjörast félagi, karl eða kona, segir forseta
til, og borgar árlega 2 kr. eða 25. kr. eitt skipti fyrir öll.
Félagar fá rit félagsins ókeypis svo og aðgang að fyrirlestr-
um þess. l’eir eiga og atkvæðisrétt á fundum. Að öðru leyti
stjórnar formaður framkvæmdum félagsins ásamt hinum 6 full-
trúum. Arsfundur félagsins er 2. ágúst ár hvert, en aðalárs-
fundur þess er annaðhvort sumar, sem sé alþingisárið. Á
þeim fundi skulu embættismeun kosnir, ræddar nýjar tillögur
um slörf og framkvæmdir félagsins, o. s. frv.
þetta yörlit ætlum vér nægilegt til þess að menn skilji stefnu
og augnamið félagsins og Jaga þess. Lögin fær hver sá sem
í félagið gengur, og boðsbréf verða höfð á boðstólum.
Fyrsta undirrót þessa félags mun hafa verið sú, að þá er
prófessor Fiske var staddur í sumar á þingvelli, hitti hann þar
Sigurð fornfræðing Vigfússon. Töluðu þeir þar meðal annars
um hinn nýja og mjög svo leiða vafa, sem leikur á þvf, hvar
hinn helgasti blettur alls alþingisstaðarins, Lögbergi, hafiforð-
um verið, hvort í þeim stað, er svo kallast nú, eða þar sem þeir
dr. Guðbrandur og dr. Kálund ætla, uppi á lægri gjábarminum sjálf-
um rétt yfir þingbrekkunni og búðunum, norður og upp frá Snorra-
búð. Töldu þeir báðir mestu nauðsyn til bera, að rannsaka
staðinn, sem enn má heita harla litt kunnur, helzt með vísindaleg-
um greptri og nákvæmri skoðun, og samanburði grundvallarins.
En þá vaknaði aptur hið forna spursmál: «Hver á að kosta?»
«Hvaðan skal fjárstyrk fá?» stóð svo um hríð. Sira Matthías
Jochumsson lagði það til, að reynt væri þegar að stofna félag
og bauð hús sitt til fundarhalds. þannig kom hinn 1. fund-
ur saman af þremur uns félagið varð fullrætt og stofnað. þarf
og ekki að orðlengja það, að til þess sem komið er, hafa menn
veitt máli þessu bæði góðan og íljótan gaum. En það er lika
( sannleika þess vert, og í sannleika er tíminn löngu kominn
til þess, að ekki vér, heldur jafnvel allir, sem fslenzkt mæla mál,
gengi í félag og fóstbræðralag, til þess að frelsa, ef unt væri,
frá algjörðri glötun, hinar sárlillu leifar, sem en kynnu að fást
og (innast af fornmenjum og helgum dómum vorrar stuttu en
fögru fornaldar.
Vér getur ekki annað en glatt oss í þeirri öruggu von,
að félagið sé ekki stofnað f ótíma, að minnsta kosli til þess,
að almenningur vilji styrkja það með ráði og dáð, og veita
því marga félaga.
Á S Iv 0 R U N.
Ýmsir vorra heiðruðu útsölumanna, einkum úr Húna-
vatnssýslu og Skagafirði, hafa kvartað undan megnum óskil-
um á þjóðólfi í sumar; þannig barst ekki blaðið hvorki að
Oöskuldsstöðum, Hjaltabakka né Skarðsá tvær póstferðir í
rennu, og eins hefir verið sár-kvartað yfir, hve blöðin væru
seinfara yfir Héraðsvötnin, þótt að þeim væru komin. Nú
með því að þessi óskil eru ritstjóra blaðsins alls ekki' að
kenna, þar eð bögglar hverrar sýslu fyrir sig eru nákvæmlega