Þjóðólfur - 24.06.1882, Blaðsíða 3

53
dauðanum byrginn, og lætur ekkert á
sig fá, enn hugsar að eins um það, sem
hann hefir alla æfi unnað heitast, exina
Rimmugýgi,
----------meðan eldslogahrannirnar
flétta úr eldtungum umgjörðir titrandi
utan um hetjuna, bjartar og glitrandi,
og segir kjassandi við vopnið:
„Hvað ernú, öx mín,
hitnar þér nokkuð ?
þú skyldir eigi
svo þurmynnt vera
væri í annað
enn eld að bíta“.
Lífsvon er engin; „báldrekar skriðu
fram------- lögðust að fótum hans, fæt-
urna sleikjandi flakandi tungum“, hetj-
an brennir sér kross á brjósti með eldi-
brandi, og innan skams stendur hann
dauður i eimyrjunni við gaflinn; hann
hefir dáið rólegur, er hann hefir forð-
að vopni sínn skaða. Fornaldarhetjan
með fyrirlitning sinni fyrir dauðanum
stendur hér eins og málverk eða
staudmynd fyrir hugskotssjónum les-
arans. Sumstaðar koma samt fyrir
bláþræðir í þessu kvæði. Sama
afl og sama málverk kemur fram
i sumum af ferðakvæðunum, t. d. „við
Valagilsá11. þ>egar eg las kvæðið fanst
mér eg vera kominn upp í Valagil, og
sæi ána kolmórauða lemjast um í gljúfr-
unum, draugslega og dimt. þ>að er
sannarlegt málverk af íslenzku gljúfri,
því að þau eru sum svo myrk og trölla-
leg. Eða er það eigi tröllsleg hugmynd
„af Vatnsskarði",- þegar þokan lænir
yfir láglendinu og fjöllin gnæfa upp úr :
Standa fjöll sem risaraðir
rammar vaði þetta haf!?
þ>að kvæði er yndisfögur hugleiðing
á ferð, náttúran með allri sinni fegurð
og öllum sínum ummerkjum. f>að er
ið eina, að kvæðið er heldur langt og
dofnar. Einkennilega íslenzkur hetju-
hugur er í þessum orðum :
Eg vildi’ að það yrði nú ærlegt regn
og íslenzkur stormur á Kaldadal!
eða í þessu:
Ef kaldur stormur um karlmann fer
og kinnar bítur og reynir fót
þá finnur ’ann hitann í sjálfum sér
og sjálfs sin krapt til að standa mót.
þ>að er sama, hvar Hannes ber niður á
lýsingum eða hetjuskaparanda, þar er
hann ágætur. Alt stendur opið fyrir
honum, og lýsingar hans nálgast jafn-
vel Freiligrath og slíka heljarmenn
andans. Enn þegar hann telcur fyrir
tilfinninguna, verður það alt öðruvísi.
Tilfinningin er utan við hann, ogíþeim
kvæðum er ekkert hljóð eiginlega
hlerað frá tilfinningarnæmu hjarta. í
stað þess að láta tilfinninguna koma
frá sér og stnu hjarta (subjectivt) verð-
ur hún að einhverju öðru, t. d. í end-
anum á „Gleði“, sem annars er mjög
gott kvæði:
O, drag mig að brjóstunum blíðu
með brimhvítum, sívölum arm’,
og veit mér af vörunum þýðu,
og vertu svo glöð' við minn eldheita barm;
það er fljótséð, að þetta er ekki stflað
af tilfinningu, og sama kemur fram i
„Endurminningar", og seinustu vísunni
af „Nei, smáfríð er hún eigi“. Hann
kemst þar alt af afvega, enn fær eigi
haldið sér. Hann hefir eigi vald á að
sýna vel tilfinningalífið i neinni mynd,
enn sem lýsandi (descriptiv) skáld tel
eg hann ágætan, og sýnir það bezt
ferðaflokkurinn „Norður fjöll“, því að þar
er í fullum sannleika lýsing á þeim
ferðum og náttúruviðbrigðum, nema
það að eins að kvæðin eru alt of fá,
og flokkurinn er því of sundurlaus.
Framhald síðar.
ÁrMk hins íslenzka Fornleifafélags
1880 og 1881.
Reykjavik 1881.
(Niðurlag). þ>essu næst er ritgjörð
um Borgarvirki í Húnavatnssýslu eptir
Björn Olsen, kennara við latínuskólann
(bls. 99—113). Höf. hefir sjálfur rann-
sakað virkið og mælt það svo nákvæm-
lega sem kostur var á; hann lýsir því
mjög ljóslega og hljóta jafnvel þeir,
sem eigi hafa séð virkið, en lesa
lýsing hans með athygli, að geta
gert sér skýra hugmynd um útlit
þess. J>ví næst talar hann um til
hvers virkið hafi verið notað, og verð-
ur þá niðurstaðan sú, að það hafi verið
gegn óvina árásum, eins og öll munn-
mæli segja, sem enn eru til. Höf. sýn-
ir og ljóslega fram á, að þau munn-
mæli, sem eigna virkisgjörðina Finn-
boga ramma, er hann átti illdeilur við
Vatnsdæli, geti eigi verið á rökum
bygð. J>ar á móti leiðir hann svo mikl-
ar líkur að þvi, að hin munnmælin,
sem eigna virkisgjörðina Barða Guð-
mundarsyni (sbr. Leifarnar af Heiðar-
vfgasögu), og eru eigi yngri en frá
miðri 17. öld, styðjast við söguleg rök
að oss þykir lítið efamál, að þau sé
sönn í öllum aðalatriðum. Dr. Kálund
hefir fyrstur manna vakið máls á því,
að sögubrotunum, það sem þau ná,
beri saman við munnmælin, og að Barði
muni hafa setið í virki þessu fyrir at-
sókn Borgfirðinga. |>að er af annari
hálfu mjög heppilegt, ef munnmælin
geta þannig fylt upp eyður þær, sem
eru f fornsögunum um virki þetta, og
það svo vel, að eigi verði efazt um, að
þau hafi rétt að mæla. Grein þessi er
vel samin, málið hreint og tilgerðar-
laust. Að lokum er dálftil grein um
Goðhól í Onundarfirði eptir Á. Thor-
steinson. í hól þenna hefir verið grafið
en eigi til hlftar; þó hafa fundizt þar
ýmsar menjar frá fyrri öldum, sem ljós-
lega sýna, að þar hafa verið manna-
virki, og væri árfðandi að hóll þessi
yrði grafinn upp hið bráðasta, því að
þar má búast við, að eitthvað finnist,
sem nokkuð er í varið.
Eg hefi að eins drepið á nokkur at-
riði í riti þessu, sem að ætlun minni
fullnægir í flestum greinum þeim kröf-
um, sem heimtaðar verða af þeim mönn-
um, sem stunda forn fræði og rita um
þau efni. Eg vil þvf skora á almenn-
ing að hlynna að félagi þessu svo vel
sem verða má; það er ómissandi til
þess að halda uppi sóma lands vors,
og vernda jafnvægi vort gagnvart
brœðraþjóðum vorum á Norðurlöndum,
sem að vísu eru nú komnar langt fram
fyrir oss í þessu sem flestu öðru, sem
til menningar heyrir. P. P.
Mannalát.
Guðrún Jónsdóttir, kona Magnúsar
kaupmanns Jónssonar f Bráðræði, syst-
ir landlæknis Jóns Hjaltalíns, varðbráð-
kvödd 24. dag maímánaðar. Hún var
fædd 12. okt. 1808, gift 1833; hún þótti
jafnan í alla staði hin merkasta kona.
Frú Lydia Ethelinde Thorsteinson,
kona þjóðskálds vors, Stgr. Thorstein-
sonar, andaðist 5. þ. m. Húnvarfædd
17. des. 1821, og gift honum 1857.
Hún lét eptir 1 son á lífi.
Landlæknir Jón Jónsson Hjaltalín,
andaðist í svefni aðfaranótt hins 8. þ.
m., hann var fæddur 21. apr. 1807.
Helztu æfiatriða þessa þjóðskörungs
mun sfðar getið í blaði voru.
f
Nikulás Guðmundsson.
Dáinn veturinn 1881.
Og nú er hnigin hetjan fyr er söng
svo hreint og blítt að allir vildu hlýða;
J>ví Skuldar hönd, sem ristir rúnir ströng
að raska enginn kann þeim dómi stríða,
hún tók burt skáld frú sorg og svæði hörðu
að sjá hvert enginn gréti sárt á jörðu.
Enn enginn raskar urðar orði því;
og aldrei hræddist skáldsins djarfa hjarta
’ann mælti: »eg á móti veðri sný
og mun ei hót um slíka hluti kvarta«.
Enn fram kom stund að fullnægt var þeim
dómi
er fyrrum skráðu nornir grimmum rómi.
’Ann fann sér skjól und freðnum eyðistein
enn frost-hríðin var afli lífsins þyngri,
enn hetjan sem á heiðinni var ein,
hún hróður efsta reit á snjó með fingri,
enn enginn kominn aptur er að segja
það orð sem skáldið mælti, er var að deyja.
Enn hitt veit eg, hin himinfleyga önd,
að hugglöð kvaddi jörð og vini forna,
og friðuð sál of frelsis sér nú bönd
af fegri degi á æðra kveldi morgna,
þar ekkert framar eygló bjarta skyggir,
og ekkert framar skáldsins hjarta hryggir.
’Ann traustur var í tímans hörðu rás,
og tímans öldur braut ann lfkt og hetja,
og hetju geymdi hjarta Nikulás,
það hjarta sem að enginn þurfti hvetja
því hvattur andi æðra frelsi treysti
með æðri vonurn tímans þrautir leysti.