Þjóðólfur


Þjóðólfur - 17.03.1883, Qupperneq 1

Þjóðólfur - 17.03.1883, Qupperneq 1
WÓDÓLFR. XXXY. árg. Reykjavík, laugardaginn 17. marz 1883. JH. 13. ÞESSI ÁEGANGE „f>JÓÐÓLES“ GILDIE, EINNIG SEM VI. ÁEGANGE „SKULDAE". €m endrreisn ins forna Austfirðingafj’órðnngs. (Eftir Jón prófast Jónsson í Bjarnanesi). Eigi als fyrir löngu er komin upp hreifing á Austrlandi í þá stefnu, að gjöra inn forna Austfirðingafjórðung að sjálfstæðri heild með sérstakri fjórð- ungsstjórn. Hafa líklega inir frjálsu fundir, sem haldnir hafa verið á þ»órs- nesi við Lagarfljót af mönnum úr báð- um Múlasýslum, vakið fyrst þessa hreif- ingu, eða að minsta kosti eflt hana, en svo átti austfirzka blaðið „Skuld“ mik- inn þátt í að útbreiða hana og festa þá hugsun hjá Múlasýslubúum, að þeir þyrftu að fá meira sjálfsforræði, því að Austfirðingar væri ekki partr úr Norðlendingum, heldr hefðu þeir sér- staklegra hagsmuna að gæta, og nægði því ekki að fela mál sín Norðlending- um. En þar sem „Skuld“ mintist á fjórðungaskipun þá, er vera ætti fram- vegis, var helzt farið fram á, að bæta við Múlasýslurnar tveim inum næstu sýslufélögum að norðan og sunnan Norðr-þingeyjarsýslu og Austr-Skafta- fellssýslu1, og ættu svo þessar sýslur allar saman að hafa eina fjórðungs- stjórn. Eigi veit ég, hvernig Norðr- þ>ingeyingum geðjast að þessari tillögu, þótt mér þyki eigi ólíklegt, að þeir sjeu ófúsir á að slíta fornan fjelags- skap við aðra Norðlendinga, og segj- ast í lög með Austfirðingum, þótt það kynni að sumu leyti að vera fult eins hentugt fyrir þá. Öðru máli er að gegna um Austr-Skaftfellinga; þeir hafa heyrt til Austfirðingafjórðungi að fornu, og þeir hafa lítil sem engin viðskifti við Sunnlendinga, en mikil og margháttuð við Múlasýslubúa, og fara þau viðskifti sífelt í vöxt, þótt þau séu að vísu minni en þau ættu að vera og gætu verið, ef samgöngurnar væru greiðar. J>að virðist þannig í alla staði eðlilegt, að Austr-Skaftafellssýsla gangi í félagsskap með Múlasýslunum, eins og afstaða hennar og önnur atvik benda til, enda er það líka talið sjálf- sagt, jafnvel af höfundi þeim í „Fróða“, er þótti fjórðungarnir of stórir, og vildi skifta landinu í smærri deildir (fylki, með 3—5 héruðum (sýslufélögum) í hverju). En hvergi hefir það verið I) Eigi virðist mér næg ástæða til að rita „Skaftárfellssýslu11, eins og Dr. Jón porkelsson álitr réttast (Xímar. Bókmfj. III. árg., bls. 129) því að það er enn ósannað, að þingið hafi eigi ver- ið kennt við Skaftafell i Öræfum (i Hofshreppi, ekki Bæjarhreppi, því að þar er ekkert Skaftafell, heldr Stafafell) og ekkert er að marka, þótt þar sjáist nú engar búðartóftir, þvi að Skeiðará er búin að eyða þar öllu láglendi, og forna bæjarstæð- ið er nú fyrir löngu orpið aur og sandi. tekið fram jafn-greinilega, svo ég til viti, eins og i inni fróðlegu og ræki- legu „hugvekju til Austfirðinga11, eftir Pál Vigfússon á Hallormsstað, að allr inn forni Austfirðingafjórðungr (frá Langanesi til Fúlalækjar) ætti aftr að sameinast í eina heild. Hingað til hafa Skaftfellingar látið fátt til sín heyra í þessu máli, og er það að vonum, því að þeir eru flestir lítt vanir því, að hafa sjálfstæða hugs- un um almenningsmál, eins og að lík- indum ræðr, þar sem þeim er svo mjög bægt frá samgöngum við aðra landshluta, (og þá ekki síðr við útlönd), og þeir hafa um langan aldr engin afskifti haft af landsstjórn og laga- skipun önnur en þau, að velja þing- menn sína, sem oftast mun hafa verið gjört heldr hugsunarlítið. Skaftafells- sýslurnar eru afar-langar og torsóttar yfirferðar, og sveitirnar sundrskildar af eyðisöndum og stórvötnum, og tálmar slíkt mjög öllum félagsskap og frjáls- um fundahöldum innan héraðs. Áhuga leysi á þjóðmálum, einstrengingslegar skoðanir, sveitametningr og sálarkreppa eru eðlilegar afleiðingar af þessu, og væri betr, að þessir ókostir ættu eigi heima hjá of mörgum Skaftfellingum, þar sem slíku bregðr jafnvel fyrir hjá sumum, er teljast með meiri mönnum, og er það mikill skaði um slíka ágæt- ismenn, sem þeir annars eru margir hverjir. Alt þetta þarf nauðsynlega að lag- ast, ef sýslur þessar eiga að taka nokkrum framförum, en hvernig á að fara að kippa því 1 betra horf? Mér virðist auðsætt, að brýnasta þörf sé á því, að efla hjer samgöngurnar, bæði á sjó og landi, svo að félagsandi og framfarahugr geti vaknað og glæðrt hjá mönnum. En hér er sá hængr á, að hafnir eru engar, nema Papós og Hornafjarðarós, sem gufuskipafjelagið danska mun lengst af verða tregt til að láta skip sín koma á, og á landi eru jökulvötn og jöklar illir „þrándr í Götu“, og vegagjörðum til mestu tálm- unar. En því undarlegra er, að lands- stjórn og löggjafarvald skuli ekki gjöra það, sem í þeirra valdi stendr, til að bæta úr samgönguleysinu. þótt bezta höfn sé við Berufjörð (Djúpivogr), koma strandferðaskipin þar ekki, nema á leiðinni til útlanda, og þó því að eins, „að veðr léyfi“, sem er að sumu leyti verra en ekki neitt. J>að mundi að vísu als eigi bæta til hlítar úr þörfum Skaftfellinga, þótt strandferðaskipin kæmu við á Berufiði í hverri ferð, en þó væri það betra en ekki, einkum ef vegrinn yfir Lónsheiði væri ruddr, en við þann veg er ekkert farið að gjöra, þrátt fyrir ítrekaðar umkvartanir, og er hann þó bæði „fjallvegr“ og póst- vegr. En fyrst þetta gengr svona, þá er varla við að búast, að vér fáum styrk af íjallavegafénu til að gjöra við inn forna „Norðlingaveg" eða fjallabaksveg Austfirðinga, milli Lóns og Fljótsdals, sem fyrir löngu er lagðr niðr, en þyrfti nauðsynlega að takast upp aftr. Oss Austr- Skaftfellingum veitir sann- arlega ekki af, þótt samgöngurnar við Múlasýslur væru gjörðar sem greiðast- ar fyrir oss, þegar vér eigum að sækja þangað lækni, hvað sem við liggr. Eg fyrir mitt leyti er búinn að bíða svo mikið fjártjón beinlínis af þvi, að hér hefir verið læknislaust, að hundr- uðum króna skifti, auk þess sem lík- indi eru til, að at því hafi hlotizt sá skaði fyrir mig, sem miklu er stærri en tölum verði talinn. En því hefir verið lítill gaumr gefinn, þótt vér vær- um læknislausir, og þingmenn hafa hvað eftir annað verið að leggja það til, að ný læknisembætti væru stofnuð á ýmsum stöðum, þar sem miklu minni þörf var á, en þær tillögur hafa þó fallið, og megum vér virða það við 2. þingmann Suðr-Múlasýslu, að hann var sá eini, sem lagði oss verulegt liðsyrði á síðasta þingi, þegar þetta kom til umræðu. Og þó að þess yrði nú eigi mjög langt að bíða, að vér fengjum sérstakan lækni, þá mundi samt sem áðr þurfa að bæta vegina og efla sam- göngurnar, því að það er aldrei ofgjört. En hætt er við að lítið verði ágengt í því efni, nema vér njótum til þess lið- sinnis Múlasýslubúa, sem bæði eru fjöl- mennari og hafa meiri auðsuppsprettur við að styðjast. þ>að er vonandi ogósk- andi, að með tímanum komist á gufu- bátsferðir milli Austfjarða, og mundum vér fá að njóta góðs af þeim1, ef vér værum þá í félagi með öðrum Aust- firðingum. J>að virðist og sanngjarn- legt, að landssjóðr styrkti slíkt fyrir- tæki, með því að vér Skaftfellingar höfum engin not af gufuskipaferðunum umhverfis landið, sem flestir aðrir lands- búar geta þá notað að einhverju leyti, því jafnvel Rangæingar eiga skemri leið til Reykjavíkr, en vér til Eskifjarð- ar. þfingmennirnir úr Múlasýslum og Skaftafellssýslum ættu að styðja að þessu í sameiningu, og eins að því, að fjallvegirnir milli sýslnanna yrðu teknir I) Ekkert er því til fyrirstöðu, að gufubátr geti komið á Papós og Hornafjarðarós, enda munu stór gufuskip vel geta lcomið á inn síðarnefnda, þótt Danir séu líklega eigi nógu óragir til þess.

x

Þjóðólfur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.