Þjóðólfur - 15.12.1883, Blaðsíða 3

139
ins fyrsta yðar“; — og hefir hann
lagt þýðingu hinna auðkendu orða í
in tilsvarandi auðkendu orð hjá Hagb.,
þó sænsku orðin hvorki þurfi né eigi
aó þýða þannig hér.
Rétt:— Ef eg að eins einu sinni hreifi,
Eða’ að eins hef upp þennan arm,
skal yðar
inn bezti hrökkva á kaf í hirting
mína.
J>að lítr enda svo út, sem þýðari hafi
svo þrátamið sig við að láta Hagberg
hjálpa sér, að hann kjósi heldr að mis-
þýða ið einfaldasta frummál, en að
láta Hagberg ónotaðan. Bls. 107, neð-
arlega svarar til þessa í frummálinu:—
Emilia: I know a lady in Venice
would have walked barefoot to Pale-
stine for a touch of his nether lip“.
Helming þessa máls færir Mattías t
jamba, hitt í einhverja kveðandi, er eg
þekki ekki:
Eg þekki konu í Feneyjum, sem hefði
Gengið berfætt til Gyðingalands fyrir
lítið þjapp
af hans neðri vör.-
Hagberg: „ Jag kánner en dam i
Venedig, som skulle hafva gátt barfot-
ad til Palestina för en tryckning af
hans underlápp’.—Nú veit Mattías eins
vel og nokkur annar, að ‘touch’ þýðir
‘snertr’, ‘snögg og létt viðkoma’, en
aldrei þjapp ; ‘tryckning’ þar á móti,
sem er óheppileg þýðing, í stað, t. a,
m. ‘beröring’, ‘vidrörande’ eða e. þ. k.
getr í neyðarúrræðum þýtt ‘þjapp’; enda
hefði þetta orð aldrei sézt hér, °hefði
eigi ólánsfuglinn Hagberg verið þar á
flökti með ‘trykning’, þvi óskiljanlegt
er mér að Mattías hefði nokkurn tíma
látið þjappið detta sér 1 hug til þýð-
ingar á ‘touch’. J>etta orð er annars
gott dæmi þess, hversu Mattíasi hættir
við stundum, að taka mál sitt þeim
tökum, er glímumenn kalla þrælatök,
og stirðir, slánalegir burðamenn beita
við sér kraftalausari, en mýkri og
glímnari menn, slæma þeim niðr með
kröftum og slembast þar ofan yfir
þversum sjálfir. Mér er ekki kunnugt,
að þjapp og að þjappa sje haft nokk-
ursstaðar á landi um annað en að
þjappa saman mold eða heyi í hlöðu
með fótum, eða ull í poka eða heyi í
hrip með höndum, eða því um líkt.
Grundvallarhugsunin er áreynsla, átak.
Allir sjá að orðtakið er hér eins illa
valið og varð, í öllu tilliti. f>að er einn
inna mörgu stafa, er Mattías hefir tök
á til að deyða anda Shaksperes. — f>ó
nú Hagberg hafi hér orðið freistari
Mattfasar, þá er þó annars staðar að
sjá sem hans staurrétt þýðing hafi orð-
ið þýðanda Othellos að fótakefli, sbr.
bls. 70,q : —, ‘Tis destiny unshunnable,
like death’; Hagberg:=‘det ödet ár som
döden oundvikligt’; Mattías:—‘sín forlög
enginn forðast má sem dauðann’!!—og
er ótrúlegt, að nokkurt bókmentafélag
skuli láta aðra eins málsgrein sjást á
prenti í nokkurri bók sinni. Rétt er
þetta, náttúrlega, beint eftir orðunum:
—‘þau örlög forðast enginn, heldr en
dauðann’—Ekki þori eg um það að
dæma, hvort það er af því, að ^éra
Mattias misskilr bæði ‘toad’ á ensku
og ‘groda’ á sænsku, eða af því, að ís-
lenzka orðið var í þoku fyrir honum,
eða af einhverri annari ástæðu. að
hann þýðir orðið, bls. 70,4, ‘eðla’, sem
er höggormstegund, á lat. ‘vipera’, þar
sem rétta þýðingin er -froskr’.
Rúmið heftir mér hönd hér, annars
g-æti ég fært til nokkrar tylftir dæma
enn af þessu tagi. Enn það, sem þeg-
ar er fært saman, mun þykja fullgild
sönnun þess, að dómsatkvæði mitt sé
réttlátt.
Mér dettr ekki í hug að lasta höf-
und fyrir það þótt hann leiti trausts
þeirra, er hann treystir betr enn sjálf-
um sér. En hann á að gjöra það með
•varúð: að þýðing hans eigi verði pýð-
ingar-þýðing; og greind: að hún verði
eigi rang-pýðsla.
Enn hér er utn aðra, enn alvarlegri
ókosti að ræða. Eg sagði áðr að þýð-
ingin væri ‘losaleg og hirðulausleg’. Hér
er þá að tilfæra nokkur dæmi þess, er
mér þykir gefa rnér heimild til þessa
dómsatkvæðis. Eg vil geta þess, að í
þessum pósti hafði .Mattías fyrir sér í
Hagberg enga freistni til að falla; því
yfir höfuð er Hagbergs þýðing meist-
aralega vönduð, og—ekki sizt í því at-
riði, er Mattías hefir alls engu skeytt,
sem er greinarmerkjasetning, og svo
mjög mikið ríðr á í Shakspere, eins og
í hverjum öðrum klassiskum höfundi.
Hjá Hagberg eru greinarmerki sett
mjög svo í samkvæmni við fyrirmynd-
ar útgáfur af Shakspere. Enn hvergi
get ég séð í Othello Mattíasar, að þýð-
ara hafi órað fyrir einu sinni, að slíkt
ættý við.
Eg ber niðr þegar i fjórðu línu fyrsta
þáttar: — ‘but you will not hear me’;
Matt. ‘þér heyrið ekki til min’; réttara :
—‘þér vilið ekki hlusta’, og er þetta
sitt hvað. Næstu tvær línur:—‘If ever
I did dream of such a matter, abhor
me’; Matth.:—‘en sveiið þér mér hefði
eg þvilikt hugsað’; ré.tU:. rr-
‘hafi’ einusinni slíkt í hug5,mér dottið,
þá hafið mig að andstygð’.
Bls. ó.jj : ‘I.. must be belee’d and calmed
By debitor and creditor : this
counter-caster’;
Mntt.:— ‘ég má lúta lægra,
en þessi reiknings-krítarstryka-kveif!’
og má sannlega segja, að hér sé þýð-
ari kominn í algleyming að yrkja Shak-
spere upp, er tvö orð frum-höfundar
verða að heilli línu þýðingarinnar sem,
að því er ég fæ séð, ekkert vit er í.
Nær inu rétta yrði: —
Enn ég má ligg'ja logndauðr í hlé
á bak við skuldara og skuld-krefjanda:
þann talna-skriffinn’.
í frumálsins ’debitor and creditor’ er
tvíhyggju-leikr: ofan á figgr það, að
Cassio sé til einskis nýtr, nema að halda
reikninga með yfirskriftum : ’Debitor’
’Creditor’; en með þvi að Iago kallar
Cassio sjálfan þessum nöfnum um leið,
gefr hann til kynna að samband sitt við
hann verði framvegis það, sem vér
könnumst við af máltækinu: ýmsir eiga
högg í annars garð. — Bls. 7,6 : —
‘These fellows have some soul’; ijíatt.:—
‘þ>essir þegnar eru ei án vits’, sem er
æði hjáleitlega að orði komizt, með því
hér er eigi verið að ræða um ‘vitið’
heldr hjartað, ekki um vitsmuni heldr
siðferði. Næst virðist bezt að fara orð-
unum hér og þýða þau : ‘í s!íkum
þegnum er þó einhver sál’. Bls. 7,14-19
lýsir merkilegu skilnings- og eftirt.ekta-
leysi. þ>ar lætr skáldið Iago ósjalfrátt
spá fyrir sér, hver endi hans hljóti að
verða, undir eins og sú fúlmenska, er
hann býr yfir, komist upp, og bert
verði, hver hann sé í raun og veru : —
For when my outward action doth
demonstrate
Thenativeactandfigureof myheart
In compliment extern, '’tis not
long after
But I will wear my heart upon my
sleeve
For daws to peck at: I am not
what I am.
Matt.: —
þ>ví óðar enn mín ytri hegðun sýndi
minn innri mann og sanna hugarfar
f beru verki, vildi eg óðar taka
út hjarta mitt og hengja á ermi
mína
sem hrafnamat. Ég er ei allur
séður.
Hér er skáldsins spálegu orðum: —
‘tis not long after’ slept í þýðingunni,
og ‘will’ i fjórðu línu þýtt svo, sem það
tákni ásetning Iagos sjálfs. þ>etta mun
þýðari vilja verja með þvf, að Jago
búi yfir sjálfsmorði, ef upp um hann
komist. Enn slíkt kemr eigi til mála ;
því fyrst og fremst er það hugrekki,
sem þar til þarf, óætlandi öðru eins
slýhjarta og Iagos er, og í öðru lagi
sker málið skýrt úr hugsun Shaksperes,
sem, á ósléttu máli, er þessi: —
því hvenær sem mín ytri athöfn verðr
Svo kurteis út í frá til fulls að sanna
Míns hjarta eðli og lag. þá líðr skamt
Unz út á ermi’ eg ber mitt eigið
hjarta
Að krákur megi kroppa það: eg er
þ>að ekki sem eg er.
Enn það þarf ekki, að þýðari ekki
komi auga á innri hugsjón skáldsins,
til þess, að hann gangi losalega frá
verka sfnum , og má sýna það með
einföldu dæmi á bls. 8. neðarl. Bra-
bantio eys atyrðum yfir Rodrigo, seg-
jandi
‘and now in madness,
Being full of supper and dis-
tempering draughts,
Upon malicious bravery dost
thou come’.
Matt.:—‘Og nú kemurðu uppvægur og
ólmur
og orðinn drukkinn beint frá
kvöldverðs borði
(og raskar minni ró) með strák-
skapsfólsku’.
Hér fæ eg ekki betr séð, enn að betr
fari að þræða orðin blátt áfram:—
‘og nú, óður
af kvöldverðsfylli’ og vitfirr-
andi veigum,
í ósvffninnar erindum þú kemr’.
Á bls. io,10-12 er þýðingin bæði gagn-
stæð því er segir í frummálinu og þar
aó aulci röng að öðru leyti.
’straight satisfy yourself:
If she be in her chamber or
your house,
Let loose on me the justice of
the state’.
Matt. :— Fá nú vissu,
og finnist- hún ei heima, hvergi
inni,
þá stefn mér fyrir landsins lög
og dóm’.
Orðrétt:—’Fáið nú vissu þegar: finnist hún
í sínu herbergi’ eða húsi yðar
þ>á hleypið á mig ríkis-réttvís-
inni’.
Hér er nú athugandi fyrst, að Iagós
skilmáli er engri neitun bundinn í
frummálinu, og á því ekki heldr að
vera það í þýðingunni. í öðru lagi
er það, að í seinustu línu frummálsins
eru orðin ’let loose’ veiðimanna mál-
tak um það, er hundar eru leystir
úr leðrum og þeim er hleypt á bráð-
ina. þessi orð eru valin af ásettu
ráði; því Shakspere hefir þótt þetta
þrælabragð Iagos, ef það reyndist
ekki eins og hann skildagaði, þeirr-
ar tegundar, að fíflalegt væri fyrir
fantinn að áskilja sér stefnu og dóm
eins og í hverju öðru meinlausu borg-
aralegu misklfðarmáli, þar eð hann
vissi, að eftir réttarfari aldarinnar }>rði
það fyrst fyrir, að setja á sig spor-
hunda réttvísinnar: lögreglumenn.fanga-
verði og refsitól önnur, er þá var beitt
við sakamenn, er píndir voru til sagna
um undirrót ódáðaverka sinna. þessa
hefir nú þýðari ekki gætt; enn þó svo