Þjóðólfur - 28.06.1884, Blaðsíða 2

98
um sem á alla aðra atvinnumenn í landinu.
Læt ég mér nægja að benda til þess eina
atriðis, er fyr er talið, að fyrstu 1000 kr. á-
góðans er slept. Hversu margir af bændum
vorum ætli hafi yfir 1000 kr. í árságóða af
búi sínu? En látum oss nú gjöra, að bónd-
inn gœti haft í ágóða, eftir atvinnuskatts-
reglunum, 10 kr. af bvcrju 100 kr. virði í
búi sínu, og því fengið 1000 kr. ágóða af
10,000 kr. bústofni. En þá yrði hann vana-
léga að tíunda 30 hdr. lausafjár og búa á
30 hdr. jörðu. Eftir lögunum um tekjuskatt
af atvinnu sleppr hann við skatt allan; en
eftir lögunum um skatt af ábúð og lausafé
yrði hann að greiða 30 ál. -(- 12 ál.=42 ál.
X 55 aur. =23 kr. 10 a. f>að er því auðsætt,
að hinn samlagði ábúðarskattr og lausa-
fjár er langt um of hár í saman-
burði við samkynja skatt, atvinnuskatt-
inn, er lagðr er á aðra landsmenn. Abúð-
arskattrinn og lausafjárskattrinn samanlagði
er því mjög svo ranglátr.
En hvað kemr nú til þess, að landsmenn
fundu eigi til þessa ranglætis eðr ójafnaðar
á alþingi 1877, þá er skattamálið var rætt,
nó hafa heldr fundið til þess nægilega síðan ?
Er það fyrirætlun og áform landsmanna að
beita sífeldum ójöfnuði við þá er stunda
búnaðinn, við þá tvo aðalatvinnuvegi lands-
ins, eðr að níðast á búendum, af því að
þeir eru «bústólpar», og á búskapnum, af
því að hann er «landstólpi» ? Eðr virðist
mönnum landbúnaðrinn og sjávarútvegrinn
vera komnir í þann fjarskalega blóma, búnir
að ná þeirri geigvænlegu fullkomnun, að rétt
sé og nauðsynlegt að aftra enn meira vexti
þeirra og viðgangi með geysiþungum ójafn-
aðarskatti, svo þeir verði eigi ofjarlar í
landinu? Eðr mun hitt vera, að «bústólp-
arnir», þessi hinn afarmikli meiri hluti lands-
manna, só svo framúrskarandi ósórplæginn,
svo frábærlega ósítingsamr og eftirtölulaus,
svo örlátr og óðfús til fjárframlaga í lands-
þarfir, að hann eiri engum öðrum skattlög-
um en þeim, er mjög svo eru ójafnaðarfull
sjálfum þeim til handa, eingöngu fyrirþeirra
ánægju sakir að fá að leggja tiltöluloga miklu
mest í «guðskistuna«, landssjóðinn ? Nei,
engin af ástæðum þessum mun vera tilefnið.
Tilfinningardoði manna mun fyrst sprottinn
af gömlum ójöfnuði skattalaga vorra, og
síðan af þekkingarskorti og gáleysi manna á
réttum skattalögum.
Að undanförnu hafa landstekjurnar verið
mest megnis fólgnar í sköttum á bændr.
Eftir skýrslu á 78.—81. bl. í áliti skatta-
nefndarinnar námu skattar þessir að með-
altali árin 1871—75 :
Skattr....... 24,502.65
Gjaftollr....16,312.48
flyt 4Ö|815.13
flutt 40,815.13
kóngstíund... 13,934.91
lömannstollr 840.21
Manntalsfiskr 493.23
56,083.48.
En eftir lögunum 14. desbr. 1877 um skatt
af ábúð og lausafé, er kom í stað þessara
5 skatta, er áðr voru, hefir hinn nýi skattr
hlaupið:
árið 18791: 52,831.59
— 1880 : 48,995.17
-— 18811: 51,848.98, það verðr að meðaltali
þessi 3 ár 51,225.31.
En léttirinn í landsköttunum er minst
fólginn í mismun á upphæð þessa nýja skatts
og hinna eldri skatta, heldr öllu fremr f
hinu, að skattfrelsi það var af tekið, er ýms-
ir menn og ýmsar jarðir áðr höfðu. Eftir
skýrslu skattanefndarinnar á 82. bl. nam
tíundarfrelsi jarða árin 1873—75 að meðal-
tali.............................. 10,884 al.
og tfundarfrelsi manna (sjá 11. bl.
sbr. 109. bl.).................... 11,680 —
samtals 22,563 —
En það verðr í peningum 12,781.70, ef 56f
eyris er talinn í meðalalin um land alt,
eftir skýrslu skattanefndarinnar á 109. bl.
Léttirinn í skattinum finst þannig :
56,083.48
12,781.70— 68.865.18
þar frá hinn nýi skattr 51,225.31
17,639.87
Hefir þá skattrinn lézt á hinum fyrri greið-
endum um fullan fjórðúng eðr 256 þúsund-
ustu. En af því að hinum nýja skatti var
slengt alveg bótalaust á tíundfrjálsa menn
og jarðir, þá hefir hínn sanni lóttir, sem er
sama sem rýmun skattsins, eigi numið meiru
en 4,758 kr. eðr hér um ^ af öllum skattin-
um. En þessi litli léttir meira en hverfr jafn-
skjótt sem þess er gætt, að bœndr svara nú
tekjuskatti af eign, er áþá var lagðrumleið.
Munar sá hluti eignarskattsins, er bændr
greiða, miklúmeira en skattaléttirinn. Árið
1879 guldu bœndr af öllum eigarskattinum,|er
var að upphæð 9,331 kr,. 7,758 kr.a, það er
83 hundruðustu. þess er og enn að gæta,
að lögin 11. febr. 1876 og 7. nóvbr. 1879
(sbr. tilsk. 26. febr. 1872) um aukning tolls
af áfengum drykkjum, og lög 11. febr. 1876
um toll af tóbaki er álaga á almenning alveg
umfram það, eráðrvar,'þó einkum fyrirl872.
Ef því á alt er litið, hafa álögurnar vaxið mjög
svo hin síðari árin á bændastóttinni, og á
þeirri stótt, er í þessu efni er rétt talin með
bændastóttinni, þ. e. preststéttinni, með því
að prestar búa sem bændrnir á jörðum og við
1) Tölurnar eru teknar eptir fylgiskjölunum við
landsreikningana um inar réttu landstekjur af skatt-
inum. En skattrinn var tekinn fyrsta sinnvorið 1879.
2) Stjórnt. 1883. C. 33. bl.
lausafé1. Alögurnar hafa vaxið í raun réttri
meira en um þann hluta tollsins af áfeng-
um drykkjum og af tóbaki, er búendr gréiða
í verðhækkun drykkjanna og tóbaksins. En
hversu mikið búendr um land alt drekka og
tiggja af tóbaki, það veit enginn maðr, og
því slðr sjálfir þeir. Almenningr finnr að
álögurnar þyngjast, en skynjar óglögt í hverju
þunginn liggr. því síðr sjá þeir til hlítar
ójöfnuðinn í ábúðar- og lausafjárskattinum,
er heita mætti búskattr. Orsökin mun vera
einkum sú, að þessi búskattr er hóti þolan-
legri en fimmhöfðaði skattrinn gamli, svo er
hann og miklu laglegri, einfaldari og gleggri.
þetta finna menn og játa, sem maklegt er.
En engu að síðr hefir hann þann aðalgalla,
að hann er úr hófi fram ójafnaðarskattr, svo
og þá hina minni galla, er svo eru kallaðir:
að hann liggr á stofnfé eðr innstœðu aðal-
bjargræðisveganna, en als ekki á arði þeirra
né dgóða ; að eindagi skattsins er bundinn
við manntalsþingin sem áðr, sem er mjög
óhentugr gjalddagi fyrir greiðendr; að
heimta skattsins er næsta umsvifamikil;
að hann heldr uppi tíundarsvikunum, að
hann er enn hinn sami almenni alþýðuskdli
landsmanna, er kennir þeim að svíkja, þ. e.
að lji'iga og stela rétt framan í sýslumönnun-
um, upp í opið geðið á valdstjórninni, dóms-
valdinu, lögreglustjórninni. það má vera
leiðinlegt fyrir sýslumenn að kenna einlægt
í slíkum skóla, og það með þögninni einni
saman. Ég vona því að þeir verði með til
að hrinda þessum ójafnaðarskatti af stóli.
Ef nú aðalgalli búskattsins væri eingöngu í
því fólginn, að hann væri of hár, þá værf
hægrinn hjá að færa hann einúngis niðr svo
mjög, að jöfnuðr kæmist á í samanburði við
aðra skatta vora, þó því aðeins að landsjóðr-
inn þyldi tekjuhallann af niðrfærslunni. En
ójöfnuðrinn er í raun réttri eigi hinn eini aðal-
galli búskattsius, heldr og hinir tveir stór-
gallar: tíundarsvikin, og að skattrinn er lagðr
á innstœðu atvinnunnar en eigi á arð henn-
ar (ávöxt, tekjur), hvað þá beldr ágóða (yf-
irtekjur, afgángstekjur, þ. e. tekjurnar fram
yfir tilkostnaðinn). Fyrir því verðr að af-
nema búskattinn,og sétja aðra álögu í stað-
inn, er laus sé við þessa tvo síðari stórgalla
og smágalla búskattsins, og í öðru lagi komi
á svo miklum jöfnuði við aðra skatta, er
staðizt getr með þörfum landsjóðsins.
(Framhald).
Frá útlöndum
— Amcríka. í New York hafa orðið
gjaldþrot svo mikil, að vart munu stærri
orðið hafa síðan inn miunisverða «svarta
I) Sýslumenn og læknar gjöra það* og að vísu ;
en þeim var bætt það upp í laununum.