Þjóðólfur - 22.09.1884, Síða 1

Uppsögn (skrifl.) bundin vid
áramót,* ógild nema komi til
útg. fyrir I. október.
Kemr út á laugard.morgna.
Verð árg. (50 arka) 4 kr.
(erlendis 5 kr.). Borgist fyrir
15. júli.
P JÓÐÓLFR.
XXXYI. árg. Reykjayík, ináxiudaginn 22. september 1884. J\!$. 86
Ávarp
til allra þeirra, sem vilja kaupa góða og ódýra
vöru. — Með því að ég hefi gjört samband við einn
inn helsta og bezta klæðagjörðamann í Danmörku,
panta ég fatnað eftir teknu máli fyrir þá, sem þess
óska, og geta lysthafendr sjálíir valið efnið í fatn-
aðinn hjá mér, þar eð ég hef nægtir af sýnishorn-
um frá honum.
ÍS3 Fötin verða seld hér med sama verði og
í Danmörku ! Virðingarfylst.
Rvík s4/7. 84. 0JÓC'Í Sicj.'U't cS|on.
OCJ/ WrÚ.
Kœri ritstjóri minn !
Eins og þér er
kunnugt, er ég það eldri maðr en þú,
að ég var á milli tvítugs og þrítugs þeg-
ar þú fæddist. „þ>jóðólfr“ var þá ekki
nema á öðru árinu, frelsi vort ófætt enn
og að eins í fyrsta getnaði, að kalla
mátti.
J>jóðin öll, og hennar beztu menn
sérstaklega, var þá að búa sig undir
þjóðfundinn, sem haldinn var árið eftir.
far skyldi þinga um stjórnarskrá ís-
lands, sem eins og kunnugt er fæddist
ekki fyrri en eftir 23 ára meðgöngutíma.
þ>að gæti nú verið, að þeim, sem
yngri eru en ég og muna því ekki
eftir þessum tíma, þætti nógu gaman
að bera saman skoðanir manna þá og
nú um ýmisleg in mest verðu atriði
stjórnarfyrirkomulags vors. Mér að
minsta kosti virðist það vert að veita
því eftirtekt, hvað þjóð vor hefir lært
af reynslunni og hvað henni hefir far-
ið fram eða aftr í frjálslyndinu þennan
þriðjung aldar, sem síðan er liðinn.
Eins og þú veizt, les ég alt af „þ>jóð-
ólf“; ég las með sérlegri ánægju grein
þína í vetr í 2. blaði þ. á.: „Hvað er
þá að ?“ sömuleiðis greinina í 6. blaði
um „pólitískt svefnþorn“, og þá ekki
sizt greinina i g. bl. um sjálfsforræði
vort og synjunarvald konungs. Og
þegar ég nú síðast las í viðaukablaði
við 33. bl. „í>jóðólfs“ þ. á. ræðu þá,
er þú hafðir flutt á stjórnarskrár-hátíð-
inni 2. ágúst í sumar, þá vaknaði upp
fyrir mér minningin um hreyfingarnar
1850—1851.
Mér þótti eftirtakanlegt að bera sam-
an í huganum ýmislegt þá og nú. J>á
eins og nú var „þ>jóðólfr“ forvígisblað
innar frjálslyndustu stefnu í landinu;
þá eins og nú hafði, ekki stjórnin, heldr
flokkr inna metnaðargjörnustu og aftr-
haldssömustu embættismanna í Reykja-
vík lcigt sér blað, til að berja niðr
frelsishreyfingar landsmanna og „stinga“
þjóðinni „svefnþorn“. Sumir af þeim
mönnum, sem þá létu til sín taka, eru
nú ýmist dauðir eða á annan hátt falln-
ir úr sögunni, að því sem snertir hlut-
tekningu í almennum málum. Nokkr-
ir inna sömu lifa þó enn og taka enn
meiri eða minni þátt í stjórnmálum vor-
um — en hverninn? Sumir þeirra hafa
glatað því frjálslyndi, er þá sýndist bóla
á hjá þeim ; sumir, er þá virtust heldr
fylla aftrhaldsflokkinn, hafa nú snúizt
í lið með framsóknarmönnunum. Svo
eru nýir menn komnir á sjónarsviðið ;
menn, sem þá voru í bernsku, standa nú
framarla í flokki öðru hvoru megin.
j>að er margt svipað með árinu 1850
og árinu í ár.
l>á voru menn í óða önn að rœða
og rita um ið hentasta fyrirkomulag á
stjórnarskrá fyrir ísland — til undirbún-
ings þjóðfundinum, sem halda skyldi
árið eftir. Nú rœðið þið og ritið um
hentustu breytingar á stjórnarskrá ís-
lands—til undirbúnings alþingi að sumri,
sem sjálfsagt mun eiga um málið að
fjalla.
Einn er munrinn samt. í>á urðu
menn að reyna að hugsa sér án stuðn-
ings eiginnar reynslu, hvað hentast
væri og tryggast landi voru. Nú höf-
um vér haft io ára reynslu af stjórn-
arskrá vorri og höfum því meira við
að styðjast.
þ>að var einkum eitt samanburðarat-
riði, sem ég vildi vekja hér athygli á,
ef þú vilt ljá þessum linum rúm í
„í>jóðólfi,“
þ>ú hefir í öllum greinum þeim um
stjórnarskrána, sem ég áðan vitnaði til,
bent á það sem aðalgalla stjórnarskrár
vorrar, að ið ótakmarkaða neitunarvald
konungs, eins og því er nú beitt árs
árlega, sé verulegasti þröskuldrinn í
vegi fyrir öllu sönnu sjálfsforræði þjóð-
arinnar, þetta kemr mér til að benda
á það, sem mörgum nú mun fyrnt eða
sumum enda als ókunnugt, — að þetta
atriði, nfl. spurningin um takmarka-
laust eða frestandi neitunarvald sætti
mikilli athygli hjá þjóðinni um 1850.
þ>að ár var þjóðfundr haldinn á j>ing-
velli 9. ágúst og var þar valin „mið-
nefndin“, er svo var kölluð, er \era
skyldi sameiningarliðr nefnda, er kosn-
ar skyldu í hverri sýslu („sýslunefnda“,
er þá voru kallaðar — í alt öðrum skiln-
ingi en nú). Nefndir þessar áttu að
styðja að undirúningi þjóðfundarins
(„taka til álita öll þau málefni, sem þjóð-
fundinn varða“). Eitt af ætlunarverkum
nefndarinnar var sérstaklega það, að
hún „léti koma út í sérstaslegu blaði
álit sýslunefndanna og sínar eigin at-
hugasemdir um öll þjóðfundar-málefni“.
Löndum mínum fórst nefndarkosningin
eins og vant er: þeir kusu i nefndina
án sérlegs tillits til slíkra smámuna sem
þess, hvort nokkur líkindi væri til, að
inir kosnu hefðu vilja eða aðra hæfileg-
leika til að starfa að ætlunarverki því,
sem nefndinni var falið, heldr mest-
megnis eftir embættisstöðu og mann-
virðingum. í nefndina voru þessir kosn-
ir: Trampe greifi og stiftamtmaðr, Pétr
prófessor (nú byskup), Jens Sigurðsson
skólakennari, Haldór Friðriksson skóla-
kennari og Jakob stúdent Guðmunds-
son. — Trampe var œðsti embættismaðr
Danastjórnar þá hér í landi og fjand-
samlega sinnaðr öllum frelsishreifing-
um; Dr. Pétr var ritstjóri embættis-
mannablaðsins „Landstíðindanna11 og
þótti þegar þá bera kápuna á báðum
öxlum; Jens heitinn mun líklega helzt
hal'a verið kosinn af því, að hann var
bróðir Jóns Sigurðssonar, en allir, sem
þektu hann, vissu að hugr hans var
með öllu fráhverfr öllum stjórnarmál-
um, enda gaf hanr. sig aldrei sjálfkrafa
að þeim á æfi sinni1; hann var yfir
höfuð maðr, sem rœkti sína köllun, en
gaf sig ekki við þvi, sem skapi hans
var fjarri. Halldór og Jakob vóru þeir
einu af nefndarmönnum, er gefið höfðu
1) f>að lítið hann kom fram í þessháttar málum
á yngri árum, var það í frjálslega stefnu.
$■
v^vxM/m