Þjóðólfur - 05.03.1886, Blaðsíða 2

38
fá viðstöðulaust sem mestan ágóða af
efnum sínum. Þegar þeir nú hafa
safnað að sj er eins miklu og efni þeirra
orka af felldum seðlum, þá fara þeir
í bankann og kreija hann, eptir lög-
unum, danskra seðla i skiptum fyrir
hin verðlausu íslenzku blöð. Þessari
kröfu fær hankinn ekki sinnt, hvað
vel sem hann vildi, og verður að hrynja.
Þá kemur til landssjóðs kasta. Allt
hið framansagða hlýtur að koma fram
á bankans fyrstu árum. Þá er nú
landssjóður svo staddur, að hann er
búin að fá heilmikið af þessum fóllnu
seðlum í opinber gjöld, og tapa á
þeim því, sem svarar muninum á
ákvæðisverði þeirra og því verði, sem
þeir ganga í í verzlun og viðskipt-
um manna. Sjálfur hefur landssjóður
ekkert gull til að leysa til sin þessi
forföllnu brjef, svo að hann er gjald-
þrota, þangað til þing annaðhvort
heimilar, að taka megi lán til að borga
blöðin, sem yrði náttúrlega voðalegt
tjón fyrir landið, með því að borga
yrði ekki handhöfum einungis seðlana
með ákvæðisverði, heldur og sviknum
landsmönnum þeirra skaða, eða, ef
það sæi það þjóðinni ofvaxið, þá að
gjöra þrotabú úr landssjóði og borga
það í seðlunum, sem efni væru til fyr-
ir hendi, en láta hitt verða skaða seð-
ilhafa1. — Sýni menn mjer nú, að hjer
sje reykur vaðinn.
Það er öldungis víst, að þingnefnd
bankalaganna og landshöfðingja stóð
stuggur af ákvörðuninni um óinnleys-
anlegleik seðlanna; því að jeg hef
frjett það með sannindum, að nefnd
og landshöfðingja hafi samizt, að hann
(landshöfðingi) skyldi „paa tro loveu
sjá um, að bankinn reyndi að hafa
nóg gull, til að leysa til sín seðlana.
Þetta samþykki kennir oss margt.
Það sýnir, að nefnd og landshöfðingi
voru sannfærð um, að óinnlausnará-
kvörðunin var skaðvænleg, og þó láta
FULLTRÚAR lands hana standa !!!
Það sýnir, að nefnd og landshöfðingi
*) Bkki vænti jeg það hafi verið af ótrausti
manna á þessurn banka, að nti hreifði pví eng-
in sál, að prívatmenn mættu verða hlutaeig-
endur í bankanum, ef peir vildu?
voru sannfærð um, að ef ákvarðað yrði
í lögum þingsins, að seðlarnir skyldu
vera innleysanlegir, þá mundu lögin
ekki fá samþykki. konungs. (Yar það
ekki betra, en að fá þessi ólög ?) Og
mun þá naumlega of djarft á ætlazt,
að landshöfðingi hafi vitað, að stjórnin
setti það skilyrðí fyrir samþykki lag-
anna, að þau tilskildu, að seðlarnir
skyldu vera óinnleysanlegir; svo að
mikið má henni hafa þótt varið i þá
ákvörðun, og vitað vel, hvað hún fór.
Samþykktin sýnir enn fremur, að óinn-
lausnar-ákvörðunin var landshöfðingja
svo þvert um geð, að hann, umboðs-
maður konungs, kaus heldur að gjöra
launsamning við þing, að fara kring-
um lögin í kyrþey, en að lúta þeirra
krapti. Eins vegar er nú samt þessi sam-
þykkt þýðingarlaus, hins vegar skaðvæn.
Þýðingarlaus, af þvi, að landshöfðingi
hefur lofað því, sem hann getur hvorki
efnt, nje má efna, stöðu sinnar vegna;
og af því, að hún (samþykktin) getur
engan bundið, nema þann landshöfð-
ingja, sem hana gjörði, sem er hverf-
ulleikanum háður, eins og aðrir dauð-
legir menn. Skaðvæn er samþykktin,
af því að þegar menn komast að, að
sumir fái seðla sína innleysta, þá
streyma allir til og sprengja bankann,
þó fastar sæti en þetta skrípi, sem nú
er verið að banga saman. En væru
seðlamir innleysanlegir að lögum, með
öruggum tryggðarsjóði á bakvið, það
er að segja, væru gulls ígildi, þá
kœmi enginn maður í bankann, til að
skipta seðlum fyrir gull, því að þá
væru þeir sjálfir gulls ígildi, og eng-
inn hefði upp úr slíkum skiptum ann-
að en sjálfbakaða fyrirhöfn; því að
það leiðir beint af eðli innleysanlegra
seðla, að, meðan auglýstir reikningar
banka eru í óyggjanda lagi, biður
enginn maður um gull fyrir þá, því
að þeir eru mönnum betri en gull.
Nú hefur stjórnin sjeð „mikil vand-
kvæði á því, að hafa tilsvarandi pen-
ingaupphæð í gulli við seðilútgáfuna
liggjandi í bankanum“, en þarámóti
sjeð engin vandkvæði á þvi, að bank-
inn skipaði út til Danmerkur öllu sínu
gulli á eigin ábyrgð og hættu fyrir
danska seðla ! Vandkvæða - viðbára
stjórnarinnar er fyrirsláttur tómur.
Til að tryggja 600,000 kr. í seðlum
átti landssjóður nægilegt fje fyrir al-
þing 1885. í hlutfallinu 1 : 3 þurfti
bankinn ekki að hafa fyrirliggj andi
meira en rúmar 160,000 kr. í gulli, —
ekki nærri það, einu sinni. Því meg-
inhluta tryggðarsjóðs gat hann haft í
arðberandi ríkisskuldabrjefum, sem til
trygðarsjóðs eru öldungis eins góð og
þó gull væri1. Þetta sjá nú víst all-
ir að er eins gagnsætt og gler.
Stofnun þessa íslenzka banka líkist
engu fremur en þeirri mannspílling-
arlegu fyrirmunum, sem menn lesa
um stundum i munnmælasögum, að
stafar af ólögum. Stjórnin setur upp
banka með lögum, sem hver getur
sjeð í hendi sjer eiga að drepa hann
á fyrsta ári ; þessi lög samþykkja full-
trúar þjóðarinnar og um leið ráðstafa
svo handhraða-eigum landssjóðs, að
hann er kominn i þá örbyrgð, að hann
hlýtur að verða gjaldþrota með bank-
anum. Svo allt hefur verið gjört sem
mannlegri blindni var unnt til að
firra vort sívjelaða land þeirri stofn-
un sem lengst, er því liggur mest á. Og
þetta á þeim tíma, sem hungur og neyð
húsvitja frá einum landsenda til annars!
(Framh.).
Um alþýöumenntun.
Eptir skölastjðra Jón Þórarinsson.
I.
(Framh.) Svo hjegómlegar sem á-
stæður framangreindra þingmanna voru,
svö bersýnilegt sem það var. að þær
voru bornar fram fremur af vilja, til
að ónýta þetta mikilsvarðandi mál, en
af sannfæringu um, að þær væru ver-
legar ástæður, þá sýnist meiri hluti
neðri deildar þó hafa látið sjernægja
þær sem fullgildar ástæður, til að greiða
atkvæði þvert ofan í sjálfa sig, og
kalla þannig aptur þá samhljbða þings-
ályktun, sem samþykkt hafði verið í
sömu deild nokkrum vikum áður, og
sem deildin þar að auk vissi, að af-
i) Getur nokkur frætt mig um það, hvaðan
aldan var eiginlega runnin á síðasta {lingi, er
sópaði landssjóð tóman af handbærum ríkis-
skuldahrjefum ? Mjer er grunur, að liún hafi
komið utan að, en ekki innan úr þingi.