Þjóðólfur - 07.05.1886, Blaðsíða 2

74
þjóðhetju (Fenn = Finnur; í Ossians-
kvæðum Fingal).
1869 lagði G-ladstone niður pró-
testantísku kirkjuna á Irlandi, og upp
frá því þurfa Irar ekki að gjalda nema
katólskum klerkum og biskupum, sem
fylgja þeim að öllum málum. Eptir
þetta er enginn maður jafnmikið rið-
inn við sögu Ira og Clladstone. 1869
var irska málið landbúnaðarmál, og
þingmenn íra fluttu fram þríliðaða
kröfu, sem var svolátandi: viðunanleg
landskuld (fair rent), föst landseta
(fixity of tenure), leyfi til að selja
landsetarjett (free sale); þetta kölluðu
þeir „hin 3 fu eptir upphafsstöfunum.
Landbúnaðarlög Gladstones 1870 þóttu
þeim ónýt. Svo færa þeir sig upp á
skaptið og heimta Homerule (heima-
stjórn, þ. e. þing á Irlandi fyrir öll
þau mál, er sjerstaklega varða Irland).
Árin 1870—80 liðu, svo að þeim var
haldið í skefjum með harðri hendi. Á
þessu tímabili kemur sá maður til
sögunnar, sem heitir Parnell. Hann
er enskur að ætt og prótestant að trú.
Þessum manni, hefur þótt ótrúlegt þyki,
með lægni og vitsmunum tekizt að
verða foringi Ira utan þings og innan,
svo Englendingar kalla hann „hinn ó-
krýnda konung írlands“. 1879—81
var mesta óöld á Irlandi. Parnell var
þá formaður í hinu volduga írska fé-
lagi, sem kallaðist „land-league“ =
bændafjelag, en seinna hefur breytt
nafni og heitir nú „National Irish
league“ = þjóðfjelag Ira. Þetta fje-
lag fór svo langt, að það bannaði
landsetum að greiða landskuldir, og
þegar landsdrottnar vildu ekki ganga
að þeim kostum, sem það setti, þá voru
þeir ofsóttir á allar hmdir. Það var
hætt kaupum og sölum og öllum við-
skiptum við þá og stundum voru þeir
myrtir. Æsingar urðu svo miklar, að
Gladstone setti Parnell i fangelsi, en
gaf þó sama ár ný landbúnaðarlög.
I þau eru „hin 3 fu upp tekin, og
vildi hann þannig beita bæði góðu og
illu. Dómstólar skyldu ákveða land-
skuld hjá landsetum o. s. frv. Parnell
var hleypt úr fangelsi og leitað um
sættir. Þá var það um vorið 1882 að
2 æðstu embættismenn á írlandi voru
myrtir, og eptir það var beitt hörðu
við Irana. Nii hefur Gladstone lagt
fyrir neðri málstofu þingsins i Lund-
únum 2 frumvörp. Fyrra frumvarpið
er um, að Irar fái þing í Dýflinni fyrir
Irlands mál. Hið síðara er um að
jarðir verði keyptar af landsdrottnum
enskum á Irlandi og seldar í hendur
írum með því móti, að þeir borgi
aptur hinum enska ríkissjóð þetta fje
á vissum árafjölda. Það er ómögu-
legt að segja, hvort þingið enska geng-
ur að þessu, en hitt má segja um
Englendinga, að syndir feðranna koma
fram á börnunum ekki í 3. og 4. held-
ur 20. lið.
Útlendar frjettir.
—0—
Khöfn 17. apríl 1886.
Da/nmörk. Nú er hjer loks komin
sól og sumar eptir harðan og langan
vetur. Bágindi þau hin miklu, sem
hjer hafa verið, eru nú farin að minnka
dálitið, af því nú er farið að koma
líf aptur í siglingar og aðra atvinnu,
en þó er talið svo, að enn gangi mörg
hundruð verkamanna atvinnulausir.
Hefði eigi verið stórkostlega hjálpað
hjer, mundi fólk beinlínis hafa dáið
úr hungri. Yerkamenn hafa fjórum
sinnum farið þess á leit við bæjar-
stjórnina i Höfn, að hún hjálpaði, en
hún hefur allajafna neitað, eigi afþvi
að hún neitaði, að bágindi væru, held-
ur til þess að halda fast við „principiðu,
að veita eigi peningalegan styrk;
verkamenn beiddu þá um vinnu, en
fengu heldur eigi. I pólitíkinni er
blíðalogn. Enn á ný voru gefin út
bráðabirgðafjárlög fyrir 1886—87, en
nú eru menn orðnir svo vanir við
þess háttar lög, að blöðin prentuðu
lögin án þess að hnýta neinum at-
hugasemdum við; mest upphæð er,
eins og vant er, á útgjaldadálk til
land- og sjóhers, enda er nú búið að
stinga fyrsta hnausinn að garði til
varnar Hafnar.
Berg hefur nú setið á þriðja mán-
uð i fangelsi samkvæmt hæstarjettar-
dómi; siðustu dagana hefur hann ver-
ið mjög veikur (sykursýki og melt-
ingarleysi), en þó hefur hann eigi enn
verið fluttur á spítala. Það er mælt,
að dómsmálaráðgjafinn Nellemann(okk-
ar Nellemann), hafi sjerstaklega vak-
andi auga á því, að dómnum sjebók-
staflega fullnægt.
Englcmd. Þaðan eru stór tíðindi og
mikil. Svo sem kunnugt er, tók
Gladstone að nýju við stjórn 26. febr.
þ. á. Hann gerði þá þegar lieyrum
kunnugt, að hann ætlaði að taka að
sjer írska málið, og leiða það til lykta.
En brátt fór að brydda á þvi, að ó-
samlyndi væri i ráðaneytinu um,
hvernig skyldi skipa því máli, og kom
það svo langt, að þeir Ghamberlain og
Trevelyan sögðu af sjer stjórnarstörf-
um, og komu í þeirra stað Jamðs
Stausfield og Dalhouse lávarður, báðir
dugnaðar- og framfaramenn miklir.
Hinn 8. apríl gekk mikið á í London,
því að þann dag ætlaði Gladstone að
leggja frumvarpið um írska málið fyrir
neðri málstofuna. I henni sitja 670
þingmenn, en þar er svo húsum hátt-
að, að eigi kemst fyrir í salnum nema
rúmur helmingur, kl. 6 um morgun-
inn komu írsku þingmennirnir, til þess
að hafa vist sæti, og um hádegi var
ekki eitt autt sæti, kl. 4'/2 hóf Glad-
stone ræðu sína og talaði i hálfan
fjórða tíma fyrir frumvarpi sínu, og
hafa allir bæði vinir og mótstöðumenn
lokið upp einum og sama munni um,
að ræðan hafi verið fullkomið meist-
araverk bæði að því er form og inni-
hald snertir.
Aðalinntakið í frumvarpi Gladstones
er þetta: Irland skal hafa sitt eigið
þing í Dublin, skal þvi skipt í tvær
deildir; i hinni efri deild skulu sitja
þeir 281ávarðar, sem nú sitja í efri mál-
stofunni ensku, og kosnir eru ævilangt
og 75 þingmenn, er kosnir eru til 10
ára, og af þeim mönnum, er gjalda
minnst 25 pund sterling í leigu af á-
búðarjörðum sinum. Kjörgengi hafa
þeir, sem hafa að minnsta kosti 200
pund i tekjur á ári. En í hinni neðri
deild skulu sitja 206 þingmenn, er
kosnir skulu eptir hinum gildandi