Þjóðólfur - 07.05.1886, Blaðsíða 1

Þjóðólfur - 07.05.1886, Blaðsíða 1
Kemur út á föstudags- morgna. Verö Arg. 4 kr. (erlendis 5 kr.). Borgist fyrir lð.júlí. ÞJÓÐÖLFUR. Uppsögn (skrifleg) bund- in viö áramót, ógild nema komi til útgef. fyrir 1. október. XXXVIII. árg. Iteykjavík, f'östudaginn 7. maí 1886. Nr. 19. ÍRSKA MÁUÐ. Eptir stúd. mag. Jón Stefánsson. —:0:— 1. írland og ísland. Fyrir 1000 árum sat Ólafur hvíti í Dýflinni með Unni djúpúðgu, drottn- ing sinni, sem kaus að búa á Islandi í elli sinni eptir fall hans. Nú situr þar jarl Engladrottningar. í nærri öll þessi þúsund ár er saga íra rauna- saga. Útlendingar, fyrst Norðmenn, svo Englendingar, hafa drottnað yfir þeim með harðri hendi. Nú i ár lítur út fyrir, að þeir muni fá sjálfsforræði, og vjer íslendingar, sem höfum fengið það að nokkru, ættum að samgleðjast hinum írsku frændum okkar í því efni. Því frænd- ur eru þeir, þó írska blóðið i æðum íslendinga sje líklega farið að þynnast. Fjöldi landnámsmanna kvongaðist á írlandi og margir þeirra voru af irsku kyni i föður- eða móðurætt og stund- um i báðar ættir. Af Landnámu sjest, hvað mikill fjöldi þeirra hjet írskum nöfnum. Ólafur Pá lærði irsku af móður sinni og Kjartan son hans, þjóðhetjan, hjet í höfuðið á móðurföður sínum írakonungi. Það mun vera írsk kynfylgja, að svo margir íslend- ingar eru svarthærðir og svarteygir. Islendingum hefur litizt vel á írska kvennfólkið og Gunnlaugur Ormstunga hefði vist kvongazt í Dýflinni, ef eng- in Helga hefði hamlað því. En það er meir en blóðskylda milli íslendinga og íra. Að sögn Ara Fróða hafa írar búið á íslandi á undan fyrstu landnámsmönnum. Papey og Papós austanlands eru nöfn dregin af írskum munkum, sem nefndust Papar. Hefðu nú landskostir verið betri en þeir eru, þá hefðu ef til vill írar byggt ísland á undan Norðmönnum, en það átti ekki að verða. Þó ekki sje nema eins stafs munur á nöfnunum, ísland og írland, þá er samt fólkið ólíkt, sem þau byggir. II. Irland og England. „Ok munu írar angr um bíða þat er aldri mun ýtum íirnast“. Darraðarljóð. Þessi voðalegi spádómur er fyrir Brjáns bardaga (1014). Njála heitir sjálf írsku nafni, enda segir hún snildarlega frá þessum bardaga með öllum þeim feikn- um og undrurri, sem honum fylgdu. En það má líka setja þennan spádóm yfir sögu íra. Þeir munu aldrei gleyma því angri, sem þeir hafa beðið í marg- ar aldir. Til þess að mönnum skiljist betur, hvar nú er komið fyrir þeim, skal jeg hjer fara stuttlega yfir angur- sögu þeirra. Seint á tólftu öld lagði Hinrik ann- ar Englakonungur undir sig austur- strönd írlands, og smámsaman brutu Englendingar það undir sig. A sið- ustu rikisárum Elísabetar gerðu írar uppreist mikla, og þá fyrst voru þeir algjörlega á bak brotnir. Þó tekur út yfir, þegar Cromwell kemur til sög- unnar. Irar eru af keltnesku kyni og hafa katólska trú. Þeir fylgdu Karli fyrsta móti Cromwell. Þeir voru í augum Cromwells fjandmenn og skurð- goðadýrkendur, sem áttu skilið að hann færi með þá, eins og ísraelslýður fór með Kanaansmenn, þ. e. upprætti þá af jörðunni og byggði svo írland ensku fólki. Þeir, sem ekki voru höggnir eða flæmdir af landi burt, urðu land- setar Englendinga eða jafnvel þrælar. Enn i dag þykir það blótsyrði á írlandi að nefna nafn Cromwells. Vilhjálmur 8. bældi niður uppreisn, og eptir það voru írar spakir lengi. Til dæmis upp á kúgunina, sem við þá var beitt, skal jeg taka fyrri helming 18. aldar. Katólskir írar höfðu ekki rjett til em- bætta, máttu ekki kaupa eða erfa fast- eign, ekki bera vopn (sbr. íslendinga), ekki verzla við neina nema Englend- inga, ekki smiða skip o. s. fr. Þingið i Dýflinni var viljalaust verkfæri í hendi ensku stjórnarinnar og þing- mennska gekk kaupum og sölum. A seinni helming aldarinnar batnaði hag- ur íra fyrir fylgi þeirra Grattans mælskumannsins (írar eru opt mælsku- menn) og Jóns Parnells, langafa þess, sem nú er foringi Íra. Það er fyrst á þessari öld, að írar hafa reist við. Pitt yngri setti þau lög, að eptir 31. des. 1800 skyldu írar ekki lengur eiga þing i Dýflinni, en koma á þing i Lundfmum. Eptir 1820 höfðu írar öflugan forvígismann, þar sem var O’Connel, mæiskumaðurinn nafnkenndi, og 1829 fengu katólskir jafnrjetti til embættavið aðra. O’Connel dó 1847, og um miðja öldina voru hallærisár mikil. Sagt er, að þá hafi á fáum ár- um flutzt 2 miljónir íra til Ameríku. Margir þeirra urðu þar stórauðugir menn og styrktu leynifjelögin heima á Irlandi. írar hafa sín leynifjelög og smáleynidómstóla og dómar þeir, sem eru kveðnir upp á næturþeli úti á móunum i Kunnöktum (Connaught, fátækasta hjerað landsins) eru fram- kvæmdir með meiri dugnaði en dóm- ar jarlsins í Dýflinni. Launvíg eru í augum þeirra neyðarvörn. I rjettar- meðvitund þeirra á enskur landsdrott- inn (landlord) engan rjett á sór. Þeir segja: „Þegar lögin ekki verndarjett- indi vor, verðum við að vernda þau sjálfir“. Allur þorri þeirra lifir i fá- tækt og volæði á illa ræktuðum jarð- arskikum. Þeir þrjózkast við að borga landsdrottnum landskuldir, stundum af getuleysi, stundum af viljaleysi, opt af hvorutveggja. Frægast af þess- um leynifjelögum, sem gera lands- drottnum lifið súrt, er „The Fenians“ (Finnar), sem dregur nafn af írskri

x

Þjóðólfur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.