Þjóðólfur - 29.10.1886, Blaðsíða 1

Kemur út á föstudags-
morgna. Verð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr.). Borgist
fyrir lö.júli.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn (skrifleg) bund-
in viö áramót, ógild nema
komi til útgef. fyrir 1.
október.
XXXVIII. árg. Ileykjavík, föstudaginn 29. október 1886. Nr. 48.
Veitingarhluttökulögin.
Lög 8. jan. þ. á. „um liluttöku safn-
aða í veitingu brauða“', sem öðlast
gildi 1. jan. 1887, eru af sumum álit-
in mikil rjettarbót fyrir landsmenn. Jeg
skal eigi bera á móti því, að þau geti
verið það, sje þeim vel beitt, þó jeg
fremur óttist, að þau verði almenningi
að litlum notum, ef búast má við, að
líkt verði á þeim haldið og verið hef-
ur hingað til um mörg önnur lög og
ákvarðanir Iíks eðlis.
Það er mikið leiðinlegt, þegar þjóð-
in eigi færir sjer í nyt þau rjettindi,
sem henni eru veitt með lögum, sem
mikið hefur verið strítt fyrir að fá
framgengt, og hafa verið borin fram
sem ósk og vilji hennar; þvi bæði er
það þá sjálfskapað víti að fara rjettar
síns á mis, og í annan stað gefur það
þeim, sem neita tilveru þjóðviljans og
álíta þjóðina óhæfa til að skipa sínum
málum, ástæðu fyrir því áliti sínu, sem
þjóðin mun þó ógjarnan vilja styrkja.
En það sem opt veldur því, að lög-
in koma eigi að fullum notum, og
freistar til eða gjörir mögulegt að mis-
beita þeim, er vanþekking alþýðu á
þeim. Lög, sem eins og þessi, eiga að
auka rjettindi allrar alþýðu, og hafa
því að eins nokkra verulega þýðingu,
að menn neyti rjettar síns samkvæmt
þeim, ættu að vera hverjum manni kunn.
Það er því ekki nóg að benda á þau
í stjórnartíðindunum; þau þurfa að vera
til á hverju einasta lieimili; þau þarf
að útþýða nákvæmlega fyrir almenn-
ingi, til að vekja athygli manna á þeim.
Lað er mitt álit, að almenningsfje væri
eins vel varið til að gefa út sjerprent-
uð slík lög með skýringum og útbýta
hverju heimili í landinu eintaki af þeim,
J) Prentuð í Alþingist. C., 1885, bls. 450;
®tj6rnart. A., 1886, bls. 2. og í flestum blöðum
tandsins í fyrra.
eins og til sumra þeirra bókagjörða,
sem styrktar hafa verið af almannafje
að undanfórnu.
Um leið og jeg vildi vekja athygli
manna á veitingarhluttökulögunum, skal
jeg benda á nokkur vansmíði á þeim,
sem ástæðu fyrir því áliti mínu, að þau
muni lítt að haldi koma söfnuðunum,
og ekki nægilega tryggja þeim þann
rjett, að ráða sjálfir nokkru í vali presta
sinna, ef hinir æðri stjórnendur kirkju-
mála vorra kynnu að vilja veraeinráð-
ir í því eins og verið hefur.
2. gr. segir, að „þegar fleiri en 3
hafa sótt um embættið, skal landsh., með
ráði bisk., velja 3 af umsækjendum til
kosningar er honum virðist liafa bezta
hœfileika til þess að geta komið tilálita1
við veitingu embættisins“.
Þótt nú svo sje ákveðið, að landsh.
velji með ráði bisk., getur lh. látið vera,
að taka þau ráð til greina. Hann get-
ur ekki verið skyldur til þess, því bisk-
up hefði þá eins vel getað gert úrval-
ið einn. Mjer virðist þessi ráðfæring-
arákvörðun því alveg þýðingarlaus með
tilliti til veitingarinnar, en cinungis
miða til að bendla geistlega og verz-
lega embættismenn sem mest saman,
gjöra þá ósjálfstæða og hvern öðrum
háða í embættisfærzlunni, og hana sem
flóknasta að óþörfu.
Lh. skal velja þá „er honum virðist
hafa bezta hæfileika til að geta komið
til álita“. Það er nú vandi að vita
hverjir hæfileikar útheimtast til þess,
en ætla má að hjer sje eigi átt við
liæfileika til prestþjónustu, því ef svo
væri, er eðlilegra að ætla biskupi, sem yf-
irmanni prestastjettarinnar, að meta þá.
Orðin: „er honum — embættisins“, á-
lít jeg óþörf í greininni. Úr því úr-
valið er gefið á vald lh., er þýðingar-
laust að lögákveða, „að hann skuli gjöra
það eptir eigin þótta. Hefði greinin
1) Jeg gjöri leturbreytinguna.
átt að fela í sjer praktískar reglur fyr-
ir veitingu prestembætta hjer á landi,
mátti orða hana á þá leið: „skulu
landsh. og biskup . . . velja þrjá . . .
er þeim virðist haf'a bezta hæfileika til að
þjóna embættinu". Yirðist mjeríþessu
efni eigi mega minna vera en að bisk-
up hafi atkvæði jafnt við landsh. til
að velja og meta hæfileikana, og vilji
þeir vera samvizkusamir í valinu, gæti
þetta verið bending til þess, að upp-
gefnum eða heilsulitlum prestiyrði eigi
vegna tekju-auka veitt erfitt embætti,
sem hann eigi væri fær um að þjóna
rækilega; einnig að þeim presti, sem hefði
sýnt sig góðan búmann, væri fremur
öðrum veitt embætti, þar sem bújörð og
landbúnaður væri aðaltekjugrein em-
bættisins.
Landsh. skal velja 3, eða, liafi að
eins 3 sótt um emb., 2, til kosningar.
Það er þannig engin trygging fyrir því,
að söfnuðirnir fái þann prest, er þeir
heizt óska. Landsh. getur bægt ein-
mitt þeim presti frá kjöri, með því að
taka umsóknarbrjef hans frá. Þá er
rjettarbótin innifalin í því einu að velja
á milli 2 eða 3 presta, er söfnuðirnir
ef til vill eigi þekkja eða geta fellt sig
við. 2. gr. hefði átt að hafa viðauka
þess efnis, að: „Þó skal sá umsækjandi
ætíð vera í kjöri, er fengið liefur og sent
með umsóknarbrjefi sínu meðmæli að
minnsta kosti 1 /., hlutakjörbærra manna
í prestakallinu“. [Niðurl. næst].
Sóknarnefndnrmaður.
Ferðabrjef "úr Svíþjóð
eptir Taltý Ouðniuiidsson.
II.
Stokkhólmi 11. ágúst 1886.
Stokkhólmur er talinn ein af hin-
um fegurstu höfuðborgum í Norðurálf-
unni. Sækja útlendir ferðamenn þang-
að mjög, og telst svo til, að þangað komi
um 80,000 ferðamenn á hverju ári. Bær-
inn er reyndar ekki ekki mjög stór að