Þjóðólfur - 29.10.1886, Blaðsíða 2

190
fólksfjölda til (ekki fullar 200,000), en
landslagið er ljómandi. Byggingar eru
þar víða mjög fallegar, en margar göt-
ur eru þar þröngar og lítilfjörlegar.
Steinlagning gatna er sumstaðar varla
í meðallagi og jafnast yfir höfuð ekki
við steinlagning í Khöfn. — Bærinn
stendur á smáhólmum í Leginum (Málar-
en), þar sem Norrström fellur út í
Eystrasalt. Þar hjet Agnafit í fornöld.
Á hólmunum skiptast á hæðir og dæld-
ir og eykur það eigi lítið á fegurð hæj-
arins. Þótthærinn liggi nokkuð dreift, eru
samgöngur í hænum hægar og fjörugar.
Milli hólmanna ganga brýr, afarmikil
mannvirki, en auk þess ganga eim-
snekkjur (ángsluppar) fram og aptur um
síkin, og getur maður þar fengið ferju
úr einum hólmanum í annan, og þann-
ig tekið af sjer margan krók. Ferju-
tollurinn er mjög látt settur (vanal. 3
aurar). Á tveim stöðum, þar sem mjög
háar hæðir eru, geta menn líka tekið
af sjer það ómak að ganga upp brekk-
una með því að ganga inn í dálítinn
klefa fyrir neðan hæðina; er klefanum
svo lokað og veit maður þá ekki fyrr
en maður líður í lopt upp og nemur
fyrst staðar þegar maður er kominn
jafnhátt hæðinni. Þessi lyptiklefi er á
sænsku kallaður hiss eða elevator. Kost-
ar 5 aura að fara upp, en 3 aura nið-
ur. Auk þessa ganga margir hraut-
vagnar um hæinn með hestum fyrir, og
er akkaup mjög lágt á þeim.
Miðdepill hæjarins er Oustaf Adolfs
torg. Það er flóraður flötur við líka
stór og Austurvöllur í Reykjavík. Á
miðju torginu stendur líkneski Gústafs
Adóifs. Stallinn undir líkneskinu er
prýddur myndum af köppum hans og
herforingjum: Torstenson , Wrangel,
Banér og Königsmarck. Ef maður stend-
ur á þessu torgi og snýr ásýnd mót
suðri, þá er að baki manni stórt veit-
ingahús, á vinstri hönd: kgl. stóra leik-
húsið og á hægri hönd: erfðaprinzhöll-
in (Arfprinsens palats). Þessi höll er
hyggð af Lennart Torstenson, hinum
fræga herforingja í 30 ára stríðinu. Þar
er nú sýnt safn mikið af' ýmsum þjóð-
fræðismunum (etnografiska fóremál), mest
frá Asíu. Á árunum 1883—1885 fór
nefnilega einn af sonum Svíakonungs
á skipi, er hjet Vanadís, kring um
jörðina, og á þeirri ferð söfnuðu skip-
verjar búningum og munum, er lýsa
lífi og þjóðháttum hjá ýmsum þjóðum,
lielzt villiþjóðum í Austurálfu og Eyja-
álfunni. Má þar margt kynlegt sjá.
Þar eru gerðar vaxmyndir af mannæt-
um og alls konar óþjóðalýð, og eru pær
færðar í búninga sína. Eru þær ekki
frýnilegar sumar hverjar.
í suður frá Gústafs Adolfs torgi
Iiggur lítill hólmi, sem heitir Heilags-
andahdlmur (Helgeandsholmen). Liggur
þangað breið hrú. Ef maður gengur
eptir brúnni og áfram götuna yfir hólm-
ann, þá liggur á vinstri hönd, mót
austri, dálítill tangi út í síkið, er um
kringir hólmann. Sá tangi heitir Straum-
nes (Strömparterren). Er það sljettur
eyraroddi sem liggur miklu lægra en
gatan og liggur steinrið af götunni nið-
ur þangað. Þar sitja Svíar mjögfjöl-
mennir á kveldin og borða þar og drekka
undir berum himni. Þar er ávallt leik-
ið á hljóðfæri á sumarkvöldum. Þar er
bæði matskáli og ölskáli undir sjálfri
götunni, og er vín og vistir borið það-
an til gestanna út áoddann. Frá odd-
anum ganga eimsnekkjur á hverjum
fjórðungi stundar til annara skemmti-
staða svo sem út til Hasselbacken, (sem
jeg skal síðar minnast á) oggetamenn
því brugðið sjer þangað, ef menn verða
þreyttir á að sitja allt af á sama stað.
— Ef menn ganga áfram yfir þennan
hólma, koma menn á nýja brú, sem
liggur yfir í hólma allmikinn, og kallast
sá hluti bæjarins, er þar liggur, Staden.
Þar blasir beint á móti manni hæð, sem
heitir Ljónshœð (Lejonbacken). Áþeirri
hæð stendur konungshöllin. Það er á-
kaflega mikil bygging, um 460 fet á
breidd frá austri til vesturs, og um 500
fet á lengd frá norðri til suðurs. Er
sagt, að hún liafi kostað 12 milj. kr.
Upp að norðurhlið liallarinnar er geng-
ið upp á hæðina upp tvö steinrið, ská-
höll. Þar uppi standa 2 Ijón, afarstór,
úr eiri. Voru þau gerð á dögum Karls
12. og sett upp 1704. Á austurhlid
hallarinnar liggur skrautrið mikið upp
til konungsherbergjanna, og blasir þar
við risavaxin líkansmíð, Ijómandi lista-
verk. Það er Axel Oxenstjerna, sem
telur afreksverk Oústafs Adolfs fyrir
sögugyðjunni. — Ef gengið erspölkörn
til suðvesturs frá konungshöllinni kem-
ur maður á Hiddarhustorget. Þar er
líkneski Gústafs Vasa. Er hannhetju-
legur og tignarlegur mjög yfirlitum,. og
tekur skeggið á bringu. Frá þessu torgi
liggur brú yfir á Biddarholmen. Til
vinstri handar þegar komið er yfir
brúna stendur RidÆirholmshirkjan. Hún
er byggð í gotneskum stíl. Þar eru
geymdir fánar og sigurmerki (um 6000),
er Svíar hafa tekið á herferðum sínum.
Allt gólfið í kirkjunni er þakið legstein-
um eins og í kórnum á Hólakirkju í
Hjaltadal. Út úr kirkjunni liggja mörg
grafhýsi, sem seinna hafa verið byggð
við hana. Hægra megin við altarið
liggur Oustavíanska grafhýsið (grafkor-
et). Á því eru 7 háir og mjóir glugg-
ar. Undir þeim standa þessi orð á lat-
ínu: in angustiis intravit (= hættuferð-
ir tókst hann á hendur), pietatem amavit
(= ráðvendina elskaði hann), hostes
prostravit (= sína fjendur lagði hann að
velli), regnum dilatavit (= ríki sitt jók
hann), suecos exaltavit (= Svíana hóf
hann til vegs), oppressos liberavit (=þjáða
frelsaði hann), moriens triumphavit (=
deyjandi sigraði hann). í þessu graf-
hýsi hvílir Gustaf Adolf i líkkistu úr
grænum marmara, Var hann settur
þar 1832. Þá voru liðin 200 ár frá
því liann fjell. Fjöldi fána og sigur-
merkja umkringja gröfina. Kistuna ljet
gera Gústaf IH. suður á Ítalíu, og ætl-
aði handa fóður sínum, en Karl Jóhann á-
kvað hana hetjukonunginum mikla, er
sigraði í dauðanum. Við hliðina á þessu
grafhýsi liggur grafhýsi konungsættar
þeirrar, er nú situr að völdum. Að
norðanverðu við hákórinn er Karolinska
grafhýsið. Þar stendur líkkista Karls
XII. úr svörtum marmara á grænum
marmarastalla. Ofan á líkkistunni ligg-
ur gyllt Ijónshúð, og á henni kóróna,
veldissproti og sverð. Npðan til áljóns-
húðinni stendur: Carolus XII. — Enn
fleiri grafhýsi eru við kirkjuna, t. d.
Lennart Torstensons og Johan Banérs
og eru bæði ríkulega skreytt fánum og