Þjóðólfur - 12.11.1886, Blaðsíða 1

Þjóðólfur - 12.11.1886, Blaðsíða 1
Kemur öt á föstudags- morgna. Verð árg. 4 kr. (erlendis 5 kr.). Borgist fyrir 15. jölí. ÞJÓÐÓLFUR. Uppsögn (skrifleg) bund- in við áramðt, ðgild nema komi til útgef. fyrir 1. oktðber. XXXVIII. árg. Ruykjiivík, föstudaginn 12. nóvcmlber 1886. Nr. 50. Um heysparnað eptir Hermann Jónasson. Þetta síðast liðna sumar hefur verið eitt hið bágasta, sem menn muna eptir, fyrir öllu Norðurlandi og víða vestan- lands- og austan. Hjer sunnanlands er og sumstaðar kvartað um, að grasbrest- ur hafi verið nokkur, og nýting miður góð áheyjum. Yfir höfuð eru því hey- byrgðir með lang minnsta móti, ogþað sem verst er, eru hey víða mjög hrak- in, einkum töður, svo að á mörgum stöðum eru þær ekki að hálfu gagni. Almennt er því ásetningur liinn voða- legasti, ef nokkuð þrengir að, og er það vorkunn, þótt menn hafi kin- okað sjer við að lóga fje sínu svo í haust, að þeir yrðu fóðurhyrgir fyrir það í vetur, þegar litið er til liins afar- lága verðs á fjenaði í haust. Ætíð er þörf á að fara sparlega með hey, en ef til vill ríður aldrei meira á því en nú. Bágindin þrengja að á allar hliðar, svo að ef það bætist á, að þessi fái fjenaður falli úr hor, eða hrykkti af dauðvona, þá liorfir til stórra vand- tæða. Með korngjöfum og mörgum öðrum aðkeyptum tegundum má mikið spara hey og bæta upp skemmt fóður. En öú er til lítils að benda á þess konar; því að fæstir eru megnugir að kaupa; það væri líkt og sagt væri við ósynd- &n mann, sem væri að drukkna: „Hafðu þig upp á landið. þá er þjer borgið“. Hjer getur því varla verið að tala um annað en að fara svo sparlega, sem ^nnt er, með það fóður, sem menn hafa fyrir hendi, og drýgja það á hvern hátt, sem auðið er, án þess þó að leggja ^t peninga, og að því vil eg reyna stuðla með línum þessum. Þess skal þá fyrst geta, að vandlega verJUr aíJ varast, að fje leggi aý fram- 'lfl aJ vetri. Á með'an skepnan er í góðu standi, og fita er í bandvef húðar- innar, er húðöndunin minni, en þegar skepnan er mögur. Það streymir því minni liiti frá líkamanum þegar skepnan er feit, og hún verður eigi eins kulsöm. En líkamshitinn verður æ að vera hinn sami, og því meiri hiti, sem streymir burt úr líkamanum, því meira efni verður að brenna í honum, til þess að jafnvægið haldist. En þau efni, sem brenna, verða að veitast með fóðri, og það því meira fóðri, sem skepn- an er magrari; eða með öðrum orðum, því magrari sem skepnan verður, því meira og betra fóður þarf hún. Ef skepn- ur því leggja af snemma vetrar, er tím- inn svo langur eptir, sem þær eru fóð- urfrekari; og að öllu samlögðu fara þá meiri hey í þær en ella. Það er því auðsætt, að ef menn neyðast til, að láta skepnur lifa á sínum eigin líkama, ef svo mætti að orði komast, eða með öðrum orðum, að láta þær leggja af, þá er áríðandi, að það sje sem seinast á vetrinum. Enn fremur er auðvitað aldrei frem- ur en nú þörf á að nota útbeit, þar sem þess er kostur. En í því efni er einkum athugandi. í fyrsta lagi að standa ætíð yfir fje, það er að fylgja því í og úr haga, eða að minnsta kosti, þegar jarðskart er, eða eitthvað að véðri. Opt sækir fjeð eigi annað út en hrakninginn, ef það er lát- ið vera mannlaust í haganum, en gæti að öðrum kosti fengið úti meiri hluta gjafar, eða jafnvel nægilegt fóður. — Fyrr á dögum tíðkaðist mikið meir að standa yfir fje, en nú gjörist. Höfðu þá hjástöðumenn opt rekur með sjer og mokuðu hjer og hvar snjóinn ofan af; dreifðist svo fjenaðurinnn um þessa bletti, og jók þar út krappstra. Nú er almennt kvartað yfir, að menn fáist eigi til að standa yfir fje, en slíkt er óheyrilegt, og óþarft að láta það eiga sjer stað. En hjer bryddir sem víðar á voru mikla þjóðarmeini, að húsbænd- urna vantar þekkingu og þrek til að stjórna, og þjónana þekking, vilja og rjettlætistilfinning til þess að hlýða eða gæta skyldu sinnar. í öðru lagi verður að reyna að sjá um að hús fyrir heitarfje sjeu sem köld- ust, svo að mismunur á hita og kulda verði sem minnstur; því að ef fje fer úr heitum húsum út í snjó og kulda, bregður því svo við, að það hefur opt ekki kjark til að bera sig eptir björg- inni. Líka veiklar þessi mikli mismun- ur mjög heilsu skepnanna. Ef unnt væri, ætti hitinn í húsum á beitarfje aldrei að vera meiri en 0°, eða hvorki frost nje hiti, eins og komist er að orði, það er að segja ef liitinn úti er ekki meiri en svo. Ef tíð er mjög köld, er bezt að nokkurt frost sje í húsunum. Rjett- ast væri því að láta hús beitarfjár standa opin á daginn, ef ekki fennir inn í þau. Því þótt kuldinn hafi fóð- ureyðslu í för með sjer, eins og síðar verður vikið á, þá er hann þó nauð- synlegur í húsunum, fyrst ekki er hægt að komast hjá honum á daginn. í þriðja lagi er hyggilegast að gefa beitarfje á morgnana; „því að miklu er það hollara og notalegra fyrir sauðfje, að fá gjöfina að morgninum, heldur en ef það er rekið fastandi . . . út í snjó og kulda. Fjenu verður því síðurhætt við bráðasótt, lungnaveiki og ýmsum fleiri sjúkdómum. Það sækir beitina með meira fjöri og kjarki; velur betra fóður í haganum, og heldur sjer betur að beit síðari hlnta dags; þvi að það verður eigi eins heimfúst og það fje, sem veit að heygjöf bíður þess heima“*. í fjórðalagi verður að gæta þess, að láta þó heitarfje ekkt út, þeqar sjeð verð- ur, að það sæld mikinn hrakning, en *) Sjá ritgjörö mína um, „meðferð á sauðfje til ullarbóta“ í „Andvara“ 1886 bls. 94.

x

Þjóðólfur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.