Þjóðólfur - 12.11.1886, Qupperneq 2

I
lítið fbður. Allur vinnukraptur, hversu
lítíl hreyfing sem er, kostarfóður; það
er fæðan, sem framleiðir þennan krapt.
Hjer að framan er líka sagt, að fóður
þurfi til þess að líkamshitinn haldist
við. Því meiri sem kuldinn er, því
meiri hiti missist frá líkamanum, og
þarf liann því meiri næringu. Skepn-
urnar þurfa því mun meira fóður, ef
þær mæta hrakningi og kulda, en ella.
Opt er því svo lítið um jörð, og erfið-
leikarnir svo miklir við beitina, að
skepnur fá í haganum eigi svo mikið
fóður, sem það, er verður að eyðast við
hrakninginn og kuldann; og ef svo er,
þá er skaði að því að beita.
Þegar fje stendur inni, verður ætíð
að gefa því á sama tíma, opna húsin
og loka þeim á sama tíma, og hafa
gjöfina sem allrajafnasta, þannig að
vigta hana eða mæla nákvæmlega.
Einnig að blanda saman betra og lak-
ara fóðri, en gefa eigi sitt á hverjnm
tíma. Enn verður að gæta þess, að
ganga sem þrifalegast um heyin, og
gefa svo af þeim, að sem minnst Iopt
nái að leika um þau. Þá er og að
gæta þess, að hiti sje sem jafnastur í
húsum. Þegar fje stendur inni, er hit-
inn hæfilegur, ef iiann er um 8° R. á
fullorðnu fje, sem er í góðu standi, en
10—12° R. á lömbum, og því fullorðnu
fje, sem magurt er.
Nú er það athugandi, að töður eru
víða svo hraktar, að þær munu lítið
betur gjöra, en vera viðhaldsfóður,
hversu mikið sem gefið verður af þeim.
Það er því hræðilegt að hugsa til þess,
ef gagnið af kúnum missist að miklu
leyti; því að margur treystir því mik-
ið til, að lifa af mjólkinni yfir vetur-
inn. Þegar hey eru jafn hrakinn, sem
þau eru víða, nú, hefði verið mikill hag-
ur að því, að bæta þau upp með ýms-
um mattegundum. En það ern fæstir, sem
geta keypt á þessum dögum, og neyð-
in er enginn hagfræðingur. Jeg vil
samt geta þess, að við sjávarsíðuna
ætti að liirða allan fiskúrgang og gefa
kúm hann. Víða.mætti og skera upp
víðir, og gefa kúm hann; því að góð-
198
ur smávíðir bætir upp hrakið fóður.
Það er auðvitað neyðarkostur að eyði-
leggja viðinn. Enn hvað skal segja?
Líka er rjettara að nota hann til skepnu-
fóðurs, en til brennslu, sem svo marg-
ir gjöra. — Þar, sem eru gamlir og
fóðurfrekir hestar, virðist líklegt að
hagur mundi að því, að drepa þá, og
gefa kúnum þá upp úr skinni. Skal
þess þá gætt, að hirða allt vel, svo
sem blóð og innýfli. Innýflin verður
að hreinsa vel, svo má fara með þau
eins og kjötið, annaðhvort gefa þau
ný, salta þau niður eða láta þau
hanga úti, unz þau eru gefin. Blóð-
ið láta sumir storkna, og gefa svo
blóðlifrarnar; aðrir setja mjöl í það,
og hagtæra því á sama hátt og blóði,
sem haft er til manneldis. — Þar, sem
töður eru mjög hraktar, væri rjettast
að gefa kúnum nokkuð af mjólkinniúr
sjer, t. a. m. pott í mál, ef ekki er um
aðrar mattegundir að gjöra; því að
miklar líkur eru til, að kýrin mjólki
þeim mun meira, og að eins mikil
mjólk fáist því í búið. Mjólkin, sem
kúnum væri gefin, bætir að nokkru
upp þau efni, sem heyið hefur mist við
hrakninginn. Hlötföllin verða því rjett-
ari í fóðrinu, það er að segja, líkari
því, sem þau eru frá náttúrunnar hendi;
það meltist því meira af þessu skemmda
fóðri. Mjólkin vinnur því tvenns konar
gagn, nærir sjálf, og eykur þá næringu
sem næst úr fóðrinu. Hagurinn við að
gefa mjólkina, þegar ekki er hægt að
gefa nema skemmt eða lítið fóður,
er því sá, að kúnni líður betur, hún
gengur út að vorinu í meiri nyt, mjólk-
ar því meira yfir sumarið, og það þriðja,
að hún reynist betur næstu ár á eptir;
því að ef kýrin stendur hálfgeld á þeim
tíma, sem henni er það óeiginlegt, það
er að segja fyrsta missirið eptir að
hún ber, þá nær hún sjer eigi til fulls,
að mjólkurhæð, fyr en eptir 2—4 ár.
Þetta er og eðlilegt; því að þegar líf-
færin leiðast að öðru, en að framleiða
mjólk, þá breyta þau eigi apturstefnu
sinni þegar í stað.
Óskandi væri nú, að menn myndu
eptir því, að fara sem sparlegast og
haganlegast með heyin. Húsbændurn-
ir verða að gæta þess. Það er skylda
þeirra gagnvart sjálfum sjer og fjöl-
skyldu sinni; því að ef fjenaðurinn
fellur, hvað tekur þá við? Það er og
skylda þeirra gagnvart þeim skepnum,
sem þeir eiga ráð yfir. Líka hvíl- i
ir siðferðisleg skylda á þeim fjármönn-
um, sem eru annara hjú, að gæta verka
sinna vel.
Eldingar og eldingavarar.
í fýrra vetur var svo að orði kveð-
ið í „ísafold11 (nr. 8 þ. á.) að Reykja-
vík væri orðinn „heimsfrægasti þrumu-
leiðari“; þó að þar sje ef til vill held-
ur freklega til orða tekið, þá hef-
ur þó ekki verið borið á móti því enn
þá, og það efar víst enginn, að Reykja-
vík er orðið mjög hætt við að draga
að sjer eldingar síðan járnþökin og
járnklæðningar á húsum fóru svo mjög
að tíðkast og aukast ár frá ári, sem
vonlegt er. En ef svo er, því er þá i
eigi goldinn varhugi við þessu ? Er
það eigi mögulegt? Eða halda menn,
að hjer þurfi eigi varna við, af því
að eldingar sjeu hjer á landi svo ótíð-
ar, og að þær hafi enn þá eigi gert
skaða? Vitaskuld er það, að lijer á
landi er ekki mikið um eldingar móts
við það, sem víða er í öðrum löndum,
en það þarf heldur ekki nema eina
eldingu niður í Reykjavík til þess að
kveykja í henni, og þær geta komið
hjer; mig minnir, að það sjeueigimeir
enn 7 ár síðan eldingu sló hjer niður
í sjóinn rjett fyrir framan lækjarósinn,
en þá vóru eigi járnþökin og járn-
klæðingarnar komnar hjer. Eptir ná-
kvæmum athugunum í öðrum löndum
um 50 ár hefur það sýnt sig, að eld-
ingar gerast þar alltaf tíðari og jafn-
framt verða eldsvoður af eldingum tíð-
ari. Hjer hafa víst þess liáttar athug- '
anir aldrei verið gerðar, en skyldi
ekki hið sama tiltölulega geta átt sjer
stað lijer á landi, þó að hjer sje að
ýmsu leyti öðru vísi ástatt og betur
farið í því efni? Og vel er mögulegt,
að reyna að varna tjóni af eldingum;
það vita allir, að til þess eru hafðir