Þjóðólfur - 27.05.1887, Síða 1

Kemur út á. föstudags-
morgna. Verð árg. (60
arka) 4 kr.(erlendis5 kr.).
Borgist fyrir 15. jftli.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn (skrifleg) bund-
in viö áramót, ógild nema
komi til útgefanda f3rr-
ir 1 október.
XXXIX. árg. Reyk,javík, föstudaginn 27. maí 1887. Xr. 22.
Lærum af harðærinu
sparnaö og framtaksemi.
—:0:—
Síðan 1880 má heita að liaíi verið
sífeld liarðindi. Pað sem fyrst bjarg-
aði mönnum í þessa harðæri, voru qjaf-
ir fri útlöndum, en þær eru nú þrotn-
ar. Par næst var gripið til hallœris-
lánanna, en þau eru sannkallað neyð-
arúrræði, því að það eru þungar álög-
ur að borga þau aptur, og þeir, sem
hafa þegið þau, verða sjálfir naumast
færir um að borga þau, svo að hinir
efnameiri, sem borið hafa þyngstu byrð-
arnar í hjeraði sínu, verða að meiru
eða minnu að bæta á sig að borga
þessi lán, sem aðrir hafa eytt; auk
þess er það ekki glæsilegt fyrir þjóð-
ina að eiga mikið af hinum sameigin-
lega sjóði sínum (landsjóði) ájafnóviss-
um stöðum. Og það sem ef til vill er
verst við þessi lán, er að þau draga
þrek og dug úr mönnum að bjarga sjer
sj álfir, svo að í síðustu lög ætti að
grípa til hallærislánanna, enda munu þau
nú naumast fást lengur að mun, svo að
ekki hjálpar að reiða sig á þau. Þriðja
hjálpræðið í þessum harðindum hefur
verið stofnun landshankans; en stofn-
fje hans þrýtur að líkindum innan
skamms, og óvíst að afborganir og
vextir greiðist í tækan tíma, sömuleið-
is engin vissa fyrir miklum innlögum í
hann, svo að það er valt að treysta j)ví,
að liann hafi lengi fje til að lána, enda
vantar marga eða flesta, sem mest eru
þurfandi þá trygging, sem með þarftil
þess að geta notað bankann.
Það er því auðsætt, að menn verða
að reyna að finna einhver ráð önnur en að
Þifígja gjafir og íá lán, til þess aðbjargast
næstu árin. Með línum þessum vildi
jeg reyna að benda á þau ráð, sem
að minni ætlun mundu stuðla að því,
að menn kæmust af, næsta ár að minnsta
kosti, og ef til vill lengur, þótt árferði
verði jafnhart sem síðustu ár.
Hið fyrsta, sem menn ættu að gera,
er að spara allt, sem sparað verður og
neita sjer um það, sem menn geta án
verið. Er þar fremst í flokki nautn á-
fengra drykkja; hana geta menn al-
gjörlega lagt niður.
Þó að jeg fari ekki út í að sanna,
hvaða tjón og vandræði víndrykkjan
heflr allopt í för með sjer, þá get jeg
sannað, að hún er ekki nauðsynleg,
einungis með því að vísa til bindindis-
mannanna. Þeir smakkaaldrei vínföng
og þó finna þeir aldrei til nokkurrar vönt-
unar fyrir þá sök. Margir munu svara,
að nú sje vart ura víndrykkju lengur
að tala, og væri óskandi að svo væri,
enda mun hún vera mikið farin að
leggjast niður, einkum til sveita, og
jafnvel svo að segja engin sums stað-
ar. Vart mun því samt þannig hátt-
að í öllum sjóplássum. Jeg tek til
dæmis Kjósar- og Gullbringusýslur.
Þar voru drukkin vínföng á árunum
1883—85 fyrir 137000 krónur, þ. e.
að meðaltali fyrir rúmlega 45600 kr. á
ári. Þessar sömu sýslur hafa fengið
20000 króna hallærislán, og hafa beð-
ið um aðrar 20,000 krónur, til þess að
menn þar gætu dregið fram lífið. Að
vísu hefur þetta vín ekki allt verið
drukkið af hallærislántakendum, og ef
til vill minnst, en þó mundi það nema
svo miklum peningum, sem þeir liafa
drukkið, að farið yrði að koma
skarð í þessar 40,000 krónur, sem
beðið hefur verið um sem hallærislán,
ef það væri frádregið. Svo að víst má
telja, að hætti almenningur gjörsam-
lega að kaúpa vínföng, mundi í sumum
hjeruðum ekki þurfa að taka hallæris-
lán, að minnsta kosti ekki eins mikil.
Kaffidrykkjur eru orðnar fram úr
hófi lijer á landi, og ættu og gætu
menn sparað það mikið, jafnvel um all-
an helming í sjóplássunum, eða þar
sem menn lifa við þurt hús, en þar
sem menn lifa að nokkru af mjólk ár-
ið um kring, er auðvelt að hætta við
kaffi að miklu eða öllu leyti, því að
það er auðveldara að vera án kaffis en
annara fæðufanga; væri því betra að
kaupa heldur kornvöru, fyrir það verð,
sem annars fer fyrir kaffi, ef annars
hvors skal án vera. Þegar hungur og
hallæri vofa yfir, eru efnaminni menn
siðferðislega skyldir til að hætta við
annan eins munað og kaffið er, því að
þeir munu ekki allfáir, sem spörun
kaffisins forðaði beinlínis frá að verða
öðrnm að byrði. Þeir fara nú líka að
fækka, sem færir eru að bera þær byrð-
ar, sem nú eru, þótt ekki sje bætt við.
Árið 1882, var eptir landhagsskýrslun-
um flutt til landsins aí kaffibaunum
604028 pund, af kaffirót 209439 pund.
Af þessu góðgæti, kaffirótinni, hafa því
verið flutt til landsins á tjeðu ári 73057
pundum mcira en af óunnu járni, því
járnpundin voru það ár ekki nema
136382 að tölu. Þetta lýsir öllu meiri
iðjusemi í kaflidrykkju en járnsmíði.
Fyrir ntan beinlínis að spara, geta
menn með mörgu móti reynt að stand-
ast hallæri, svo sem með því að nota
■ymisleqt, sem nú er miður haqnytt en
vera skyldi. — Hjer á landi spretta
nokkrar ætijurtir, sem í mörgnm hjer-
uðum mætti drýgja meira kornmat með
en gjört er, væru þær hagnýttar á hag-
anlegasta hátt. — Jeg vil til nefna
fjallagrös og geitnaskóf, og svo söl og
fleiri þangtegundir; mun jeg síðar, ef
tími og tækifæri leyfa, minnast á hag-
nýting, nytsemi og efnasembönd þess-
ara jurta.
Enn fremur má mikið spara með því
að taka litla sem enga álnavöru í kaup-
stöðum. Það er hörmulegt, að íslend-
ingar skuli selja meiri part ullar sinn-
ar ónnna út úr landinu, og það fyrir