Þjóðólfur - 16.09.1887, Blaðsíða 1

Kemur út á föstudags-
morgna. Verö árg. (60
arka) 4 kr. (erlendis5 kr.).
Borgist fyrir 15. júlí.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn (skrifleg) bund-
in við áramót, ógild nema
komi til útgefanda fjr-
ir 1. október.
Reykjayík, föstudagimi 16. septemlberl887.
XXXIX. árg.
Hina lieiðruðu baupenður inínaðarritsins
læt jeg vita, að Jiað er áform mitt, að reyna
að lialda ritinu úti næstkomandi ár. Það eru
því vinsamleg tilmæli mín, að sem flestir bænd-
ur vildu senda ritinu ýmsar hagfræðisskýrslur;
en áríðandi er að skýrslurnar sjeu nákvæmar
og sannar. — Enn fremur læt jeg hina heiðr-
uðu kaupendur vita, að andvirði búnaðarritsins
og brjef til mín mega sendast næstkomandi
vetur að Hljeskógnm, pr. Akureyri. Þó má
einnig senda andvirði ritsins til Sigurðar Krist-
jánssonar bóksala í Iteykjavík.
Jeg ber það traust til hinna heiðruðu kaup-
enda búnaðarritsins, að þeir dragi það sem
stytzt fram yfir gjalddaga að borga ritið.
P. t. Brjámslæk 12. ágúst 1887
Virðingarfyllst
Hermann Jónasson. 373
Heyásetningur í sveitum
eptir Pál Briem.
I.
Það kemur aldrei það ár fyrir, að
bændur hj er á landi gj öri eigi kvik-
fjenað sinn svo magran fyrir fóður-
skort, að ekld bíði þeir mikinn skaða
af, og ekkert það harðindaár kemur
fyrir, að bændur missi eigi fjenað
sinn fyrir fóðurleysi. Ár eptir ár og
öld eptir öld láta bændur skepnur
smar falla ur hor, deyja og veslast
út af ' úr hungri. Sjera Þórarinn
Böðvarsson sagði á alþingi 1883:
«Saga búnaðarins hefur því miður opt
verið sú, að menn koma fjenaðinum
upp 0g fella hann“ (Alþtíð. 1883, B.
16). Þetta er að mörgu leyti satt.
Fellirinn hefur legið í landi meðal ís-
lendinga, og að hann enn þann dag
í dag skuli eiga sjer stað hjáalmenn-
ingi, virðist benda fremur en nokkuð
auaað á vesalmennsku, að jeg -ekki
segi varmennsku manna og skræl-
mgjahátt. Illur heyásetningur á
haustin og þar af leiðandi fóðurskort-
ur á vorin, sem hefur felli í för með
sj®r, er meir en nokkuð annað af því
sem mönnum er sjálfrátt, orsökihinni
almennu örbirgð og vesaldómi almenn-
ings á þessum tima, eins og lika gef-
ur að skilja, þegar skepnurnar hafa
hrunið niður einmitt á þeim tíma,
þega.r þær voru lítils eða einskis virði.
Eptir þvi sem heyásetningur er sum-
staðar, þá geta illviðri einni viku eða
ef til vill einum degi lengur eyði-
lagt lífsstofn manna gjörsamlega.
Það er ekki skemmtilegt að lifa í
sveit á vorin, þegar tíð er hörð
og heyleysið er almennt. Bændur
berja og barma sjer út af heyleysinu;
þeir fyllast kvíða og örvæntingu, þeg-
ar þeir sjá fram á fellinn og að velferð
þeirra er í voða. Þá tala menn um
slæman heyásetning og hafa upptals-
háttinn, að „hollur sje haustskurður1*
o. s- frv.; en þrátt fyrir þetta er eins
og allar hörmungar sjeu gleymdar,
þegar haustið kemur. Þá setja menn
á, eins og aldrei hefðu komið harð-
indi og aldrei myndu koma harðindi.
Illur heyásetningur og þar af leiðandi
ill meðferð og kvalir á skepnum og fell-
ir i harðindum er eitt af mestu þjóðar-
armeinum vorum ogþjóðarhneysa fyr-
ir obkur. Það er ekki tiltökumál,
þótt einstakir menn setji illa á, eink-
um þegar þeim er það svo frjálst sem
nokkuð getur verið, því að engin þjóð
er svo til, að ekki sje bæði heimskj-
ingjar og illmenni á meðal hennar,
en þegar almenningur, þegar sjálf
þjóðin setur illa á, þá má segja, að
slíkt sje óhæíilegt, og þá má þjóðin
og hver einstakur maður af þjóðinni
bera kinnroða fyrir athæfi hennar.
Það er ómögulegt að kveða annað
en harðan dóm upp yfir þjóðinni fyr-
ir skammsýni og ljettúð í heyásetn-
ingi að haustinu og þar af leiðandi
harðýðgi við skepnurnar og jafnvel
grimmdarfulla meðferð á þeim að vor-
inu, en þó að þessi dómur verði að
Nr. 12.
vera svo, þá verða menn einnig að
gæta vel að því, til þess að vera rjett-
látir, hvort þetta kemur beinlínis af
heimsku eða harðúð eða af illu fyrir-
komulagi og ónýtum lögum, sem eru
erfðahlutur vor frá fyrri tímum.
Þegar talað er um heyásetning, má
skipta bændum i sveitum í 8 fiokka.
Sumir eru heyfyrningamenn, aðrir
komast af í meðalvetri og hinir þriðju
verða ávallt heylausir, hvernig sem
vetur verður. Hinir síðast töldu eru
verstir fjelagslimir og jafnvel átumein
í sveit sinni. Þegar þeir eru orðnir
heylausir, fara þeir þegar sníkju-
ferðir til þeirra, sem hey eiga; þeir
renna um sveitina og biðja menn eins
og guð sjer til hjálpar, barma sjer og
berja, svo að steinhjartað viknar við,
og sjaldan fer svo, að þeir beri ekki
neitt úr býtum, hest hjá þessum eða
poka hjá hinum o. s. frv., „og efaðr-
ir hlypu ekki undir bagga með þeim“,
sagði sjera Þorkell Bjarnason á al-
þingi 1881 um slíka menn, „mundu
þeir gjöra sjálfa sig öreiga og stofna
hlutaðeigandi sveitafjelögum i voða“
(Alþtið. 1881, B 945), enda hafa þeir
lika fullan lagalegan rjett til að stofna
hlutaðeigandi sveitarfjelögum í voða;
ef þeir fá ekki það, sem þeir biðja
um með því að sníkja, barma og berja
sjer, þá er ekki annað en fara i hrepps-
nefndina og hóta henni hörðu, þeir
hafa lögin með sjer, sem hindra nauð-
synlegt aðhald gagnvart slíkum pilt-
um, en heimila kúgunarmeðöl til að
taka fjeð úr vasa dugnaðarmannsins,
til að leggja það í lófa letingjans og
óráðsmannsins. Ef vetur verður harð-
ur, þá kemur enn fremur að mið-
ffokknura til að verða heylaus, og þá
er fellirinn og liordauði kvikfjenaðar-
ins genginn í garð.
Þetta er nú hið fyrsta atriði, en
svo kemur annað atriði til sögunnar