Þjóðólfur - 24.08.1888, Blaðsíða 4

160
sau.>rekstur skipauna, en sumir drukkn-
uðu. Thingvalla varð og fyrir allmikl-
um skemmdum. Regn var og dimmviðri,
svo að skipin sáu eigi hvort annað fyr
en ofseint ti! að geta afstýrt slysinu.
Maiuialát og slys. 14. júlí þ. á.
andaðist Hlíðarseli í Strandasýslu upp-
gjaíaprestur Hcilldór Jónsson. fæddur 5. :
sept. 1807, vígður 1838 sem aðstoðar- i
prestur sjera Björns Hjálmarsonar í Trölla- ,
tungu. Eptir hann fjekk sjera H. J. veit-
ingu fyrir því brauði 1847, og var þar
prestur. þangað til hann fjekk lausn frá
embætt.i 20. febr. 1886 írá fardögum s. á.
Hann var samviskusamur embættismaður !
og sómi stjettar sinnar.
Síðastliðinn sunnudagdrukknuðuí Varmá |
í Mosfellssveit tveir menn. Finnbogi, sonur
Finnboga Arnasonar á Suður-Reykjum og
Gísli, sonur Eiríks í Hrísbrú; höíðu ásamt
fleiri mönnum verið að baða sig eða gera til-
raunir við sund í hyl undir fossi í ánni,
og hringiða sogað þá niður, án þess að hin-
um væri möguiegt að bjarga þeim.
21. þ. m. andaðist hjer i bænum Þor- I
steinn Ouðmundsson, fyrrum kaupmaður
á Akranesi eptir stutta legu í lungnabólgu. í
Önnur athugasemd
fyrlr sjera F»órarinn Bödvarsson.
Á þjóðfundinum 1851 voru sett. þing-
sköp fyrir fundinn, sem sýna, hversu þjóð-
fundarmennirnir hafa álitið það vítavert,
að blanda nafni konungs inn í deiluefni
manna, til þess að hafa áhrif á frjáls at-
kvæði manna. Sumir vildu að eins telja
það vítavert, „að beita valdi konungs eða
vilja hans“, „í því skyni, að beygja frjáls
atkvæði manna“. En Jón Sigurðsson sagði
sem framsögumaður nefndarinnar í máli
þessu: „Það má líka beita nafninu tómu
eða hátignarnafninu, eða meiningu þess
manns, er hefur hátignina í sjer“ (Þjóð-
fundartíð. 1851, bls. 89). Fyrir því sam-
þykkti fundurinn í 7. gr. þingskapanna:
„Það er þingsafglöpun . . . ef maður beit-
ir konungi eða vilja hans i því skyni, að
beygja frjáls atkvæði manna“. En þings-
afglöpun varðaði áminningu og jafnvel
brottrekstri og dagpeningamissi.
Þetta sýnir, hvernig þjóðfundarmenn
1851 mundu hafa skoðað tilraunir sjera
Þórarins til að beita konungi eða vilja
hans eptir sínum skýringum, til að hafa
áhrif á frjáls atkvæði manna í stjórnar-
skrármálinu.
Auglýsingar.
1 samfeldu máli með smáletri kostar 2 a. (þakkaáv. 3 a.)
hvert orö 15 stafa frekast; m. öðru letri eða setninp,
1 kr. fyrir humlun^ dálks-len^dar. Borgun útíhönd.
Nr. 1345, 46, 47 og 48, nægar birgðir komnar aptur.
Póstpappír
120 arkir á 30 aura og yfir. Nægar birgðir.
Hvítur skrifpappír g ó ð u r,
20 aura bókin og þar yfir.
120 arkir póstpappír og 100 umslög í öskjum fyrir 1 krónu.
Sigf. Eymundssonar Bókverzlun. 351
^!pé©®T-©®®m©§§©[ím©[íii'88
4 aura 'nvert, 25 fyrir 75 aura, 100 fyrir 2 krónur,
fást í bókverzl. Sigf. Eymundssonar. 352
Hjer með auglýsist, að bæjarstjórnin
hefur skipað Þorvald Björnsson (frá
Holti) lögregluþjón í Reykjavík næsta ár
frá 1. sept. þ. á.
Bífijarfógetinn i Reykjavík, 17. ágúst 1888.
Halldór Haníelsson. 353
Bigandi og ábyrgðarmaður:
Þorleifur Jónsson, cand. phil
Skrifstofa: í Bankastræti nr. 3.
Prentsm. S. Eymundssonar og S. Jðnssonar.
142
málum af nöfnum á ákveðnum hlutum. Þetta á sjer
þó að eins stað um lægri tölurnar, en aptur á móti er
slikt eigi hægt að því er snertir töluna þúsund; það
skýra menn þannig, að svo há tala þekktist ekki, fyr
en seinna á öldum.
Hina núgildandi myndun töluorða skoða menn þann-
ig: Ef menn vildu hafa nýtt nafn fyrir hverja nýja
tölu, þá yrðu að vera jafnmörg nöfn eins og menn
þyrftu margar tölur. En slíkt mundi hafa orðið óíram-
kvæmilegt minnisverk, svo að menn hafa blátt áfram
tekið sjer hvildarstað við ákveðna tölu og myndað töl-
urnar á eptir með samsetningu. í flestöllum, en þó
ekki í öllnm, málum eru tíu hinn fyrstí hvíldarstaður,
hundrað annar og þúsund þriðji. Það mátti auðvitað
taka hverja aðra tölu, t. a. m. tólf, sem fyrsta hvíldar-
stað. í stað þess að segja þrettán, yrði maður þá að
segja tólf og einn. En það verðr naumast gefin önnur
skýring á því, hvers vegna flestar þjóðir hafa kosið
tiu, en að vjer mennirnir erum nú einu sinni fæddir
með 10 fingrum.
Ef töluorðin hefðu verið tilbúin af lærðum mönn-
um við skrifborðið sitt, eptir að menntun mannanna var
komin af bernskuskeiði, hefðu menn sjálfsagt ekki valið
töluna tíu heldur töluna tólf sem grundvallartölu, af
því að tíu er deililegt að eins með tveim öðrum tölum
143
(o: 2 og 5), en tólf er deililegt með fjórum öðrum töl-
um; enda heíur þctta orðið til þess, að flestar þjóðir
hafa um tíma skipt peningum sínum, máli og vigt með
12. Það er Frökkum að þakka, að flestar jijóðir eru
nú að nokkru eða öllu leytj íarnar að haía peninga,
mál og vigt deililegt með 10, af því að tugareikning-
urinn er svo margfalt hægri.
Að því er snertir myndun talnanna, sem á eptir
grundvallartölunni íara, þá fylgja flest mál þcirri reglu,
að setja grundvallartöluna (o: tugatöluna) á undan, en
hinar tölurnnar (o: einingartölurnar) á eptir. Þannig
segja Frakkar dix-neuf = 19, sem er orðrjett útlagt
tíu-níu. Þýska, danska og arabiska eru þó frábrugðn-
ar öðrum málum í þcssu efni, því að í þessum tung-
um eru einingatölurnar settar á undan tugatölunum.
Þannig segja Danir t. d. ni og tyve (=29) en ekki
tyve-ni. Ef menn vildu hafa að eins eina hvíldartölu,
mundu töluorðin verða óþægilega löng; ef menn á þann
hátt vildu t. d. tákna 40, yrðu menn að segja tíu-tíu-
tíu-tíu. Þess vegna liafa flest mál hjálpað sjer með
margföldun við myndun töluorða. Og t,il hægðarauka
hafa nálega öll mál tekið sjer hvíldarstað við 100 og
1000; moð margföldun og samlagningu haía menn
þannig náð upp til 9999; en ef menn vildu vera sam-
kvæmir, ættu menn að hafa nýtt orð fyrir 10,000. Svo