Þjóðólfur - 28.06.1889, Blaðsíða 1

Kemur út & föstudags-
morgna. Verö árg. (60
arka) 4 kr. (erlendis 5 kr.).
Borgist fyrir 15. júli.
ÞJÓÐÓLFUR
Dppsögn skrifleg, bund-
in viö áramót, ógild nema
komi til tltgefanda fyr-
ir 1. október.
XLI. árg.
Til íslendinga
um launamálið.
Eptir G. m—n.
(Niðurl.). Tillögur þær, sem hjer fara
á eptir, sýna fram á, hvernig launalög-
in œttu að vera samkvœm efnum og ástœð-
um Islands. Þau eru sett svo há, að
þau eru vel lífvænleg fyrir nýta em-
bættismenn, þótt þeir verji öllum kröpt-
um sínum í þarfir landsins, og innbyrðis
hlutfall launanna er gjört svo sanngjarnt,
sem auðið er.
Embættum á íslandi, að undanteknum
embættum hjeraðslækna og presta, ætti
að skipta í 4 flokka. 1. flokkur byrjaði
með 3,000 kr. launum, 2. með 2,500, 3.
með 2000 kr. og 4. flokkur með 1,500 kr.
Eaun allra embætta í þessum flokkum
hækkuðu á sama hátt, nefnilega eptir 4
ára þjónustu um 200 kr. um 20 fyrstu
embættisárin, þannig að embættismaður
í 1. flokki hefði þá 4000 kr. í laun, í 2.
flokki 3,500 kr., í 3. flokki 3000 kr. og í
4. flokki 2,500 kr.
Hærri laun en 4000 kr'onur ætti eng-
inn embœttismaður lijer á landi að hafa,
nema landshöfðinginn einn. Kæmist á
stjórnarbreyting ættu ráðgjafarnir að hafa
4000 kr. í laun, en laun þeirra geta ekki
verið hækkandi. Þess er gætandi, að á
landshöfðingjanum, en ekki þeim, hvílir
skyldan að taka a moti útlendingum.
í 1. flokki sjeu þessi embætti: Bisk-
upsembættið, háyfirdómari, forstöðumað-
ur prestaskólans, skólameistari lærða skól-
ans, landlæknir og amtmannaembættin,
meðan þeim er haldið.
í 2. flokki sje landfógetaembættið, yfir-
kennari lærða skólans, yfirdómararnir við
landsyfirrjettinn, bæjarfógeti Reykjavík- ;
ur, sýslumannaembættin, sem eptir lög-
urtl 14. des. 1877 eru í 1. flokki, og enn
fremur Skaptafells- ísafjarðar- og Eyja-
fjarðarsýslur, að fógetaembættum á ísa-
firði og Akureyri meðtöldum.
I 3. flokki sjeu kennarar prestaskólans,
læknaskolans og lærða skólans, forstöðu-
maður Möðruvallaskólans, Rangárvalla-
Gullbringu og Kjósar- Snæfellsness- og
Hnappadals- Skagafjarðar- og Norður-
Reyk,javík föstudaginn 28. júní 1889.
Nr. 28.
!
Múlasýslur, og sýslur þær, sem nú eru i
í 3. flokki (Dala-, Barðastranda-, Stranda- |
og Suðurmúlasýslur).
í 4. flokki sjeu kennarar Möðruvalla-
skólans, landritarinn, sýslumaður Yest-
manneyja og póstmeistarinn.
Embættisár eru jafngild í öllum flokk-
um, þannig t. d., ef maður, er þjónað
hefir embætti í 4. flokki í 20 ár og þann-
ig kominn í 2,500 kr. laun, fær embætti
í 2. flokki, þá skal hann þegar fá þar
3.500 kr. í laun.
Enn fremur ætti alþingi að taka skýr-
lega fram í launalögunum, að enginn
mætti hafa 2 embætti eða opinberar sýsl-
anir á hendi, t. a. m. framkvæmdarstjóra
eða fjárhirðis- og bókarastörf við lands-
bankann, ásamt embætti sínu, ef nokkur
nýtur maður fengist til að gegna sýsl-
aninni eða embættinu, og aldrei mætti
embættismaðurinn fá nema hálf laun eða
borgun fyrir aukaembættið eða sýslanina,
þó þvi að eins svo mikið, að laun hans
úr landssjóði og frá öðrum opinberum
stofnunum landsins færu aldrei fram úr
4.500 kr. um árið. Enginn embættismað-
ur má hafa nema eitt launað opinbert
aukastarf á hendi, allra síst í ReyTkjavík,
og láta verður hann það þegar afhendi,
er nýtur maður með embættisprófi, býð-
ur sig fram til þess að gegna því.
Þótt, hjeraðslæknar hafi laun úr lands-
sjóði, er eigi hægt að taka þá hjer með,
því þeir eru að eins að nokkru leyti
launaðir með landsins fje ; nokkur hluti
launa þeirra, er fólgin í borgun þeirri,
sem þeir fá fyrir lækningar. Væru því
laun hjeraðslækna látin fara hækkandi,
væri ekki rjett að láta þau hækka eptir
sömu reglu og laun annara embættis-
manna. Það væri hæfllegt, að þau hækk-
uðu um 100 kr. 4. hvert ár og að þeir
byrjuðu með 1000 kr., en kæmust upp í
1500 kr. eptir 20 ár. Laun lækna eru
of há; þau eru svo há, að þeir geta vel
lifað á þeim, án þess að fást við lækn-
ingar eða sinna embættinu. Það er of
freistandi fyrir sveitalækna, sem hafa
gaman af búskap, að gefa sig eingöngu
við honum, en hugsa svo lítið um lækn-
isfræðina, að þeir verði lítt hæfir og þá
lítt notaðir til lækninga. Og líkt getur
farið með þá, sem búa í verslunarstöð-
unum, ef þeir eru gefnir fyrir verslun; þeir
geta hætt að hugsa um sitt eiginlega ætlun-
arverk, þegar það er engin hvetjandi nauð-
syn fyrir þá, og geta leiðst út í að versla með
ýmislegt smávegis. Allir geta líka komist
í gegn um læknaskólann. Það væri þó
ekki úr vegi, að 4—6 stærstu hjeruðin
væru launuð með 1500 kr., sem stigi upp
i 2000 kr. handa þeim læknum, sem lært
hafa á háskólanum og eru nýtir menn.
Erlendis er ekki siður, að hjeraðslækn-
ar hafi föst laun frá landinu og þess
vegna verða þeir að vanda sig, ef þeir
vilja fá lífvænlegar tekjur. Það væri
betra hjá oss að lofa læknum að taka
hærri borgun og veita fátækum sjúk-
lingum heldur styrk til þess að borga
þeim.
Þetta, sem sagt er hjer um laun lækna,
er eigi gjört í þeim tilgangi, að vjer vilj-
um ráða til, að taka laun hjeraðslækna
fyrir í sumar, heldur til athugunar, ef
einhver launabeiðsla kemur úr þeirri
átt. Laun lækna eru eigi eins fjarri
sanni og laun sumra annara embættis-
manna, en það væri hin mesta og þarf-
asta rjettarbót, sem gjörð hefur verið í
launamálinu enn á Islandi, ef þær breyt-
ingar væru gjörðar, sem nú eru nefndar.
Yjer skulum ítreka það enn þá einu
sinni, að engin laun mega vera hærri,
en 4000 kr., nema landshöfðingja, og
þött landið ynni árlega 30,000 kr. efþessi
breyting kæmist á, þá er þó hitt meira
vert, að fyr en launin verða gjörðþannig
jöfn og rjettlát, fáum vjer aldrei þjóðholla
embœttismenn. Háu launin, feitu bitarnir
spilla embœttismönnunum og það hefur skað-
leg áhrif á állt þjbðfjelagið, en það er þetta,
sem er aðalatriðið.
Allir góðir menn hljóta að vinna að
því, að kippa þessu í lag. Yjer skorum
á þau blöð vor, sem vilja hafa þjóðlega
embættismenn, og sem unna rjettlæti
meira en ójöfnuði, að taka þessar tillög-
ur og styðja nú duglega að því, að þær
komist á.
Launamálið er hinn skarpasti próf-
steinn fyrir þing og þjóð. Það sýnir,
hvort vjer í sannleika höfum það sið-
ferðislega þrek, svo öfluga rjettlætistil-