Þjóðólfur - 15.11.1889, Blaðsíða 1

Kemur út á föstudags*
morgna. Verö árg. (60
arka> 4 kr. (erlendis 5 kr.).
Borgiex fyrir 15. júli.
ÞJÓÐÓLFUR.
Oppsögn skrifleg, bund-
inlvið áramót, ögild nema
komi til útgefanda fyr-
ir 1. október.
XLI. árg. Reykjavik föstudaginn 15. növ. 1889. Nr. 53.
Um afnám sveitarframfæris.
Eigi alls fyrir löngu skrifaði Þingey- |
ingur í Pjóðólf grein um fátækramálefni
og lýsti þar rjettilega og ljóslega hin-
um miklu vandræðum, sem stafa af sveit-
arþyngslunum hjer á landi og hinni miklu
byrði, sem þau leggja á landsmenn. Lagði
hann til að „afnema framfærluskylduna“.
Það væri ekkert annað ráð, sem dygði.
Yjer hnýttum þeirri athugasemd við
greinina, að vjer værum ekki á sömu
skoðun, og hjetum að gera síðar grein
fyrir vorri skoðun á málinu. Það er því
fremur ástæða til að skoða þetta, sem lík
tillaga hefur komið fram annars staðar
eigi alls fyrir löngu og vjer höfum heyrt
einstöku merka menn hafa þá skoðun, að
eiginlega sje ekki annar vandinn, en af-
nema framfærsluskyldu sveítanna.
Það mundi auðvitað hækka brúnin á
mörgum, sem nú kveina og kvarta und-
an þessari byrði, ef hægt væri að kippa
henni burt og menn gætu allt í einu
losast við þennan langþyngsta skatt, sem
landsmenn verða að greiða, því að eigi
er ofsögum sagt af svoitarþyngslunum og
hversu mjög þau standa landinu fyrir
þrifum og framförum, sem er alvarlegt
umhugsunarefni fyrir hvern mann, sem
ber velferð landsins fyrir brjóstinu, og
fátt væri æskilegra, en að finna góð ráð
til að kippa þessu máli í lag. En þetta
góða ráð sjáum vjer ekki að sje, að af-
nema sveitarframf'ærið, og útiloka þann-
ig alla þurfalinga frá styrk af sveitinni,
hvernig sem á stendur fyrir þeim. Slikt
er sannkölluð „hrossalækning“, eins og
sjera Jón Bjarnason mun hafa nefnt það
í fjrirlestri sinum um „íslenskan nihilis-
mus“. Sumpart stríðir slikt á móti þeirri
mannúðartilfinningu, sem hver maður
hlýtur að bera í brjósti sínu og móti
þeim mannkærleika, sem vjer eigum að
bera hver til annars. Sumpart mundum
vjer fa annað í staðinn, sem yrði miklu
verra en sveitarþyngslin eða að minnsta
kosti ekki betra.
Til þess að sýna fram á þetta, skul-
um vjer skoða, hverjar afleiðingarnar yrðu,
ef sveitarframfærið væri afnumið.
í Andvara þ. á. hefur Páll Briem skrif-
að fróðlega ritgjörð, sem meðal annars er
um fátækramál, þar sem koma fram marg-
ar nýjar skoðanir og tillögurum þetta mál.
í ritgjörð þessari skiptir hann öllum
þurfalingum í þrjá flokka: „J fyrsta
flókknum“, segir hann, „ættu að vera börn,
sjúklingar og þeir, sem fyrir slys og
önnur ófyrirsjáanleg atvik verða þurf-
andi, t. d. ekkjur, sem missa menn sina
frá ungum börnum o. s. frv. . . . í öðr-
um flókki viljum vjer telja þá, sem fara
á sveitina, án þess ófyrirsjáanleg atvik
sjeu orsök til þess. . . . í hinum þriðja
og síbasta flokki má telja þrjóskufulla let-
ingja, drykkjurúta, landshornamenn og
þess konar fólk“ (Andvari 1889. bls. 18
til 19).
Hvernig mundi nú fara fyrir hverjum
þessara flokka, ef sveitarframfærið væri
afnumið ?
Fyrsti flokkurinn yrði sjálfsagt að deyja
drottni sínum.
En hverjum mun finnast það rjett,
mannúðlegt eða samboðið siðuðu þjóðfje-
lagi, — sem að sjálfsögðu annastglæpa-
mennina, meðan þeir taka út refsingu í
fangelsinu, til þess að þeir deyi ekki úr
hungri, — að láta þá menn, sem þurf-
andi eru, án þess að þeim verði sjálfum
um kennt, deyja út af hjálparlausa ? Þeir,
sem vilja undantekningarlaust afnema
sveitarframfærið, hljóta að treysta því,
að nógir menn vekist upp til að hjálpa
þvílikum mönnum. Nokkrir kynnu að
gera það; en trygging er engin fyrir
því. Þeir, sem þannig vektust upp til að
hjálpa þurfalingum, gætu opt og einatt
verið helst þeir, sem síst eru aflögufærir,
og gerðust við það ósjálfbjarga fyrir sig j
og sina, sem ekki hefði heillavænlegri
afleiðingar í för með sjer en sveitarfram-
færið nú hefur.
En hvernig fer um hina tvo flokkana?
„Það gerir nú minna til um þá“, kunna
einhverjir að segja, „ekki síst letingj-
ana, drykkjurútana og landshornamenn-
ina. Þeir mættu gjarnan hrökkva upp af“.
En aðgætandi er, að menn í öðrum og
þriðja flokki lenda opt á sveitinni, af því I
að þeir hafa fyrir öðrum að sjá, t. d. 1
börnum. Þessir ósjálfbjarga skylduómag-
ar þeirra yrðu þá að deyja út af, eins
og fyrsti flokkurinn, og gildir þvi um
þá hið sama, sem vjer höfum sagt um
þann flokk.
Þótt aldrei nema mönnum kynni að
þykja það mátulegt fyrir ráðleysingjana
og letingjana, sem unga börnum út á
sveitina, að deyja út af, er þeir gætu
ekki sjeð fyrir sjer og sínum, þá ber
þess þó að gæta, að mannlegu eðli er
ekki svo farið, að menn leggi sig út af
til að deyja, jafnskjótt sem þeir hafa
ekkert til að lifa á. Það yrðu auðvitað
ósjálfbjarga börn, sjúklingar og karlæg
gamalmenni að gjöra, ef enginn hjálp-
aði þeim, af því að þau gætu ekki ann-
að. En mundu aðrir gera það? Nei.
Hvað mundu þeir gera ? Margir mundu
leggjast í flakk og biðjast beininga, liggja
upp á öðrum og jeta góðsömu mennina
út á húsganginn. Ef það dygði ekki,
mundu þeir taka sjálfir það, sem þeir
næðu í, til að framfæra sig og sína. Tök-
um til dæmis mann, sem á mörg börn,
en er efnalaus og atvinnulaus og hefur
þvi ekkert til að ala önn fyrir sjer og
börnum sínum. Er eigi auðsætt, að hann
mundi knýja á náðardyr náunga sinna?
Og ef það dygði ekki, mundi hann stela
viðurværi handa sjer og börnum sínum,
heldur en deyja sjálfur eða láta þau
deyja úr hungri. Það kemur stundum
fyrir í útlöndum, að menn, sem eiga í
mjög miklu basli og bágindum, drýgja
einhvern glæp, til þess að komast í hegn-
ingarhúsið, af því að þar eiga þeir von
[ á betra lifi, en þeir hafa annars við að
! búa.
Brot gegn eignarrjettinum, t. d. þjófn-
aður, mundu aukast, húsgangur og flakk
mundi komast í móð, ef sveitarframfæri
væri afnumið, og mundi slíkt ekki verða
betra, hvorki fyrir einstaklingana nje
þjóðfjelagið, heldur miklu verra en sveit-
arvandræðin, eins og þau eru, þótt ekki
sjeu þau góð. (Meira næst).
Raddir frá almenningi.
(Úr brjefi úr Skagafirði).
Það er margt og sumt misjafnt, sem
talað er um þingið í sumar. Þó heyri
jeg enga taka undir með „Lýð“ og á-