Þjóðólfur - 15.11.1889, Blaðsíða 2

210
lasa því fyrir kaffi- og sykurtollinn, enda
á þingið þakkir skilið fyrir hann, því að
á einhvern hátt varð að auka tekjur
iandssjóðs, og virtist þá best til fallið,
að tolla nokkuð hátt þær vörutegundir,
sem ekki eru nauðsynlegri en kaffi og
sykur, og jafnalmennt keyptar sem þær,
og einkum þegar svo vel vill til, að all-
ir, sem vilja, geta minnkað kaupin á
þessum vörum, sem tollinum nemur. Að
segja, að kaffið sje nauðsynjavara, er barna-
skapur, og ýmislegt, sem kaffinu hefur
verið talið til gildis, svo sem að það
væri því að þakka, að holdsveiki færi
rjenandi, er fráleitt. En yfirsjón hefur
það verið, að tolllögin voru eigi látin
ná gildi mun fyr en þau gjörðu*, því
að kaupmenn hafa byrgt sig fyrir 1. okt.
upp með hinar tollskyldu vörur til langs
tima. Jeg hef t. d. heyrt, að kaupmað-
ur, sem ekki er hægt að segja, að hafi
stóra verslun, hafi fengið með siðustu
ferð Thyru 12,000 pd. af kandís. Það
eru því allar líkur til, að næsta ár fái
landssjóður lítinn toll af þessum nýtoll-
uðu vörum, en landsmenn þurfi að gjalda
margar þúsundir króna í toll, sem renna
beint í vasa kaupmanna, og er slíkt ill
spilun. En eins og þegar er getið eru
menn hjer ekki óánægðir með nýju toll-
ana.
Aptur á móti er það undarlegt, hve
margir hallmæla hundaskattinum, en slíkt
hlýtur að koma til af því, að menn hafa
eigi veitt því eptirtekt, hver tilgangur-
inn er með skattinum og hvert hann
rennur.
Þá eru allir, sem jeg hef heyrt minn-
ast á launalögin, sáróánægðir með þau.
Það er annars merkilegt, þegar litið er
til þess, hve mikið hefur verið jamlað
um hin gengdarlausu laun til embættis-
manna og áhinn bóginn um fátækt lands-
sjóðs, að loksins þegar þingið tekur launa-
lögin fyrir, þá skuli það verða til þess
að íþyngja landssjóði enn meir en áður,
því að þótt þær gyllingar fylgi með, að
*) Það var ekki von, að þingið ákvæði gildi
þeirra fyr, því að bæði gengu þau fljótara gegn
um þingið, en þingmenn gátu vonast eptir í fyrstu,
og svo þurfti að sækja staðfestinguna á þeim, eins
og öðrum lögum, til Danmerkur, og var ekki gott
að vita, hvað lengi mundi standa á henni. Yera
kann, að landssjóður verði við þetta af mörgum
tugum þúsunda kr. Ef íslendingar hefðu innlenda
stjórn, hefði það ekki orðið, því að þá hefði mátt
undir eins staðfesta lögin. Þetta er eitt dæmi af
mörgum, sem sýnir, að mikið er gefandi fyrir, að
fá innlenda stjórn og menn mega ekki leggja árar
í bát, þótt ekki falli trje við fyrsta högg. Bitstj.
seint og síðar meir verði þessi nýju launa-
lög til hagnaðar fyrir landssjóð, þá er
engin trygging fyrir, að svo verði, því
að þegar sá tími kemur, má búast við,
að enn verði ný launalög komin eða ný
embættaskipun.
Þá er nú stóra hneykslið, stjórnar-
skrármálið. Aldrei hafa afdrif þess ver-
ið jafnómyndarleg, sem nú. Alit og á-
lyktunin frá meiri hluta nefndarinnar í
neðri deild fær góðan róm og undantekn-
ingarlaust hafa allir, sem jeg hef heyrt um
það mál tala hjer um slóðir, verið sáró-
ánægðir með, að það skyldi eigi ná fram
að ganga, að þingdeildirnar sendu áskor-
un til stjórnarinnar um, að leggja stjórn-
arskrárfrumvarp fyrir næsta þing. Stjórn-
in hefði eigi getað gengið fram hjá slíkri
áskorun. Þeir, sem komu í veg fyrir
þetta, fóru mjög ókaupmannlega að ráði
sínu, því tæpast fáum vjer stjórnarbót
nema samkomulagsleið sje farin.
Reykjavík, 15. nóv. 1889.
Prestkosningin í Reykjavík. Yel hafa
Reykvíkingar rekið af sjer slyðruorðið
um áhugaleysi þeirra á að sækja fundi
og nota kosningarrjett sinn með því, hve
vel þeir hafa sótt prestkosningarfundina.
A þriðjudaginn var fór prestkosningin
fram í annað sinn. Eptir mótmælum frá
málfærslumanni Guðlaugi Gruðmundssyni
og úrskurði kjörstjórnarinnar voru allir
lausamenn útilokaðir frá kosningu, með
því að þeir væru hjer eigi búsettir. 402-
greiddu atkvæði; fjekk sjera Jóhann Þor-
kelsson a Lagafelli 819 atkvæði og er
þannig löglega kosinn dómkirkjuprestur.
Sjera ísleifur Gíslason í Arnarbæli fjekk
76 atkv. og próf. Þorvaldur Jónsson á
ísafirði 7 atkv. Veitingin á brauðinu
getur í fyrsta Jagi komið hingað með
miðsvetrarpóstskipinu; brauðið verður
veitt frá næstu fardögum, því sjera Þór-
hallur Bjarnarson hefur verið settur til
að þjóna því til þess tíma.
Fjáríiutningsskip komeittenn hingað
12. þ. m. til Coghills. Það heitir Pene-
lope og fer svo fljótt sem unnt er með
fjárfarm til Skotlands.
Fyrirlestur um menntunarástandið á
íslandi hjelt Gestur Pálsson 9. þ. m. í
Good-Templarhúsinu og var þar hvert
sæti skipað að heita mátti. — Hann
sagði, að það mundi vera skoðun margra,
að alþýða á Islandi tæki fram alþýðu í
öðrum löndum að menntun, eða að minnsta
kosti stæði henni jafnfætis, en þetta
mundi vera allt á annan veg. Beyndar
kynnu flestir að lesa og skrifa og af því
mundi misskilningur þessi sprottinn, en
það væri engin menntun í sjálfu sjer,
heldur að eins eitt af skilyrðunum til
þess, að geta aflað sjer menntunar, það
greiddi götuna að bókmenntunum; en
þegar litið væri á bókmenntir vorar, þá
væru þær svo fátækar og að mörgu leyti
svo óheilnæmar, að eigi væri við að bú-
ast, að menntunarástandið væri í góðu
lagi. Hann tindi margt til> sem átti að
rökstyðja, að menntunarástandið á landi
voru væri næsta bágborið. Menn hefðu
haldið, að gull væri í fjöllunum, kalk
hefði verið sótt í Esjuna, sem síðar hefði
verið hætt við, og nu stæðu menn í þeirri
trú, að hjer væru kol, þrátt fyrir rann-
sóknir Þorvaldar Thoroddsens. Menn
hefðu um allt land verið að bögglast við
að finna upp ýmislegar vjelar, sem nátt-
úrlega engar hefðu getað gengið, bænd-
ur hjeldu, að þeir gætu hæglega stýrt
verslun, til þess þyrfti enga menntun;
búfræðingarnir gjörðu aldrei neitt, sem
yrði að notum, allt fyrir menntunarleysi
alþýðu og skólastjóranna. Úr þessu hefði
átt að bæta með því, að stofna alþýðu-
skóla og launa alþýðukennara, en það
yrði eigi til neins, það gæti eigi bætt
menntunarástandið. Besta ráðið og hið
eina væri, að fjárstyrkur væri veittur
þeim, sem vildu og gætu auðgað bók-
menntir vorar. Þeir gætu það eigi af
eigin rammleik, því alþýða væri svo ó-
menntuð, að hún keypti eigi slíkar bæk-
ur. Sjer dytti eigi í hug, að kenna um
fátækt hennar, heldur beinlínis menntun-
arleysi. Allur hugur mannahjer á landi
hnigi að því einu, að hafa nóg að jeta;
hafi alþýðan það, þá sje hún ánægð og
að því leyti væri hún eigi komin lengra,
en dýrin. þar væri enginn munur á. Þar
að auki fjekk prestaskólinn, menntamenn-
irnir o. fl. ýmsar hnútur og háðulegar
samlíkingar með álika miklum rökum,
eins og sumt af því, sem talið hefur ver-
ið upp hjer að framan.
Mannslát. Hinn 4. okt. siðastliðinn
andaðist að Skarði í Landmannahreppi
merkisbóndinn Jón Árnason eptir stutta
legu i lungnabólgu rúmlega 70 ára. Frá
merkum manni þaðan að austan er oss
skrifað um liann á þessa leið :
„Hann var hinn mesti atorku og duguaðarmað-
ur, eins og sjá má af [iví, að liann árið 1877 flutti
bæ sinn sökum sand-eyðileggingar og kirkju ári
siðar, sem hanu ljet byggja að mestu úr nýjum við-
um; 4 hinni nýju jörð sinni ræktaði hann stðrt og
mikið tún, sem'kann ljet allt umgirða.