Þjóðólfur - 16.05.1890, Page 5

93
um í sömu sveit fulla viku, hann er
skyldur til að ganga inn í þann sjúkra-
sjóð, sem hefur verið settur á stofn fyrir
þá sveit,.
Tillagið til þessara sjóða getur leikið
um 2°/0 af vinnulaununum. Það erheimt-
að af vinnuveitendum, sem aptur mega
draga það af launum verkmannsins, þó
eiga þeir sjálfir að greiða þriðjung af til-
iaginu úr eigin vasa.
^ögiu um trygging fyrir vanheila og
ellihruma, sem voru samþykkt í sumar,
eru iung-stórkostlegust. Inn undir þau
k°nia nálega allir, bæði karlar og konur,
sem vinna í annara þjónustu fyrir vana-
logt vinnukaup, og eru 16 ára að aldri.
Hin tvö fyrnefndu lög hafa aptur á móti
eigi getað tekið alla með.
Þetta stórkostlega fyrirtæki á að taka
til starfa 1891, og hefur mönnum talist
SVO til, að fjöldi þeirra, sem þessi lög ná
yfir, muni verða um 11—12 milljónir
manns og skuldbindingar þær, sem ríkið
leggur sjer á herðar með þessum lögum,
muni nema hjer um bil 1400 miljónum
króna. Þetta stafar af því, að ríkið legg-
ur nokkuð til, svo að styrkur sá, er hver
fer, geti orðið meiri; en hitt, sem auðvit-
er miklu meira — menn telja, að það
111 oni að minnstakosti verða tvöfaltmeira
~~ eiga verkmenn og verkveitendur að
le£gja til.
Hvað hver borgar, fer eptir því hve
fiá vinnulaun hann hefur, og er öllum,
sem þessi lög ná til, skipt í fjóra flokka,
svo að fyrir innan hvern flokk borgar
hver jafnt. í fyrsta flokki eru þeir, sem
hafa allt að 350 mörk1 í kaup á ári; fyrir
þennan flokk á að greiða 12 fenniga á
viku. í 2. flokki eru þeir, sem hafa frá
350—5Ö0 mörk í laun; þessi flokkur greiðir
18 fl 3. flokkur hefur 550—850 m. í
laun og borgar 24 f., og í 4. flokki eru
menn, sem hafa 850—2000 m. í laun, og
greiða þeir 30 f. á viku. Gjald þetta er
heimtað af vinnuveitendum, sem mega
draga helminginn af því frá vinnulaunun-
um, en hinn helminginn eiga þeir sjálfir
að borga2.
Fyrir þetta gjald eiga verkmennirnir
eða vinnufólkið heimting á styrk æfilangt,
ef þeir missa heilsuna, eða svo lengi, sem
Þeir eru eigi vinnufærir, og þegar þeir eru
sjötugir, það sem eptir er æfinnar, hvort
Seia þeir eru færir til vinnu eður eigi.
^fyrkur sá, sem hinir vanheilu og elli-
1) t toark = 100 fennigar = 89 aur.
Hazels Annual 1890, bls. 650—51.
hrumu fá, er 110 mörk, sem fer vaxandi
eptir vissum reglura, sem jeg skal eigi
fara frekar út í.
Þjer sjáið af þessu, að það er nokkurn
veginn bætt úr hinum bráðustu þörfum
verkmannalýðsins. Ef þeir verða sjúkir,
ala sjúkrasjóðirnir önn fyrir þeim 13 fyrstu
vikurnar, og ef sjúkleikinn varir lengur,
taka slysasjóðirnir við, ef sjúkleikinn staf-
ar af því, að þeir haf'a slasað sig við vinnu,
en annars sjóðirnir fyrir vanheila og elli-
hruma.
Það, sem verður að greiða til allra þess-
ara sjóða tilsamans, mun nú vera hjer um
bil 6°/0 af vinnulaununum. Þar af greiða
vinnuveitendur allt til slysasjóðanna, eins
og jeg hef þegar tekið fram. Meðal ann-
ars, sem hefur verið fært til ástæðu fyrir
því, er, að það sje eðlilegt og rjett, að
hver iðn beri þann kostnað, sem stafar af
slysum og meiðslum á mönnum í henni,
alveg eins og þeim skaða, sem verður á
verkfærunum; og þegar farið er að gjöra
þeim að skyldu að tryggja hús sín og fje,
verksmiðjur og verktól, þá er eigi síður
ástæða til að skylda þá til, að tryggja
vinnufólk fyrir þeim slysum, sem getur
hent það í þjónustu þeirra.
Af gjaldinu til sjúkrasjóðanna verða
vinnuveitendur að borga þriðjung, en helm-
ing móts við vinnufólk af tillaginu til
sjóðanna fyrir ellihrúma og vanheila.
Hvernig fyrirkomulagið er á stjórninni
á þessum sjóðum, skal jeg alls eigi fara
út i, að eins vil jeg geta þess, að það er
byggt á sjálfstjórn. Við sjúkrasjóðina ræð-
ur sveitaskiptingin mestu, við hina stærri
umdæmi. í vanda- eða vafamálum ráða
dómstólar eða gjörðardómar, sem að hálfu
eru kosnir af vinnufólki, en að hálfu af
vinnuveitendum.
Þetta getur gefið yður hugmynd um,
hvort ríkinu eða landsstjórninni er van-
treyst, að hún geti hjálpað, að minnsta
kosti á Þýskalandi1, en það er engan veg-
inn að eins þar, eins og jeg hef þegar
fært rök að. Það er satt, að Þýzkaland er
komið lengst í þeirri grein, að skylda menn
til að sjá betur fyrir sjer og hjálpa þeim
til þess. En það er engan veginn svo, að
önnur lönd láti þetta mál afskiptalaust.
Það eru þvert á móti flest ríki, sem hafa
1) Jeg skal bæta þvi við, að þegar lögin um
tryggingu fyrir vanheila og ellihruma voru lögð
fyrir þingið á Þýskalandi, var þess getið í álit-
inu, sem þeim fylgdi, að menn mættu eigi skoða
þessi lög sem endahnútinn á því, er þyrfti að
gjöra i þessu efni. Næst yrðu menn að taka fyrir
tryggingu fyrir ekkjur og börn.
á prjónunum lagasetningar, sem ganga í
líka átt. Meir að segja það er England,
sem hefur riðið á vaðið með lögunum frá
1880 um trygging mót slysum, þó þar
hafi menn enn yfir höf'uð látið sjer nægja
með að láta ríkið styðja og styrkja, án
þess að beita þvingun1. (Niðurlag).
Vörn hr. G. T. Zoéga.
í 23. tbl. ísafoldar neitar skólakennari
G. T. Zoéga, að athugasemdir mínar við
enskunámsbók hans sjeu rjettar, að fáein-
um undanteknum, sem hann ekki getur
um, en játar þó ekki, að þær sjeu rjettar,
eins og Jón Ólafsson hefur gert um flest-
ar af aðfinningum mínum við bók hans.
Jeg skýt því málinu til hæstarjettar,
Murraýs orðábókar. Síðan hún byrjaði að
koma út, 1885, eru allar eldri orðabækur
orðnar úreltar, nema Webster (útg. 1883).
Sweet: History of English Sounds, 1888,
Joh. Storm: Englische Philologie, 1881
(norska útg. endurbætt og aukin um 118
bls.), Vietor: Elemente der Phonetik, og
Webster (1883) verða að eins yfirrjettur
í þessu máli, því skoðanir þeirra á frb.
hafa breytst, en það er samt gaman að sjá,
hvar yfirrjett og hæstarjett ber saman.
Jeg skammstafa þannig: Sw, St, V,
W og M.
G. Z. segir, að það sje mjög lítill mun-
ur á ei-hljóðinu í able og íslensku ei. M.
segir (bls. XXIV), að það sje „ófullkom-
inn eða efasamur tvíhljóði í fate (þ. e. í
able); margir framburðarfræðingar tákna
það að eins með e, en hann sjálfur tákni
það með e1 þ. e. löngu e og hálfu i“. Á
bls. XXV táknar M. þetta sama hljóð
þannig: e (e»). Svo veimiltítulegt er i í
þessu hljóði, að það hverfur að kalla, og
M. er mjer samdóma um, að það eimi að eins
ofurlítið eptir af því. St (bls. 93) og V (bls.
69) eru mjer líka samdóma. Hjer er hæsti-
rjettur og yfirrjettur á mínu máli. Auk
þess er þetta hljóð frb. i-laust á meir en
hálfu Englandi.
1) í pinginu enska hefui nýlega verið rædd
uppástunga Blaekley prests um að koma á „Na-
tional insurance“ þannig, að bver maður á Eng-
landi væri með lögum skyldaður til að tryggja sig
mót sjúkdómum og elli með því að borga ákveðna
upphæð á árunum 18—21, og það sem þá stæði
eptir, skyldi heimt eins og eptirstöðvar af skött-
um.
Nefndin, sem skipuð var i þetta mál. var því
íremur meðmælt, en rjeð til, að menn skyldu fyrst
kynna sjer álit þjóðarinnar, áður en menn færuað
setja lög um svo mikilfenglegt mál.