Þjóðólfur - 17.06.1892, Side 2

114
eg heyrt um það skrafað. Að vísu er laus-
lega á félagið minnzt í fréttum úr Rang-
árvallasýslu af Landinu í 15. tbl. Pjóðólfs,
en sem nokkuð kunnugur hag félagsins
vil eg skýra stuttlega frá, af hverjum á-
stæðum það var að nokkru leyti fært úr
Reykjavík að Stokkseyri, og bið eg yður,
herra ritstjóri, ad ljá rúm í blaði yðar
fáeinum orðum um það efni.
Fyrstu árin eptir að kaupfélag Árnes-
inga var stofnað, voru ekki nema 2 deild-
ir héðan úr Rangárvallasýslu, sem skiptu
við það, nfl. Holta- og Landhreppar, en
brátt kom það í Ijós, að flestir, sem bjuggu
fyrir utan Markarfljót og einhver ráð höfðu,
vildu gjarnan ganga í félagið, en gátu
það ekki sökum vegalengdar til Reykja-
víkur. Einnig vildu margir hinir efnaminni
úr Árnessýslu skipta við það, en vantaði
fénað til að leggja í það og höfðu helzt
sjávarafla að reiða sig á. Þess vegna var
farið að hugsa um að færa að nokkru
leyti eða nokkurn hluta Árnesingafél. að
Stokkseyri, en tregur var Zöllner fyrst í
stað að senda þangað skip, því ekki mun
Stokkseyrarhöfn hafa .verið gyllt fyrir
honum, en þó kom svo langt, að hann
sendi skip þangað tvisvar sinnum í fyrra
sumar.
Þetta síðastliðna ár mun hafa verið
öllum kaupfélögum mjög erfitt, en þó ekki
sízt Stokkseyrarfél., af því að engin reynsla
var fengin um Stokkseyri sem verzlunar-
stað, og svo voru þar mjög Iítil húsaráð
fyrir vörur félagsins. Enn fremur varð
það fyrir ýmsum óhöppum og má telja
fyrst og fremst fráfall séra Jóns Stein-
grímssonar í Gaulverjabæ, sem hafði eld-
heitan áhuga á að koma félaginu á lagg-
irnar á Stokkseyri, og ætlaði hanu að
verða aðalformaður þess og má nærri geta,
hvert gagn hann hefði unnið því með sín-
um miklu hæfilegleikum. Enn var það,
að aflaleysi var í fýrra vetur á Stokks-
eyri og Loptsstöðum, og brást því sú ætl-
un, að láta fisk í skipin til Englands apt-
ur, og urðu þau að fara að mestu leyti
tóm; varð því skipsleigan afardýr í saman-
burði við gagnið. Líka gerði það óhag-
ræði, að Zöllner fékk ekki hæfilega stórt
skip til að flytja félagsvörurnar, en til að
fylla rúmið sendi hann ódýra vöru, salt
og kol, sem félagsmenn svo ekki hirtu
nærri upp, þar eð þeir höfðu ekki pantað
það, og varð svo að geyma þetta fram á
vetur. Að síðustu seldust sauðir mikið
ver á Englandi í haust en að undanförnu
og áætlun hafði verið gerð um, svo ekki
var að undra, þó félagið yrði í skuld við
Zölluer og það því fremur, sem margir
borguðu í peningum, en lögum félags-
ins var ekki gjalddagi á þeim fyr en
í október; komust þeir því ekki til
Zöllners fyr en eptir það hann var búinn
að gera upp reikningana, en búið er að
borga Zöllner nú meiri hluta skuldarinnar.
Fréttaritarinn af Landinu segir, að
skuldirnar hafi dregið hugi manua frá fé-
laginu og lieilar sveitir hætti að skipta
við það. Þetta nær ekki nema til Land-
manna, því þar mun engin deild verða til
framvegis, enda var hún mjög smávaxin
næstl. ár, en það, að Landmenn voru ekki
lengur í félaginu, mun hafa verið vegna
þess, að enginn fékkst til að veita deild-
inni forstöðu (deildarstjóri), og kunnugt er
mér, að tveir helztu menn sveitarinnar
hafa pantað vörur úr félaginu í annari
deild. Að vísu mun vera vafasamt, hvort
Gnúpverjahreppsdeildin heldur áfram eður
ekki, en af hvaða ástæðum, er mór ekki
kunnugt. Flestar aðrar deildir hér úr
Rangárvallasýslu auka að helming við-
skipti sin við félagið.
Að við höfum fáum nýtum mönnum á
að skipa til að veita félaginu forstöðu,
kann nú að vera satt, því óneitanlega eru
ekki allir því vaxnir, en áríðandi er líka,
að hinir nýtari menn dragi sig ekki í
hlé þegar um almennings gagn er að ræða,
eða hætti algerlega, ef allt gengur ekki
að óskum, og ekki er oss til neins að
vera að koma á fót innlendri verzlun, ef
við getum ekki þolað þau ófyrirsjáanlegu
óhöpp, sem henni liljóta að fylgja eða
koma fyrir stöku sinnum. En hin, sem
að verður gert, ættum við að varast, þeg-
ar reynslan er búin að sýna hvað við á.
Það er nú vonandi, að þetta næstl. ár
verði hið lakasta, sem yfir félagið kemur.
Með öllum þessum gífurlega kostnaði og
óhöppum, sem á það hefur lagzt, liafa þeir,
sem við félagið hafa skipt næstl. ár, feng-
ið allt að 16 °/0 fram yfir það sem kaup-
menn gáfu á Eyrarbakka, það er að segja
þeir sem lögðu sauði og hross í félagið.
Á þessu sést, að félagsmenn hafa þó ekki
skaðast; en það ættu allir að hafa hug-
fast, hver fyrir sig, að efla hag félagsins,
en láta þá skaðlegu verzlunaraðferð hverfa,
sem Iengi hefur ríkt hér á landi, að menn
hafa verið allt of kærulausir að sökkva
sér í kaupstaðarskuldir. Meðan sá hugs-
unarháttur hverfur ekki, kippist verzlun
okkar aldrei í viðunanlegt horf.
Hala 5. maí 1892.
Þ. Ouðmundsson.
BÓKMENNTIR.
(xuðriíii Osvífsdóttir. S ö g u 1 j ó ð eptir
Brynjúlf Jönsson frá Minna-Núpi. Rvík
1892. Kostnaðarmaður Sigurður Krist-
jánsson. 109 bls. 8V0. Með mynd höf-
undarins.
Síðan Örvar-Oddsdrápa Ben. Gröndals
kom út 1851 hafa engin fruinkveðin sögu-
ljóð íslenzk birzt á prenti, fyr eu þessi
ofannefndu um kvennskörunginn mikla,
hina nafnkunnu Guðrúnu Ósvifsdóttur, því
að rímurnar geta ekki kallazt söguljóð
fremur en söguljóðin rímur. Það tvennt
er allóskylt hvort öðru. Rímnaskáldið þræð-
ir orð sögunnar, en bætir engu við frá
eigin brjósti, eugum hugleiðingum um or-
sök eða innbyrðis samband atburðanna.
Þess vegna eru rímurnar svo þurrar og
andlitlar flestar. Þær spilla opt efni sög-
unnar að miklum mun, nema þá er sá
yrkir, er nær fegurð hinnar óbundnu ræðu
inn í rímið, en það liefur fæstum rímna-
skáldum vorum tekizt nema Sigurði Breið-
fjörð stöku sinnum og fáeinum öðrum. í
söguljóðunum aptur á móti leitast skáldið
við að skýra tildrög og orsakarsamband
athafnanna og rekja hinar innri hvatir
þeirra, með því að grafast inn í fylgsni
sálarlífsins og lýsa þeim hugsunum, er orð
og athafnir persónanna stjórnast af. Sögu-
ljóð eru „subjektiv11, en rímurnar „objektiv“
skáldskapur. Það er því auðsætt, að vanda-
meira er að yrkja góð söguljóð, en rímur.
„Guðrún Ósvífsdóttir“ er stórt yrkis-
efni og allvandasamt, en oss finnst samt,
að skáldinu hafi tekizt furðuvel að leysa
það af hendi, enda hefur hann auk allgóðrar
skáldskapargáfu ágæta þekkingu á forn-
sögum vorum og fornmálinu yflr höfuð,
auk þess sem hann er gæddur einkenni-
legri heimspekilegri gáfu, er ljóslega má
sjá af kvæðum hans og einkum í „Skugg-
sjá og ráðgátu“. Þessi heimspekilega lífs-
skoðun höfundarins kemur og fram í þess-
um nýju söguljóðum og víða heppilega.
Viljum vér einkum leyfa oss að beuda á
23. kaflann, þar sem skáldið er að lýsa
hugsunum Guðrúnar heima á Laugum, þá
er Bolli er að vígi Kjartans. Oss virðist
að þessi lýsing hafi tekizt mjög vel, og
einkum hefur skáldið heppilega og frum-
lega lýst því, hvernig vilji mannsins og
skynsemd verður hneppt í þrældóm af
ofurvaldi geðshræringanna. Síðasta vísu-
orðið í þessum kafla: „hún garnið spann
í æðisflaumi sitt“, er óviðkunnanlegt, og
svo er reyndar víðar, að rímið hefur sum-