Þjóðólfur - 02.12.1892, Blaðsíða 1

Kemur út & föstuilög-
um — Verö Arg. (60 arka)
4 fer. Krleuilis 5 br. —
Borgiat fyrir 15. jftli.
ÞJÓÐÖLFUR
Dppsögn skri aeg, bundin
viö dramót, ógild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
ofetóber.
XLIV. árg.
Reykjarík, föstudaglnn 2. desember 1892.
Nr. 56.
f
Þóröur Guömundsson
fyrrum sýslumaður.
Þú lagamaður lofsæll varst
frá lífs þins æskudögum,
og mikinn sjóð í minni barst
af menntum, fræðum, sögum.
En eitt sinn kemur ætíð haust
á eptir sumardaga:
þú dauðans ströngu lögum lauzt
og lyktuð þín er saga.
Þú fræði kunnir forn og ný,
og forn og ungur varstu,
því fornum líkam feigum í
svo fjörgan anda barstu.
Þótt á þig legðist ellin þung
þess eigi nokkuð gætti;
þín hrausta sál var ætíð ung
unz æðasláttur liætti.
Þinn hugur flaug um höf og lönd
og hvassa vængi þandi.
Þú heima varst á hverri strönd,
í hverri ey og landi.
En fyrst þín önd svo fjörug var
í fjötrum líkams nauða,
hve frjáls mun hún og fjörug þar,
er finnst ei meir til dauða.
Þú batzt ei þig við eina öld
og ei við fyr né síðar.
Þú kynntist merkismanna fjöld
á mörgum köflum tíðar.
Nú farinu ertu’ að finna þá,
þá fornkunningja þína,
og glaður dvelur glöðum hjá;
ei gleði sú mun dvína.
Það opt er næsta sorgleg sjón
að sjá menn lífs í blóma
með hryggðarsvip og harmasón
og heimsádeilu tóma.
En það var fögur sjón að sjá
þinn svipinn glaða’ og þýða;
og jafnvel níræðs-aldri á
var yndi’ á þig að hlýða.
Svo opt menn réttri týna trú, —
það telja vizku snjalla.
Ei margur vitur var sem þú,
þig vitring mátti kalia.
En trúin þín ei tapaðist,
þín trú á sigur þjóða,
þín trú á guð, þín trú á Krist,
þín trú á allt hið góða.
Menn greina’ ei ætíð rétt og rangt,
því rökin þeir ei skilja,
og margar sakir meta strangt
á raóti sínum vilja;
menn fara þrátt af vangá villt,
svo villt á illu’ og góðu.
En þú fórst rétt og þýddir milt,
og þinir dómar stóðu.
í andirrétti almúgans
þú ætið milt varst dæmdur.
I yfirrétti lýðs og iands
þú líkum dóm ert sæmdur.
I hœslarétti himnum á
af hinum allsvitanda
þú dýrðarmildan dóm munt fá,
og dómur sá mun standa.
V. B.
Um bókmenntasögu Finns,
Steingrím og Gröndal.
Herra ritstjóri! Eg hef ekki tóm né
tíma til að rita nema fáar línur í þetta
sinn. Nú með póstinum fékk eg fyrst í
hendur og hef lauslega lesið seinni part
Bbkmenntasögu drs. Finns og Bragfrœði
hans. Hafið fyrst og fremst (ásamt for-
manni yðar) alúðar þakkir fyrir yðar snotru
og skemmtilegu gjöf, bókms.; báðir partarnir
eru prýðisvel samin rit og gimteinar
handa alþýðu. Finnur verður mikilmenni,
og er enda orðinn það strax. Fróðleikur
hans og skarpleiki er fyrir sig, en hann
er að sama skapi óhlutdrægur og objeldiv,
og það er enn dýrmætara. Hitt er ekki
tiltökumál, þótt hinar stuttu skýringar-
greinir og dómar um stöku höfunda liitti
ekki ætíð minn smekk eða skoðun. Eink-
um gæti eg, ef vildi, fundið ritinu til for-
áttu, að það fer æði-fljótt og kalt yfir nöfn
núlifandi höfunda, og líkt og „a+b“ í
blaði yðar bendir á — gleymir alveg að
einkenna með einu orði þau skáld, er hann
nefnir síðust, t. d. Gest Pálsson, Einar
Hjörleifsson, Hannes Hafstein og einkum:
Vatd. Briem. En þetta bætir hann upp
seinna, því spá mín er, að fá ár liði áður
þjóðin þarf nýrrar prentunar þessa rits.
Annars líka mér dr. Finns dómar furðu
vel, það sem þeir ná, og mun betur en
röksemdir þær, sem áður hafa sézt um
sama efni. Einna linust og óákveðnust
er einkenning hans á kveðskap Hallgr.
Péturssonar, en bezt finnst mjer hann lýsa
þeim Jóni Arasyni, Stefáni í Vallan., Egg-
erti Ól., Jóni Þorlákss. og — ekki sízt þeim
Jónasi og Bjarna; líkar mér vel, að hann
fylgir ekki vananum að setja Bjarna alveg
við hlið hins inndæla listaskálds, því síður
fyrir ofan hann, eins og síðast þeir séra
Jónas Jónasson og Bogi Melsteð liafa gert.
Slíkt nær engri átt. Það sem höf. nefnir
mig í riti þessu, læt eg mér vel lynda, og
eins hvað hann segir um þá Gröndal og
Steingrím, enda nefnir hann ekki okkar
kveðskap, sem eptirstœling þeirra Jónasar
og Bjarna, eins og eg hef áður heyrt okkur
borið á brýn. Það er hægt að tala um
eptirstælendur (epigóna) í kveðskap, en
meiri vandi að rölcstyðja slíka dóma. Eg
skal hér hreínskilnislega og í fám orðum
segja, hver íslenzk skáld hafi haft mest á-
hrif á mig, eptir því, sem mér sjálfum
finnst. Það eru einmitt jafnaldrar mínir,
þeir Gröndal og Steingrímur. Steingrími
var eg lengi handgenginn, eins og kunn-
ugt er, og þekki ekki að fornu og nýju
næmara skáld eða dýpra að tilfinningar-
semi, ekki einungis í því, sem til alvör-
unnar tekur, heldur og í háði og heimsá-
deilu. Þess utan vorum við keppinautar,
sem ekki gleymdum að grandskoða og
vega hvor annars kosti og — ókosti. Hvað
Gröndal snertir, sem er okkar elztur,
kenndi hann mér fyrstur samtíðarmanna
minna, og ávallt flestum betur: sporið, eða
það að beina fluginu til brags og máls.
Gröndal hefur að minni hyggju einkum sín
seinni ár, mætt minni virðing og viður-
kenning en hann verðskuldar. Auk hans
miklu fjölhæfni er hann fæddur sá fjölr
listamaður, að hann má alveg stakan kalla,
og hver sá, sem þekkir lians atgervi og
einkunnir getur sízt furðað sig á, að rit
hans sé nokkuð sundurleit og skáldskapur
mislitur. Betri spretti, stærri tilþrif,
glæsilegri íslenzku, hefur enginn lifandi