Þjóðólfur - 09.02.1893, Blaðsíða 2

22
fara snemma eða seint að hátta. Einnig að
öðru leyti hefur vaninn markverð álirif á
svefninn. Menn, sem eru vanir við að
sofa í fjölmennri borg, þar sem sífelldur
hávaði og skarkali er á götunum, óróast
af kyrrðinni, er þeir eru utanborgar, og
kvarta yfir, að þeir geti ekki sofið fyrir
þögn; þeir sakna vagnaskröltsins og há-
vaðans á strætunum. Það er mælt, að
malari nokkur hafi einhverju sinni orðið
veikur og hafi þá verið hætt að mala í
mylnunni hans, til þess að hann gæti haft
betra næði til að sofa, en það var svo
langt frá því, að hann svæfi betur fyrir
það, að hann gat ekki sofnað fyr en myln-
an var aptur Iátin fara að mala. Um-
sjónarmaður við rauðablástursverksmiðju
nokkra svaf þar rétt hjá og svaf vært
meðan verið var að hamra járnið, en undir
eins og skarkalinn hætti á næturnar vakn-
aði hann ávallt. Sofnum vér t. d. meðan
vér hlustum á klukknahringingu, munum
vér í svefniuum hafa meðvitund um, að
haldið sé áfram að hringja, og hætti hring-
ingin snögglega, hrökkvum vér upp. Það
er til smásaga um gamla konu, sem vakn-
aði við það, að varðmennirnir skutu ekki
einn morgun, eins og vanalega, en hvort
það er satt, viljum vér ekki fullyrða. Það
er aptur á móti áreiðanlegt, að vér get-
um vanið oss á að vakna á ákveðnum
tíma. Sjómenn og hermenn, sem eiga að
halda vörð, gera það jafnaðarlega og vér
vitum allir, að ef vér fastlega ásetjum oss,
er vér háttum, að vakna á ákveðinni
stundu morguninn eptir, þá vöknum vér
einmitt á þeim tíma. Þetta bendir á, að
vér í svefninum höfum einhverja meðvit-
und um, hvað tímanum líður.
Það liggur í augum uppi, að dagurinn
er ætlaður til vinnu, en nóttin til hvíldar,
og vér getum aldrei að ósekju vikið of-
mjög frá þeirri braut, sem lögmál náttúr-
unnar hefur afmarkað oss, hvað þetta
snertir. Sumir visindamenn og þeir, sem
mjög eru hneigðir fyrir skemmtanir, gera
opt nóttina að degi og daginn að nótt, en
slikt er brot á móti náttúrureglunni, sem
ekki verður óhegnt. Ástand margra náms-
manna ber ljóst vitni um þetta, því að
þeir eru opt mjög veiklaðir á sál og lík-
ama og verða stundum algerðir aumingjar,
af þvi að þeir hafa ekki hagað svefni sín-
um á réttan hátt. Oss vantar heldur ekki
bersýnilegar sannauir fyrir skaðsemi þess-
arar öfugu aðferðar. Tveir frakkneskir
riddaraforingjar deildu einliverju sinni um,
hver tími á sólarhringnum væri heutug-
astur fyrir hergöngu. Með því að þetta
gat verið þýðingarmikið atriði í hernaðar-
legu tilliti, fengu þeir leyfi hjá yfirforingj-
anum til að gera eina tilraun. Annar
þeirra lét liðið halda áfram á daginn og
hvílast á nóttunni. Þetta var um hásum-
arið í steikjandi hita. Þannig hélt hann
áfram 600 milur, en þó missti hann hvorki
einn einasta mann eða hest. Hinn, sem
hugði, að það væri minni þraut að ganga
í kveldsvalanum og nokkurn hluta nætur-
innar, heldur en um hádaginn í brunahita,
missti flestalla hestana og nokkra af mönn-
um sínum á jafnlangri leið. Ennfremur
hafa menn veitt því eptirtekt, að það sé
skaðlegra fyrir heilsuna að vinna við Ijós
á morgnana fyrir sólaruppkomu, heldur en
á kveldin eptir sólsetur.
Það er harla markvert og undarlegt,
hversu margvíslegar kynjamyndir geta bor-
ið fyrir oss í fasta svefni, er vér liggjum
lémagna með lokuðum augum og öldungis
meðvitundarlausir, að því er virðist. Ekki
að eins atburðir liðinnar æfi vorrar koma
fram fyrir sjónir sálar vorrar í svefnin-
um, heldur einnig margar ókunnar hug-
myndir og kynjasjónir.
Yér skulum þá fyrst athuga sofandi
mann, til þess að geta séð hin ytri, sýni-
legu áhrif draumanna. Fyrst liggur hann
grafkyr og hrærir hvorki legg né lið, en
í einu vetfangi kippist hann við og byltir
sér á ýmsar hliðar, stynur þungan eða
andvarpar, og stundum má ef til vill sjá
tár koma fram í augu honum, allur lík-
aminn sýnist titra, eins og af einhverri
mikilli geðshræringu, en svo minnkar ó-
kyrðin smátt og smátt, unz hann réttir úr
sér, opnar augun og vaknar, og opt man
hann þá alls ekki eða mjög óljóst, hvað
það var, sem hann dreymdi.
En hvað eru draumar? Af hverju
stafa þeir og hvað hafa þeir að merkja?
Flestir ætla, að ekki að eins manninn,
heldur og öll dýr geti dreymt. Hestar hneggja
opt í svefni og slá út undan sér til beggja
hliða, en hundar gelta og urra. Fuglana
dreymir einnig, og sést það bezt á tömd-
um fuglum, sem hafðir eru i búri; þeir
hrökkva opt við í svefni og detta niður
af setstönginni. Að minnsta kosti er víst,
að páfagauka dreymir. Það er mjög ein-
kennilegt, að bezta aðferðin til að koma
fugli þessum til að mæla fram einstök
orð, er að byrgja búrið, svo að aldimmt
verði inni í því, og bera þá fram meðan
hann sefur, skýrt og hægt þau orð, sem
hann á að læra.
Sumir menn fullyrða, að þá aldrei
dreymi (,draumstoIa‘), en að líkindum er því
svo varið, að þeir geta ekki munað drauma
sína. Mörg óræk dæmi eru til þess, að
sami maður man stundum, hvað liann
dreymir, en stundum alls ekki. Þetta get-
ur verið sprottið af ýmsum ástæðum. Þeg-
ar vér erum nýsofnaðir á kveldin, sofum
vér fastast og gleymum þá miklu fremur
drauraum vorum, heldur en að áliðiuni
nóttu eða nær morgni, er vér erum farn-
ir að losa svefninn, sem kallað er. Vér
eigum því hægast með að muna morgun-
draumana. Auk þess eru sumir draumar
einkennilegri og hafa í för með sér meiri
áhrif en sumir. Áhrif slíkra drauma eru
einkum auðsæ á böruum, en þau dreymir
vanalega fremur skelfandi drauma en full-
orðna, bæði sakir þess, að þau þjást opt-
ar af ýmsum innvortis veikindum, t. d<
tannpínu, meltingaróreglu o. fl., og einnig
af því, að skynsemi þeirra er ekki svo
þroskuð, að hún geti nægilega gagnverk-
að slíkum áhrifum. Þess vegua vakna
börn opt með andfælum og eru stuudum
lengi að komast í samt lag aptur og átta
sig á hlutunum í kringum sig. Fullorðn-
ir menn blanda einnig opt draumum sín-
um saman við athafnirnar í vökunni, eins
og sjá má, þegar verið er að tala um
eitthvað, sem aðrir efast um, því að þá
heyrir maður opt komizt svo að orði: „Sé
það ekki satt, hlýtur mig að hafa dreymt
það“.
Enn er ósvarað þeirri spurningu:
„Hvað eru draumar? Af hverju spretta
þeir?“ Þeir geta án efa átt rót sína að
rekja bæði til líkamlegra merkjana og
starfsemi hugsunarinnar í svefninum. Ensk-
ur læknir nokkur segir frá því, að haun
hafi einu sinni haft kút raeð lieitu vatni í
við fæturna, er hann sofnaði, og þá hafi
sig dreymt, að hann væri að ganga kring-
um eldgíginn á Etnu, og hefði fundizt jörð-
in vera heit undir fótum sér. Öðru sinni
dreymdi hann, að hanu væri staddur um
hávetur í hörkufrosti við Hudsousflóann í
Norður-Ameríku, en er hann vaknaði, varð
hann þess var, að hann hafði varpað af
sér sængurklæðunum í svefninum, svo að
honum var orðið allkalt. Nokkrum dögum
áður hafði hann lesið frásögu um nýlendu
við Hudsonsflóann. Hinn skozki heimspek-
ingur Thomas Reid í Glasgow (f 1796)
hefur sagt svo frá, að einhverju sinni,
þegar plástursumbúðir, er hann hafði á
höfðinu, höfðu aflagazt svo, að það olli
honum allmikils sársauka, dreymdi hann,
að Indíanar í Norður-Ameríku væru að
flá af honum höfuðleðrið.