Þjóðólfur - 08.12.1893, Blaðsíða 1

Áig. (60 arklr) kostar 4]kr,
Erlendls 5 kr. — Borglst
fyrlr 15, júll.
Uppsögn,lmnain yiö áramót,
ðgild nema komi til útgef-
anda fyrir 1. oktúber.
ÞJÓÐÓLFUR.
YTiY. árgo Reykjarík, föstudaginn 8. desember 1893. Nr. 57.
Ólikar stefnur.
Það er alveg eins og vant er engar
fréttir úr sveitinni. Þetta er allt í þessu
dauðans móki og víðburðaleysi. Það er
að eins eitt, sem alstaðar og ávallt ber á,
það er óánægja með allt. En það er orðið
svo gamalt, algengt og úrelt, að það má ekki
minnast á það framar. Og þó er óánægjan
lífsvottur, löngun tilþess að okkur líði betur.
Bara að við höfum traust á framtíðinni, og
bindum þessa framtíðarvon okkar við blessað
landið, nsem fæddi afa og ömmu“, sem
sýnir okkur bæði blítt og strítt.
Á þessum tímum virðist mér andans
menn meðal íslendinga skiptast í þrennt,
í þrjá flokka. Hinn fyrsti, sem fyrirlítur
allar breytingar nútímans, segir, að allt og
allir séu að fara á höfuðið, það hafi áður
verið miklu betra, meiri auður, meiri vel-
sæld, jafnvel meiri og einkum þjóðlegri
menning. Annar flokkurinn er þessum
gagnstæður. Það eru niðurskurðarmenn-
irnir, sem vilja „skera á grunuðu svæðun-
um“. í þeirra augum er allt gamalt ó-
nýtt, sem betur færi að sem fyrst legðist
fyrir óðal, týndist og gleymdist. Burt
með þjóðleg fræði, burt með kirkju og
kristindóm, það getur ekki framar sam-
rýmzt menningu og framförum þessara
upplýstu tíma! Svo mörg eru orð þess-
ara nýmóðins herra! Á milli þessara öfga
fer þriðji meðalhófs-flokkurinn; hann vill
áfram með lífi og sál, en hann byggir á
sögulegum grundvelli, hann vill hlynna að
öllu því, sem gott er í lífi þjóðarinnar, en
upprseta illgresið. Á tveim fyrri flokkun-
unum sé eg dauðans mörk. Hinn fyrri
vill, að við „lognumst út af“ með hægð.
Hinn síðari vill skera okkur niður, afmá
okkur úr tölu þjóðanna undir eins; við
höfum full-lengi lafað við stélið á öðrum
okkur tii minnkunar. Þriðji flokkurinn
ber lífið, framfarir og hagsæld fyrir land
og lýð í skauti sér. Guð gefi honum sig-
ur. „Þjóðólfur11 0g sum önnur blöð berj-
ast fyrir þessu lífsspursmáli, og þess vegna
þykir öllum, sem elska þetta land og þessa
þjóð, vænt um þau blöð. Einstaka blað
er aptur á móti hlynnt niðurskurðarstefn-
unni, t. d. í vesturfaraspursmálinu, og þó
hljóta allir að sjá það, að greiðasti vegur-
inn okkur til eyðileggingar eru Vestur-
heimsflutningarnir. Þess þarf ekki að
vænta, að okkur berist nýtt andlegt líf
frá frændum okkar hinum megin hafsins.
Það tjáir ekki að benda á „Sameininguna“,
„Aldamót“, „Dagsbrún“ o. s. frv., sem Ijós
úr vestrinu. Nei, það eru fjörbrot deyjanda
þjóðernis; að nokkrum árum eru þær radd-
ir þagnaðar. Skólamál Vestur-íslendinga
er órækasta sönnunin fyrir þessu, þar er
hver höndin upp á móti annari, þar láta
þegar heyra til sín raddir, sem segja: burt
með allt íslenzkt. Betur færi, að sú kenn-
ing næði ekki að útbreiðast og festa ræt-
ur hér á meðal almennings. Við höfum
nógu mikið af vantrú og vantrausti, og
hvar finnst sönn ást til fósturjarðarinnar
á þessum tímum? Eflaust hjá mjög fáum.
Það er því lífsspursmál að reyna að skerpa
hana og efla. Og í þá átt ættu öll dag-
blöðin að stefna,
Gamla apturhaldsstefnan á fáa opin-
bera formælendur, en í kyrþey eru víst
eigi allfáir henni hlynntir, einkum eldri
menn, og menn ramm-íslenzkir í anda, t. d.
herra Sæm. Eyjólfsson, sem eg að öðru
leyti met mikils sem góðan íslending, en
mér finnst hann misskilja framfaraviðleitn-
ina á síðari árum. Mér finnst hann ekki
taka tillit til þess, bversu skammt er um-
liðið síðan við fengum „lof“ til þess að beita
þessum litlu kröptum, sem við eigum ráð
á. Vér erum ekki enn búnir að afla okk-
ur mikillar reynslu á sjálfstjórnarbrautinni.
En eg misskil ekki hr. Sæm. Eyjólfsson,
eg rangfæri ekki orð hans. Eg les út úr
hverri linu, sem hann ritar, ást á hólm-
anum kalda, en einnig, því miður, megn-
asta vantraust á öllum framfaratilraunum
nútímans. — Það er óbifanleg trú mín,
að við eigum betri tima fyrir höndum, og
eg sé mikilvægt framfaraspor stigið af
þinginu í sumar í samgöngumálinu. Þar
sé eg vísi til ómetanlegs hagnaðar fyrir
þjóðina.
Prestur.
t Einar Ásmundsson
alþm. og umboðsm. í Nesi í Höfðahverfi,
er andaðist 19. okt., eins og getið var í
55. blaði Þjóðólfs, var eflaust hinn lang-
fremsti íslenzkra bænda nú á tímum að
vitsmunum og margháttaðri þekkingu, og
þykir oss því hlýða, að minnast dálítið á
æfiferil hans og æfistarf.
Hann var fæddur á Vöglum í Fnjóska-
dal 21. júní 1828, en þar bjó þá faðir hans,
Ásmundur Gíslason frá Nesi i Höfðahverfi
Asmundssonar í Nesi (f 1790) Œslasonar
hreppstjóra á Gautsstöðum á Svalbarðs-
strönd Sigurðssonar, en kona Ásmundar
(hin fyrri) og móðir Einars alþm. var
Guðrún Björnsdóttir dannebrogsmanns í
Lundi í Fnjóskadal Jónssonar á Arnstapa
Kolbeinssonar norðan frá Mývatni Sigmunds-
sonar, en Björn í Lundi var, eíns og kunn-
ugt er, bróðir Kristjáns dannebrogsmanns
á Illhugastöðum föður Kristjáns amtmanns,
Benedikts próf. í Landakoti og þeirra
systkina. Síðari kona Gísla í Nesi og
móðiv Ásmundar yngra var Halldóra Jóns-
dóttir prests á Hálsi í Fnjóskadal Þor-
grímssonar prests sama staðar Jónssonar
prests á Þóroddsstað Þorgrímssonar prests
sama staðar Ólafssonar, en móðir Gísla
og kona Ásmundar eldra var Ingibjörg
Þórðardóttir Þorkelssonar prests á Þöngla-
bakka Þórðarsonar. Er mikill kynþáttur-
kominn frá þeim hjónum, Ásmundi og Ingi-
björgu, því að annar son þeirra, auk Gísla
í Nesi, var Páll, faðir Þórðar á Kjarna,
sem Kjarnaætt er við kennd. Má rekja
þessar ættir miklu ýtarlegar til ýmsra
höfðingja á 16. og 17. öld, en því verður
að sleppa. Vorið 1832 fiuttu foreldrar
Einars sig búferlum að Rauðuskriðu og
þar dó móðir hans 1835. Um fermingar-
aldur fór Einar frá föður sínum til Indriða
gullsmiðs Þorsteinssonar á Víðivöllum í
Fnjóskadal og nam hjá lionum gullsmíði.
Lauk hann því námi á 4 árum og sigldi
að því búnu til Hafnar haustið 1847.
Dvaldi hann þar næsta vetur og Iærði
þar meðal annars uppdráttarlist á fjöllista-
skólanum (Polyteknisk Læreanstalt). Sum-
arið 1848 veik hann aptur heim tii íslands
og var næsta vetur á Víðivöllum, en fór
þaðan vorið 1849 austur í Múlasýslur og
dvaldi þar 4 ár við barnakennslu o. fl.
Hann kvæntist þar eystra vorið 1853
Margréti dóttur Guttorms prófasts Páls-
sonar í Vallanesi og fór þá að búa á hálfri
Þverá í Dalsmyuni á móti föður sínum,
er þangað hafði flutt fyrir nokkrum árum,