Þjóðólfur - 27.07.1894, Page 1

Árg. (CO arkir) kostar 4 kr.
Erlendis 5 kr. — Borgist
(yrir 15. júli-
ÞJÓÐÖLFUE.
Uppsögn, bundin viíi áramót,
ógild nema komi til útgefanda
iyrir 1. október.
XLYI. áTg. ReykjaTÍk, föstudaginn 27. júlí 1894. Nr. 35.
Þingið í sumar.
Það eru til ýrasir raenn, sem álíta, að
það sé ókostur og óþarfakostnaður, sem
leiði af stjórnarskrárþreflnu, að vér verð-
um að hafa aukaþing í sumar. En eg
get eigi verið þeim samdóma í þessu, sök-
um þess, að tími hinna reglulegu þinga er
SVO stuttur, að ávallt eru mörg mál eptir
óútkljáð,' svo að eigi veitir af aukaþingum
við og við. Hefði aukaþingið ekkert að
gera nema saraþykkja stjórnarskrárbreyt-
inguna, mætti ef til vi!l tala um óþarfa-
koatnað, en það er nú öðru nær, því frá
síðasta þingi liggja fyrir fjölda mörg mál,
er æskiiegt væri að þingið gæti afgreitt í
sumar, því hið næsta reglulega alþingi
mun fá nóg að gera fyrir því. Mörg af
málum þeim, er fyrir liggja frá síðasta
þingi, munu líka hafa verið orðin svo
rædd í fyrra, að litlar umræður þurfi um
þau nú. Það getur því líka fengizt timi til
að koma fram með ný mál sumpart til
undirbúnings fyrir síðari þing og sumpart
til afgreiðslu nú þegar.
Af þeim málum síðasta þings, er æski-
legt væri að næðu heppilegum úrslitum í
sumar, vil eg einkum nefna þessi:
1. Frumvarpið um fjárráð giptra kvenna.
2. Frv. um fjárforræði ófullráða manna.
3. Frv. um sáttanefndir (eigi að eins um
úrskurðarvald, sem er hvorki heilt né
hálft, heldur um alla skipun þeirra,
verkahring, vald og laun).
4- Erv. um tekjur og gjöld kirkna (samt
sameiguarsjóðsins, er varð því að
bana í fyrra).
5. Frv. um saraeining amtmannaembætt-
anna (einkum nú þegar annað er laust,
en þingið er fallið alveg frá fullu af-
námi þeirra, svo að sameiuingarstefn-
an er sú eina rétta aðferð úr því sem
komið er).
6. Frv. um stofnun brunabótasjóðs fyrir
húseignir.
Erv. um ferðakostnað alþingismanna.
8. Frv. um skipulag hinna audlegu mál-
efna.
9. Frv. um búsetu fastakaupmanna.
10. Frv. um jarðeignir utanríkismanna
(eigi bann á móti því, að þeir geti átt hér
eignir, heldur um eptirlit með þeim).
Auk þessara mála, sem eg tel sjálfsagt
að flest eða öll verði aptur tekin fyrir í
sumar, þurfa einnig ýms ný mál að koma
til umtals, svo sem:
1. afnám gjafsóknanna og
2. um breyting á læknaskipuninni.
Um hið fyrnefnda af þessum málum eru
margir samdóma, að því leyti, að réttur-
inn til að fá gjafsókn sé talsvert misbrúk-
aður. Læknaskipunarmálið er aptur marg-
brotnara og þarf vandlega íhugun. Á mál
þetta er komið talsvert rugl og ringulreið,
því menn eru ávallt að heimta nýja og
nýja aukalækna, sem svo er fleygað
inn milli hinna reglulegu héraðslækna
nokkuð af handahófi, svo að hin reglulegu
læknahéruð verða sumstaðar örlítill blett-
ur, minna en aukalæknisumdæmið, sem þó
er ver launað. Þetta eykur sífelt útgjöld
Iandssjóðs, því héraðslæknisembættið held-
ur sínum launum eptir sem áður. Til þess
að koma lögun á þetta þarf gagngerða
breytingu á læknaskipuninni. Raunar væri
án efa réttast, að landssjóður væri ekkert
að burðast með læknisembættin, heldur
væri það hvert sýslufélag, sem launaði
sínum lækni eða læknum, öldungis á sama
hátt sem sýslusjóður nú launar yfirsetu-
konum. Þetta eykur auðvitað útgjöld
sýslusjóðanna, en í þess stað mætti afnema
einhver landssjóðsgjöld, svo sem lausa-
fjárskattinn, og láta sýslunefndirnar fá
rétt til að leggja hann eða hans ígildi á
sýslubúa, svo að álögur á landsmenn yxu
eigi til muna. Læknaskólann kostaði
landssjóður auðvitað fyrir því. Ekkert sé
eg heldur á móti því, að landssjóður legði
hverjum lækni til jörð á hentugum stað í
umdæminu, og ættu þá afnot hennar að
verða einn partur af launum hans, sem
væri mikil hjálp fyrir sýslusjóðina, en
læknunum mjög þægilegt. Með þessu móti
myndi læknum verða niðurskipað eptir
þörfum, en ekki heldur meira, þar eð menn
gæta sín betur, þegar þeir eiga bein-
línis sjálflr að bera kostnaðinn, enda verða
það þá eingöngu kunnugir menn, er ráða
slíkum málum til lykta. Það væri mesta
þörf á, að aukaþingið í sumar tæki mál
þetta til rækilegrar íhugunar og undir-
búnings fyrir síðari tíma.
Kvennabrekku, í júlí 1894.
Jóhcmnes L. L. Jóhannsson.
ilit Konráðs Maurer’s á háskólamál-
inu, er dr. B. M. Ólsen lét birtast í „ísa-
fold“ 21. þ. m., er að ýmsu leyti nokkuð
athugavert. Hann tekur svo djúpt í ár-
inni, að kalla fyrirætlun þessa (stofnun
háskóla) glæfralega eða eiginlega „fjár-
prettalega“, því að sú hugmynd liggur
einmitt í þýzka orðinu „schwindelhaft", er
þýðandinn hefur sett miili sviga úr bréfi
Maurer’s. Hyggjum vér, að hinn hálærði
vísindamaður, er íslendingar hafa lengi
borið gott traust til, hefði getað valið ein-
hver heppilegri og sanngjarnari einkunnar-
orð í vorn garð, þá er vér af veikum kröptum
erum að leitast við að losa oss undan oki Dana
með því að koma á fót allsherjar mennta-
stofnun í landinu sjálfu. 0g hversu skipt-
ar sem skoðanir manna eru um það, hvort
hugmynd þessi sé framkvæmanleg eða ekki,
þá er aldrei tilhlýðilegt að fara ómildum
orðum um hana, af því að þótt svo ógiptu-
samlega takist til, að stofnuh þessi kom-
ist hér aldrei á fót, þá mun það ekki vera
ætlun forgöngumannanna að stinga fé því,
er safnast kann, í sinn vasa, heldur að
láta það ávaxtast landinu og landsmönn-
um til einhverra nytja, og þá er ekki til
einskis barizt.
Það hefur oss vitanlega engum til hug-
ar komið og er í sjálfu sér óhugsandi, að
hér verði stofnaður háskóli á borð við þýzka
háskóla, svo að allur sá samanburður
hjá Maurer á því alls ekki við. En þótt
svo verði eigi, sjáum vér ekki, að íslenzk-
ur háskóli þurfi að verða landinu til ó-
hamingju eða til athlægis í útlöndum, eins
og Maurer fullyrðir. Það er hrakspá, sem
ekki hefur við neitt að styðjast. Þótt vér
ekki nefnum annað en tungu vora, sögu
og bókmenntir að fornu og nýju, þá nægði
vísindaleg kennsla í þessum greinum ein-
um saman til þess, að háðsbrosið hyrfi af
vörum þeirra útlendinga, er slíkt kynnu
að meta, eins og dr. Maurer sjálfsagt
kann manna bezt. Um hina varðar oss
ekki, er ætlast til að öll alþjóðleg vísindi,
sem kennd eru við háskóla í öðrum lönd-
um, séu kennd hér á hinni fámennu og
afskekktu eyju vorri. Vér eigum ýmsa
fjársjóði, er aldrei fyrnast, fjársjóði, sem
enn eru að ýmsu leyti huldir, en geta
borið mikla ávexti, ef vel er á haldið, og