Þjóðólfur - 09.08.1895, Side 1

Arg. (60 arfeir) kostar 4 hr
Erlendifi 5 fer.— Borgist
fyrir 15. .1*11.
Uppeögn, bnndin viö Aramót,
ögild nema homi tilútgefanda
fyrir 1. ofetóber.
Þ J 0 Ð Ó L E U E
XLVII. árg.
ReyfejaTík, föstudaginn 9. ágúst 1895.
Nr. 39.
Opinberu auglýsingarnar,
Eins og kunnugt er, lagði stjórnin fyrir
alþingi 1893 frumvarp til laga um afnám
veðskuldbindinga úr veðmálabókum, og var
það umræðulaust samþykkt af þinginu. Þá
vakti enginn máls á því, að frumvarp
þetta væri að neinu leyti athugavert, eða
mundi baka landsjóði neinn kostnað. Hvorki
iandshöfðingi né aðrir lögfræðingar á þingi
minntust á þetta einu orði, og mætti þó
ætla, að þeir hefðu getað séð það fyrir, að
það mundi draga einhvern dilk á eptir
sér, eins og raun hefur á orðið, því að
það mun ekki fara fjarri. að landssjóður
hafi greitt ísafold og Beriingatíðindunum
8—10,000 krónur(H) fyrir veðmála aug
lýsingarnar þetta ár. Um þetta fé má með
sanni segja, að því sé fleygt í sjóinn að
gamni sínu, því að nytsemi laganna á aðra
hlið er harla lítil, og naumast nema frá
„formlegu" sjónarmiði, til að hreinsa dá-
lítið til í embættisbókum sýsiumanna. Þetta
dæmi sýnir eitt með öðru, að þingmenn verða
að gefa nánar gætur að þeim frumv., sem
stjórnin laumar inn á þingið, hversu mein-
laus, sem þau sýnast að ytra búningi. Þar
getur stundum falizt úlfur í sauðargæru.
En hvað þetta frumvarp snertir, þá hafa
þingmenn sjálfsagt ekki gætt þess, að aug-
lýsingarnar þyrfti jafnframt að birta í
Berlingatíðindunum dönsku, heldur að eins
í íslenzka stjórnarblaðinu „fsafoldw. En
svo úrskurðaði landshöfðingi á eptir, að
aúglýsingarnar skyldu einnig birtast í
»Berlingi“.
Þetta mál hefur vakið allmikia eptir-
tekt hja ýmsum, er ekki láta sér á sama
standa, hvernig fé landssjóðs er varið.
Menn furða sig stórum á því, hvernig því
víkur við, að opinberu auglýsingarnar eru
ekki gerðar á einhvern hátt arðberandi
fyrir landssjóð, en að fé þessu er stungið
þegjandi ár eptir ár í yasa einstaks manns,
ún nokkurs endurgjalds frá hans hálfu.
Menn geta alls ekki skilið í því, að verð-
leikar þess blaðs, sem opinberar auglýs-
ingar hefur flutt, séu svo miklir, að ástæða
sé fyrir ailt landið að launa útgefanda
þess með jafn-riflegum bitling. Og þótt
jafnmikill hvalreki, sem veðmála-auglýsing-
arnar í vetur, komi ekki árlega á fjörur
„ísafoidar", þá er enginn vafi á því, að
„í meðalári" gæti landssjóður haft 2—300
króna beinar tekjur af opinberu auglýs-
ingunum, ef þær væru boðnar upp (t. d.
til 5—10 ára í senn), eins og stungið var
upp á í grein eptir hr. B. B. í 37. tölubl.
Þjóðólfs 7. ágúst f. á.
Það er ofur-eðlilegt, að „ísafold" sé
allhróðug yfir glappaskoti þingsins 1893
og hælist um á eptir. En hálf-óviðkunnan-
legt er það samt og ekki mjög kurteist
af því blaði, sem hefur rakað saman of-
fjár af vangæzlu þingsins og á kostnað
þjóðarinnar. Til að koma í veg fyrir aðra
eins yfirsjón eptirleiðis frá þingsins hálfu,
ber Þorleifur Jónsson upp í efri deiid
frumvarp um, að auglýsingar um að
afmá 20 ára gamlar veðskuldbindingar
úr veðmálabókunum skuli jafnan birtar
smátt og smátt í B-deild Stjórnartíðind-
anna, og má segja um það, að betra er
seint en aldrei. Það er betra að byrgja
brunninn, þótt barnið sé dottið í hann,
heldur en gera það alls ekki.
Eins og áður var getið um hér í blað-
inu bar séra Sigurður Stefánsson upp
þingsályktunartillögu í efri deild þess efn-
is, að blöðum í Reykjavík, sem hefðu að
minnsta kosti 1500 kaupendur, væri gefinn
kostur á með undirboði að taka opinberar
auglýsingar til birtingar um 5 ár í senn-
En tillögu þessa tók flutningsmaður aptur,
eflaust af þvi, að hann hefur komizt að
raun um, að hún hefði ekki nægilegt fylgi í
deildinni, þótt undarlegt megi virðast. Ef
til vill hafa sumir konungkjörnu lávarð-
arnir verið smeikir við, að þá kynnu aug-
lýsingarnar að lenda annarsstaðar, þar
sem sízt skyldi, en það hefði naumast
þurft að bera mikinn kvíðboga fyrir þvi,
með því að „ísafold“ mundi trauðla sleppa
þeim fyr en í fulla hnefana, en streitast
við að gera hæst boð í þær, unz hún hefði
engan hagnað af þeim nema til uppfyll-
ingar og agnbeitu fyrir aðrar auglýsingar.
En þá hefði þó landssjóður fengið dálítið
í aðra hönd. Að efri deild skyldi ekki
vilja fara þennan veg í þessu auglýsinga-
máli, er því óskiljanlegra, sem Danir hafa
einmitt hugsað sér, að afnema einkarétt-
indi Berlingatiðindanna dönsku til að flytja
opinberar auglýsingar, einmitt á þann hátt,
að bjóða auglýsingarnar upp. Augu Dana
hafa loksins opnazt fyrir því, að ríkissjóð-
urinn ætti að hagnýta sér þessa tekjugrein,
en ekki sletta jafnmiklu fé endurgjalds-
laust í eitt einasta málgagn. Frumvarp um
þetta hefur verið borið upp á danska þing-
og þykir enginn efi á, að það verði sam-
þykkt, og að Berlingatíðindin missi aug-
lýsingaréttinn, svo framarlega sem blaðið
vill ekki greiða jafnmikið fyrir auglýsing-
ingarnar árlega, eins og önnur blöð höfuð-
staðarins, sem gefinn verður kostur á að
bjóða í þær.
Þá er tillagan um uppboð á auglýsing-
unum hafði verið tekin aptur í efri deild,
bar sami flutningsmaður (Sigurður Stefáns-
son) upp frumvarp um, að auglýsingarnar
skyldi eptirleiðis birta í B-deild Stjórnar-
tíðindanna. Nú með því að einstakir menn
þar í deildinni vildu endilega fella þetta
frumvarp, en höfðu ekki atkvæðamagn til
þess, gátu 3 konungkjörnir (Hallgr. Sveins-
son, Þorkeil Bjarnason, Kr. Jónsson) smeygt
þeirri breytingartillögu að við 3. umr. —
samkvæmt skýlausri tillögu landshöfðingj-
ans við 2. umr.— að stjórninni væri heimilað
að birta þessar auglýsingar í Stjórnartíð-
indunum, og þessi meiningarleysa, sem
auðvitað var fundin upp til að ónýta frum-
varpið, marðist í gegn við 3. umr., einmitt
sakir þess, að einn þingmaður, er greitt
hefði atkvæði gegn breytingartill., var kall-
aður út úr deildinni, rétt áður en atkvæða-
greiðsla fór fram, án þess flutningsmaður
frumv. gætti þess.
Hvað neðri deild gerir við frumvarpið,
eins og það nú er frá efri deild, er óvíst,
en ganga má að því vísu, að hún láti það
ekki fara frá sér 1 þessu formi, því það
væri harla þýðingarlítið. Anuaðhvort verð-
ur hún að breyta frumv. í hinn upphaf-
lega búning, eða — sem að voru áliti væri
öllu heppilegra — að hún semji nýtt frum-
varp þess efnis, að auglýsingarnar skuli
boðnar upp, því að það er allt, sem mæl-
ir með þeirri aðferðinni, en ekkert á móti
svipað því, sem sumir hafa verið að fetta
fingur út í, að því er birting í Stjórnar-
tíðindunum snertir. Efri deild hefur þá
heiðurinn af að fella það, heiðurinn af því
að vilja ekki unna landssjóði arðs af þess-
ari tekjugrein. Þótt ekki væri nema