Þjóðólfur - 10.09.1897, Blaðsíða 1

Árg. (60 arkir) kostar 4 kr.
Erlendjg 5 kr. -Borgiet
fyrir 15. jdli.
Uppsögn, bnndin við kramót,
ógild nema komi til útgefanda
fyrir 1. október.
ÞJÖÐÖLFUK.
Reykjarík, föstudaginn 10. soptember 1897.
Nr. 43.
XLIX. árg.
Frá næstkomandi nýári verð
ur Þjóðólfur fullum þriðjungi stærri
en hann er nú. 60 tölublöð árgang-
urinn. Þrátt fyrir þessa miklu stækk-
nn og hinn mikla kostnað, er af henni
leiðir fyrir útgefanda, helzt þó verð
blaðsins óbreytt.
Nýir kaupendur gefi sig fram sem
fyrst.
Varúðarverður samblástur.
(Niðurl.). Þess var minnzt í síðasta blaði
að hinn nýi stjórnarflokkur, er nú mynd-
aðist á þinginu undir forustu hins danska
embættismanns dr. Valtýs, væri dálítið at-
hugaverður. Hið loflega ávarp þessara fylgi-
fiska doktorsins er nú prentað með gleið-
letri í 3 Reykjavíkurblöðutium, og auk
þess sent sérprentað í hrúgutn út um allt
land, svo að ætla má, að þorri almennings
geti glöggvað sig á efni þess, þótt ekki
sé það birt orðrétt í öllum blöðum lands-
ins. En það er sannarlega ekki vanþörf
á að fletta gærunni oíurlítið ofan af þessu
djásni, svo að fólkið sjái hið sanna gildi
þess, sjái, hversu mikill kjörgripur hér er í
boði.
Það hefur opt verið tekið fram, að alþýða
martna hér á landi fylgdist lítt með í stjórn-
málum, að hún ætti harla erfltt með að
greina þar rétt frá röngu, og væri svo
áhugalítil, sljófskyggn og skilningslítil í
slíkum málum, að það væri árangurslaust
erfiði að leitast við að koma henni í skiln-
ing um, jar'nvcl hin allra auðveldustu og
skiljanlegustu meginatriði. Það getur vel
verið, að slíkur dómur eigi við rxokkur
rök að styðjast, en yfir fiöfuð er hann
rangur og ósanngjarn, því að meiri hluti
a]þýðu vorrar, er svo skýr og skynsamur,
að sumir hinna svonefndu „lærðu manna“,
sem hreykja sér hæst yfir alþýðuna kom-
ast ekki með tærnar þar, sem hún hefur
hælana, að því er skilning, sálarþroska,
menningu og frjálslyndi suertir. Hvor
meðalgreindur alþýðumaður, getur ef hann
vill, skilið almenn mál og myndað sér
sjálfstæða skoðun um þau, svo framarlega
sem þau eru útlistuð nógu Ijóst og skil-
^erkilega. Það er engin efi á því.
Að því er snertir þetta „guðspjallu
Yaltýsliðanna, er þeir nú hafa dreift yfir
landið, þá þarfnast það ekki langra skýr-
inga til þess, að alþýða geti skilið, hvert
það stefnir. Allir vita, að það er tvennt
ólikt: sjálfstœð, innlend stj’orn hér ílandi,
er engum It/tur nema konunginum einum
eda: ösjálfstœð, útlend stjörn í Kaupmanna-
h'ófn, rígnegld við ríkisráðið danska, þessa
ráðherra samknndu, sem jafnan er skipuð
hádönskum, hávelbornum burgeisum, sem
vantar bæði viljann og máttinn til að geta
botnað minnstu vitnnd i íslenzkum málum.
Þessi munur er líklega hverjum auðsær.
Fyrir hinu fyrra attiði: sjálfstæðii inn-
lendri stjórn, höfum vér íslendingar verið
að berjast með eudurskoðuninni, þótt slæ-
lega hafl gengið. En nú vill þessi nýi
stjórnarflokkur — Valtýsliðarnir — slá
stryki yfir það allt saman, og fara hina
leiðina í þveröfuga átt: þoka stjórn lands-
ins út yflr pollinn í hendur ríkisráðsins
danska. En þeir vilja láta sem allra
minnst á því bera, að svo sé, og hyggja
að íslendingar séu þeir skynskiptingar að
láta blekkjast af þeim fernisgljáa, sem
þeir smyrja yfir þetta andvana fædda fóst-
ur sitt, með því að klína á það þessum
álítlegu einkuunar orðum: „sérstakur ráð
gjafl fyrir ísland, er eigi heíur önnur
stjórnarstörf á hendi“. Það eru einkumorðiu
„sérstakur“ ráðgjafi, sem allir eiga að verða
skotnir í. En þetta er herfilega villandi,
því að um sérstakan ráðgjafa fyrir ís-
land getur alls eic/i verið að rceða, í orðs-
ins eiginlequ þyðingu, þá er hann á að
sitja í ríkisráðinu, bera þar upp sérmál
íslands, leggja þau undir atkvæði allra
hinna dönsku ráðgjafanua, og greiða auð-
vitað sjálfur atkvæði um dönsk mál. Hann
verður lítið „sérstakari“ fyrir það, þótt
hana í orði kveðnu eigi skuli hafa önnur
stjórnarstörf á hendi en íslands mál, úr
því að þessi stjórnarstörf hans eru alger-
lega háð geðþótta þessarar dönsku ráð
herra samkundu, svo að þessi „sérstaki“
herra verður alveg að danza eptir hennar
pípu, og fær engu áorkað, hversu ötull og
velviljaður sem hanu væri, nema hinir
dönsku embættisbræður hans séu svo náð-
ugir að leyfa honum það, Svo þá er þar
við bætist, að þessi „sérstaki11 þarf eigi
að vera íslendingur, fremur en verkast
vill, heldur einhver hádanskur herra, er
dálítið getur fleytt sér í íslenzkri tungu,
þá má geta nærri, hve mikils virði þessi
„sérstaki„ þarna úti í Kaupmannahöfn
verður fyrir oss íslendinga. Skyldi það
eiga að bæta úr öllu saman, að sá „sér-
staki“ á að skjótast hingað á þing og láta
þingmenn sjálfa skera þar niður frumvörp
sín, sem stjórnin hingað til hefur eingöngu
annazt um? Eða þessi ábyrgð, sem hann á að
bera fyrir alþingi. Það er sjálfsagt hún,
sem á að ríða allt á slig, sem andstætt
er þessum stjórnarflokki ráðgjafaefnisins.
Um ábyrgð þessa hefur mikið verið rætt
og ritað, og eru hinir glöggustu lögfræðingar
eindregið þeirrar skoðunar, að þessi svonefndi
„sérstaki" íslands ráðgjafi, sitjandi í ríkis-
ráðinu sem meðlimur þess, hljóti samkv.
grundvallarlögum Dana að dæmast af hin-
um danska ríkisrétti, en eigi af hæstarétti,
og þá verður ákœruvald alþingis og þessi
svonefnda ráðgjafa-ábyrgð að eins á papp-
irnum en hvergi annarstaðar.
Um sum þessi atriði verður síðar tal-
að ítarlegar. En þetta mun nægja að
sinni til að benda á, hversu varúðarverður
þessi samblástur minni hlutans er, og hve
heilladrjúgt það getur orðið fyrir stjórn-
frelsi íslands í framtíðinni, et menn gleypa
nú hugsunarlaust þessa flugu. Það mun
sízt skorta, að sumir forkólfar þessarar
nýju stjórnarstefnu hlaði lofkesti mikla
yfir henni og sjálfum sér. Eu það er ekki
einhlítt til að veiða almenning í þorska-
net dr. Valtýs, og þótt 15 þingmenn hafi
flækzt í það og látið doktorinn geirnegla
sig við dönsku stjórnina í þessu máli, þá
er harla ósennilegt, að kjósendur til al-
þiugis hér á landi, vilji láta geirnegla
sig og allt laudið við Danmörku um ald-
ur og æfl. En að því stefnir þó Valtýsk-
an ómótmælanlega.
Mannlýsiiigar.
Bptir Matth. Jocliumsson.
(Frh.). Þá var eg búðarsveinn á 16. ári
hjá Sigurði kaupm. í Flatey, frænda mín-
um, er Jón Thoroddsen kom vestur og
tók Barðastrandarsýslu. Það var einn
fagran vordag, að við nokkrir ungir menn