Þjóðólfur - 10.12.1897, Blaðsíða 1

Árg.(60arklr)ko«tar 4kr.
Krlendis 5 kr. — Borgist
fyrir 15. jlllí.
Uppsögn, bundin vift Aramöt,
ögild nema kcmi til útgefand*
fyrirl. oktöber.
þjöðOlfue.
Reykjarík, fðstudaginn 10. desember 1897.
Nr. 58.
XLIX. árg.
Þjóðólíur
1898
50. árgangur.
Kemur út einu sinni og stundum tvis-
var í víku, 60 tölublöð á ári. Yerður full-
um þriðjungi stærri en að undanförnu.
Verö sama sem fyr.
Stendur hvorki í þjónustu stjórnarinnar
né einstakra manna, en fer sinna eigin
ferða.
Kaupið því Þjóðólf og borgið
hann skilvíslega, því að útgefandinn hefur
enga aukabitlinga til að létta útgáfukostn-
aðinn. Styrkur blaðsins liggur í kaup-
endafjölda og skilvísri greiðslu andvirðis-
ins.
Nýir kaupendur gefi sig fraxn
sem fyrst.
Matth. Jochumssoii:
Grrettisljóð.
Nítjánda öldin kveður oss fremur glæsi-
lega í bókmenntalegu tilliti. Þegar litið
or yfir, hvað gert. hefur verið á síðari
hluta þessarar aldar til að auðga aada
vorn og þekking vora á landi og þjóð, þá
má segja, að bókmenntalíf vort hafi dafn-
að vel og tekið góðnm framförum, og þar
sje fremur um auðugan garð að gresja,
skrýddan mörgu fögru andans blómi.
Þekkingin á íandinu og náttúru þess hef-
ur aukizt við hinar ýtarlegu, vísindalegu
rannsóknir Þprv. Thoroddsens og rit hans
í því efni. Fornrit vor, sögur og kvæði,
hafa verið nákvæmar og ýtarlegar rann-
sökuð. Andlegt líf hefur verið vakið með
iuörgum snilldarljóðnm, blöðum og tíma-
ritum —. kirkjulegum,, í skáldskap, bún-
aði, verzlun og lögfræði. Sönglistin hef-
ur stigið margt skrefið fram á leið, félags-
andi hcfur eflzt og nýir menningarskólar
verið settir á stofn. En sem hvellandi
ómur tveggja hinna göfugustu strengja
mannlegrar sálar, hins guðlega og hins
þjóðlega, kveður við í tveimur skáldritum
aldarinnar Dýlega útkomnum, í Biblíuljóð-
um séra Valdimars Briem og Grettisljóð-
um Matthíasar Jochumssonar.
Bæði þessi skáld taka yrkisefni sitt
úr fornritnnum, og þar sem þessi fornrit
eru sjálf skáldskapur, hefur hlutverk höf-
undanna auðvitað ekki orðið annað en
það, eins og að yngja upp hið forna efni
og færa það í nýjan skáldskapar búning.
Þannig hefur Matthías með Grettisljóðum
sínum eins og fært söguna gömlu yfir í
nútíðarmálið og búið hana vorrar aldar
skáldlega blæ, til að stytta okkur vetrar-
kvöldin og svo að þjóðin missi ekki sjón-
ir á og gleymi ekki alveg sögu sinnar
dýpsta óði. Hann segir okkur upp aptur
með skáldandans grípandi krapti hina ein-
kennilegu æfi afbragðsmannsins og hetj-
unnar, Qrettis, er ólánið eltir á allar lund-
ir, þrátt fyrir gervileik mannsins. Það
er hin sterka forlagatrú, er iíkti hjá öll-
um fornaldarþjóðum og ekki sízt hjá tor-
feðrum vorum, Urðarorðið, sem andar sín-
um kulda og raunalega blæ á söguna og
Ijóðiu. En þrátt fyrir sorgar- og rauna-
svipinn, sem bæði er á sögunni og Ijóð-
unum, er samt eins og hreystiafrek og
manndómur Grettis bregði frægðarinnar
bjarta Ijóma yfir allt hið myrka, sorglega
og skuggalega, og það engu raiður í skáld-
ljóðum Matthíasar en í sjálfri sögunni.
Hið mikla andans afl og háfleygi, er ein-
kennir Matthías svo mjög sem skáld, hef-
ur sumsstaðar eins og hafið og lypt og
brugðið meiri sólarljóma yfir hinn forna
söguóð. Þannig verður efnið átakanlegra,
er skáldið líkir eptir Helga kviðu Hund-
ingsbana og lætur völu kveða örlög Grettis
yfir vöggu hans. En einnig optar erum
vér minntir á, að Gretti eru forlög sköp-
uð. Þannig lætur skáldið Ásdísí móður
hans sjá svífa fyrir sjónum „auðnuleysi,
álög, Urðardóm og sekt“. Þegar Glámur
kemur til sögunnar, rætist fyrst^spádóm-
ur völunnar, og við brennu Þóris sona, sem
Grettir af ógæfu einni verður óbeinlínis
orsök í og allt skógargangslíf hans að
ósekju sprettur af, lýsir sér hamingju- og
auðnuleysi hans bezt gagnvart hreysti hans
og gervileik. — Þannig kemur eigin anda-
gipt skáldsins, snilld og sterka sálarflug
fram í kvæðinu „1 Noregi11, er hann lýsir
áhrifum ættlandsins forna, vorrar öldnu
jötunmóður, á huga Grettis, er hann lítur
það í fyrsta sinn, einnig í kvæðinu „Heim-
komcL Grettis11, er skáldið lýsir með hin-
um rétta, dapra og drungalega blæ upp-
hafi skógargangs Grettis, er hann i senn
fær „þrennar sorgarnýjar ægifréttir11, lát-
inn faðir, fallinn bróðir og hann sjálfur
sekur um’allt land. („Undarlega gnast í
grjóti, geigvænlega small í klifi, drauga-
lega dundi móti, dvergamál í klettarifi")
— og ekki sízt í „Æfintýri“ Grettis, sem
skáldið hefur sjálft skapað, er hann lætur
Gretti í feíkna hrauni fjarri mannabyggð-
um hitta dóttur Þóris úr Garði, föður þeirra
Þórissona, er inni brunnu í Noregi við
eldför Grettis, og frelsa hana úr greipum
fjögurra voðamanna, er liggja á fjöllum
úti. í þessu er list, á fleiri en einn veg
skoðað. Skáldið lýsir með sterkum og
voðaþrungnum orðum brunahraunsins geim,
og um leið og hann með tign og styrk-
leik skáldgáfu sinnar minnir á kviðurnar
fornu, færir hann, með lýsingunni á hjálp-
semi, drengskap og mildi Grettis við dótt-
ur hins versta fjandmanns hans, Gretti
sjálfan nær vorri eigin tíð, og ennfremur
verður æfintýrið eins og nokkurs konar
skírsla og sönnun fyrir sakleysi Grettis,
nokkurskonar járnburður, er hann hafði
betra þol og meiri stilling til að standast
en járnburðinn hjá Ólafi konungi. í þessu
kvæði kemur hin hreina, sterka meyjar-
ást og tryggð, eins vel fram og hinn
sterki vílji og hreini drengskapur manns-
ins, er hvílir síg í selinu hjá hinum fagra
svanna sem barn hjá móðnr, „sem Bryn-
hildur hjá bana Fofnis undi“. Og vart
getur tignari og hugríkari ástaróð en
kvæðið „Dóttir Þóris í Garði“, svo blæ-
og efnisfagurt, t. d.:
Eg þðttist vera valkyrja, fara lopt og lá,
unnusta minn yfir eg ægishjálmi brá,.,. .
Á klettinn eg settist við kalda Jökulsá:
lífsmynd þina, Grettir! eg lifandi sá....
Eg vild’ eg væri blómið, sem býr við Jfann foss
dafnar og skelfur og deyr við hans koss.