Þjóðólfur - 04.03.1898, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR.
50. árg.
Reykjavík, föstudaginn 4. marz 1898.
Nr. 1 1 .
r
Ohyggilegt búskaparlag.
Um þessar mundir berast hingað allí-
skyggilegar fregnir um heyskort hér á Suð-
urlandi, og það er naumast efi á að til stór-
vandræða horfir, ef harðindi haldast lengi.
Þá er þess er gætt, að veturinn mátti heita
mjög góður til nýárs, og enda fram að þorra,
þá má það náleg^ furðu gegna, að bændur
skuli ekki almennt vera fullbirgir fram undir
páska að minnsta kosti. En að svo erekki,
getur ekki stafað af öðru en óskynsamlegri
ásetning -7- þessu gamla átumeini í búnaði
vorum, er mörgum hefur á kné komið. —
Bændur mega ekki spila áhættuspil um bú-
stofn sinn, með því að varpa allri sinni á-
hyggju upp á guð og náttúruna, og treysta
því, að allt „slampist af“, þótt ekkert vit sé
í ásetningu þeirra. En því miður hefur
reynslan sýnt, að bændur tefla mjög opt á
tvær hættur í þessu efni. Þetta áhættuspil
vinnst stundum með naumindum, þá er for-
sjónin er svo „náðug« að úthluta góðviðr-
inu ríkulega, en þá er það bregst, verður
tjónið í spilinu svo alvarlegt, að menn bíða
þess seint bætur, og ef til vill aldrei, eptir
því hve mikið kveður að missinum. Það er
enginn sérlegur búhnykkur að verða t. d. að
skera nautgripi eða sauðfénað af heyjum
seint á þorra eða góu. Það er dálítið skárra
að gera það að haustinu til, eða borga skuld-
ir með því, er flestir hafa gnótt af. Þó er
skynsamlegra að skera af heyjunum, þá er í
óefni er komið, og eigi hjálp að fá, heldur
en að fella féð úr hor. Horfellirinn er hin
versta og voðalegasta en jafnframt hin al-
mennasta afleiðing óskynsamlegrar heyásetn-
ingar og engin horfellis- eða heyásetningar-
lög koma að neinu. gagni, fyr en menn eru al-
mennt orðnir sannfærðir um, að hyggilegast og
affarasælast sé, að ætla fénaði sínum nægan
heyforða, hvernig sem viðrar, og fara vel
með hann. En það lítur út fyrir, að menn
eigi harla bágt með að sannfærast um þetta.
Að minnsta kosti virðist það bera lítinn á-
rangur, þótt verið sé að brýna þessi sann-
indi fyrir fólki.
Þá er fólkseklan í sveitum hér á Suð-
urlandi að minnsta kosti, er orðin svo til-
finnanleg, eins og hún er, þá verða bændur
að sníða sér stakk eptir vexti, og gæta hófs
við heyásetninguna. Auðvitað er það hart,
að þurfa að farga skepnum sínum að haust-
inu sakir ónógra heybirgða, en hvað er það
í samanburði við hitt: aðstandauppi bjargarlaus
með hann um hávetur í harðindum? Á góðum
útigangsjörðum er mönnum að vísu nokkru
meiri vorkunn, þott þeir setji nokkuð djarft
á, heldur en hinum, sem alls ekki geta reitt
sig á neinn útigang að mun, en óhyggilega
ásetningu er þó aldrei unnt að afsaka í sjálfu
sér, hver sem í hlut á. Að minnsta kosti
mætti ætlast til þess, að menn þyldu 8—10
vikna innigjafarskorpu. Svo aumir sem ís-
lendingar voru á 18. öldinni, þá þoldu þó
Árnesingar „18 vikna skorpu" veturinn 1789
—1790, án þess getið sé um verulegan felli.
Umhverfis landið.
Ferðasöguágtiþ eptir S. J.
(Framh.).
Þegar beygt var inn á Eyjafjörðinn,
blasti við prestssetrið Þönglabakki. Fremur
sýndist okkur þar léleg byggð. Vestanvert
við fjörðinn blasti við eyðibærinn Hvanndal-
ir; rústirnar eru upp í kvos austan í fjöllun-
um. Þar áttu hinir nafnkunnu sægarpar
Hvanndalabræður að hafa búið, (sbr. Þjóð-
sögur Jóns Árnasonar). Skammt fyrir innan
fjarðarmynnið að vestan liggja sker nokkur,
sem kölluð eru Hrólfssker. Ekki fríkkar
fjörðurinn, fyr en komið er inn fyrir Hrísey.
Ur því brosir við fagurt land á báðar hend-
ur; alstaðar er talsvert undirlendi. — Fjörð-
urinn lá fyrir okkur inn í landið, eins og bJá
voð, ofurlítil vindgola var á móti, og báraði
fjörðinn lítið eitt; við það varð hann enn feg-
urri. Einmælt var það hjá öllum á skipinu,
er eg átti tal við, að fegurra landslag gæti
ekki að líta hér á landi, og jafnvel þó víðar
væri farið. Til suðúrs sáum við alla leið
suður í I.jósavatnsskarð. Þegar komið er inn
fyrir síldarveiðistöðina á Hjalteyri þrengist
fjörðurinn; verður þá húsaskipun öllu betri,
enda er þar einkar fagurt. Aldrei hefur kvæð-
ið „Eyjafjörður" eptir Matth. Jochumsson,
verið mér eins ljóst sem þennan dag.
Kl. 1V2 e. h., lagðist „Vesta" á Akur-
eyrarhöfn og fylltist þar brátt af bátum, er
buðu að flytja farþega í land; 25 aura vildu
þeir hafa fyrir hvern mann, og þótti það
fremur dýrt, því stutt var að flytja. —
Akureyrarbær stendur á granda vestan-
veft við fjarðarbotninn og er þar orðið all-
þröngt um húsastæði. — Há malarskriða er
fyrir ofan kaupstaðinn og spillir hún mjög
fegurð bæjarins; á grashjalla fyrir ofan skrið-
una er kirkjugarðurinn, og ér þangað að
ganga bratta vegleysu, um 2—300 feta háa
og þvirtist mér að örðugt mundi með
líkburð þar upp í hálkum á vétrardag, enda
heyrði jeg á mönnum, að svo væri. —
Lítið sá eg af trjágörðum á Akureyri,
en þar á móti hafa kaupstaðarbúar gróður-
sett nokkur reynitré, og eru sum þeirra
mjög falleg og efalaust er ein hríslan sú
fallegasta hér á landi. Hrísla þessi er við
hús Eggerts Laxdals faktors, og mun um
26 fet á hæð og er hún xoo ára gömul. —
Annað tré litlu minna, er við hús Sigfúsar
borgará Jónssonar og er það um 80 ára
gamalt; prýða tré þessi mjög og eru hinir
beztu minnisvarðar þeirra, sem þau gróður-
settu. Eg kom til skáldsins séra Matthíasar
Jochumssonar og fékk þar góðar viðtökur;
sýndist mér þau hjón ekki hafa gengizt fyrir,
síðan eg kynntist þeirn í Odda, var eg þar
þá um sumartima við smíðanám hjá Jóni
Þórhailasyni á Eyrarbakka, sem var yfirsmið-
ur að Oddakirkju. Allvel kváðust þau hjón
una hag sínum, þó tæplega eins og þá er þau
voru í Odda; spurðu þau mig um ýmislegt
afSuðurlandi.—Börnþeirra eru öll hin mann-
vænlegustu. — Nokkrir af okkur skruppu út á
Oddeyrina, það er annar hluti kaupstaðar-
ins. Milli þeirra liggur snotur og vel gerður
vegur, sem Tr. Gunnarsson lét gera fyrir
stuttu; hefur það verið hið mesta þarfavérk.
Oddeyrarhúsin standa á sléttum tanga, sem
gengur út í fjörðinn; er eyrin nú mest öll
grasi vafin. Hafði Tr. Gunnarsson þarum
eina tíð stórkostlega túngræðslu, og er því
nú vel haldið við. Húsin á Oddeyrinni eru
mjög snotur og standa skipulega; virtist mér
það fallegasti kaupstaðurinn, sem eg sá í
ferðinni og heyrði eg fleiri minnast hins
sama. —
Morguninn eptir (9. ágúst) rann upp b!íð-
ur og fagur. Léttur þokuslæðingur hvíldi á
fjallatindunum og gerði það útsjónina enn
hýrlegri. Kl. 9V2 fór „Vesta“ út af höfn-
inni. Fjöldi farþega hafði bæzt við; var
gleðibragur á öllum, og horfðu með aðdáun
á fegurð héraðsins. Kl. 12 komum við að
Hrísey og var lagst vestan við eyna; mjög
margir af okkur fóru þar í land og gengu
sumir upp á háey. Þaðan er góð útsjón
yfir fjörðinn. Eg og nokkrir aðrir fórum heim
að Syðstabæ til Jóhannesar bónda Davíðs-
sonar, tók hann okkur vei og var hinn ræðn-
asti; hann á snoturt bókasafn og virtist okk-
ur hann fróður um margt. Tveir bæir eru á
eynni og er hún mjög grösug og búsældarleg,
enda eru bændurnir þar vel fjáðir. r/io hluti
Syðstabæjar kostaði í vor 1,400 kr. Af því
má sjá, hvað óll eyjan mundi kosta.
Frá Hrísey fórum við kl. 4V2 e. m.;
var þá komin sterk hafgola á móti, sem hélst
út fyrir Siglunes, fórum vér þar rétt við
land. Þar var mjög stórhreinlegt á land að
líta: háfjöll fram í sjó og litlir grasgeirar
á milli. Siglunes er flatt hið efra, en sæ-
bratt hið fremra; heldur mun dauflegt að búa
norður þar. Bærinn Siglunes stendur fremst
á nesinu.
Kl. 6 e. m. fórum við fram hjá Dalatá,
og sást glögglega til Dalabæjanna. „Vesta“ fór
nú að auka skriðinn, því að skipstjóri vildi
ná til Sauðárkróks fyrir dimmuna. — Þegar
kom vestur fyrir Almenningsnöf verðurlánds-
lag grösugra og þýðlegra, og höíðum við
bezta næði að horfa á landið, enda var blæja-
logn, friður og kyrð yfir láði og lög. —Inn-
siglingin inn Skagafjörð er skemmtileg. —
Allmerkilegir eru höfðar tveir, sem ganga út
í fjörðinn að austan: Hrollleifshöfði og Þórð-
arhöfði, sá fyrnefndi er á móts við Málmey.
— Eyjan er byggð og er 1 bær á henni;
fremur sýndist þar fallegt. Yms ummælijeru
á býli þessu og er óþarft að taka þau upp
hér. Afarhátt standberg liggur um eyna