Þjóðólfur - 06.05.1898, Side 1

ÞJOÐOLFUR.
50. árg.
Reykjavík, föstudaginn 6. maí 1898.
Nr. 22.
Ófriður
milli Spánverja og Bandaríkjanna.
Kaupmannahöfn 26. apríl.
Eptir því sem leið á síðustu viku hörðn-
uðu orðsendingarnar milli Mc Kinleys og
Spánarstjórnar, og 20. apríl skýrði Mc Kin-
ley skírt og skorinort frá því, að Spánverj-
ar yrðu að hypja sig á brott frá Kúba með
allt sitt lið og herbúnað, og jafnframt hverfa
með herskip sín úr nágrenninu, ella yrði
hann neyddur til að reka þá burt þaðan
með herafla, en Kuba skyldi með öliu laus
undan yfirráðum Spánverja. Frest til þess
að svara orðsending þessari veitti hann Spán-
verjum til laugardags 23. s. m., en Spán-
verjar svöruðu því einu, að þeir hvorki vilclu
né gœtu sleppt nokkrum af réttindum sínum
á Kuba, og mundu verja þau til hins ítrasta
og lá nú ekki annað fyrir, en að undirbúa
flotana sem bezt og senda af stað. Banda-
ríkjamenn hafa lagt herskipum fyrir norður-
og vesturhluta Kubu, til þess að varna Spán-
verjum landgöngu, og jafnframt gera upp-
tæk þau verzlunarskip Spánverja, er orðið
hafa á vegi þeirra. Ekki hefur slegið í bar-
daga enn sem komið er, en það er ætlun
manna, sem vit þykjast hafa á, að fyrst muni
þeim lenda saman einhverstaðar nálægt eynni
Portorico, sem er síðasta eign Spánverja í
Vesturheimi. Það telja flestir víst, að Spánverj-
ar muni algerðan ósigur bíða, því fyrst er það,
að herskip þeirra eru færri, minni og ver
útbúin, ,en Bandaríkjamanna, landher þeirra
á Kuba þreyttur, mjög iDa útbúinrt að ’vist-
um og fé og á við afarslæman aðbúnað að
öðru leyti, en lítið útíit fyrir, að þeir geti
aukið hann eða bæjfi og, það sem mestu
varðar, »afl þeirra hluta, sem gera skal
skortir þá algerlega, ríkisfjárhirzlan er tóm og
ríkið í botnlausum slculdum, þar sem Banda-
ríkin munu vera eitthvert auðugasta ríki í
heimi, enda segja fréttaritarar frá Spáni það,
að Spánverjar muni finna til þessa, og væri
daufir í dálkinn, og ef ekki væri um „æru
Þjóðarinnar" að ræða, þá mundi ekki hafa
farið svo, sem reynd er á orðin, en það
mega þeir eiga, að þeir hafa á aDar lundir
reynt að komast hjá stríði þessu, og ef til
viD hefði það tekizt, hefði Sagasta komizt fyr að
völdunum og fyrirrennari hans, Canovas, ekki
verið annar eins þralcálfur, og hann var;
þar á ofan bætist nú, að útUt er fyrir upp-
reisn á FiHppinsku eyjunum og Portorico.
OD ríki í EvrópU) sem eignir eiga þar
vestra, hafa flýtt sér að lýsa yfir því, að þau
mundu láta báða málsaðila algerlega hlut-
lausa, meðan ófriðurinn stendur (væru „neu-
tral"); svo hafa og gert þau af stórveldun-
um, sem engar eignir eiga þar.
Viðauki. Ensk blöð, er ná til mán-
aðarmótanna (hið yngsta frá 3°- aPríl), skýra
frá gangi ófriðarins þá fáu daga, er hann
hafði staðið, en engin stórtíðindi voru þá enn
orðin. Bandaríkjamenn höfðu tekið nokkur
verzlunarskip fyrir Spánverjum, og skotið á
Matanzas, hafnarvígí á Kúba, skammt austur
frá Havana. Bandamenn segja, að Spán-
verjar hafi mist þar fjölda manna en Spán-
verjar segja, að aðeins einn Múlatti hafi faD-
ið, og eru hinir hróðugustu.
Eins og venjulegt er ber hraðfréttunum
aDs ekki saman, því að hvorttveggja þykist
hafa borið hærra hlut, en fregnirnar svo nýj-
ar, að eigi verður staðhæft um sannindin.
Þó ætla menn að Bandamenn hermi réttar.
— Spánverski aðalflotinn héðan úr álfu, er
hafði mælt sér mót langt á hafi úti, fram und-
an Grænhöfða á Senegambíu, lagði af stað
vestur yfir Atlantshaf næstl. föstudag (29. f. m).
með leynilegar fyrirskipanir, og þykir Banda-
mönnum verst, að vita ekki, hvert hann stefnir,
eða hvar hann leggur að landi við Ameríku
svo að þeir geti veitt honum hæfilega við-
töku. En lausafregn hafði borizt um það frá
Madríd, að nokkur hluti hans ætti að leggja
inn í Massachucettsflóann, og skjóta sprengi-
kúlum á höfuðborgina Boston, og aðra hafn-
arbæi í norðurhluta Bandaríkjanna. Urðu
Bostonsbúar og aðrir borgabúar þar í grennd
allsmeikir við þá fregn, og kröfðust, að þeg-
ar væru gerðar alvarlegar varnar-ráðstafanir,
en svo er að sjá, sem ósamþykki og óregla
eigi sér stað í hernaðarráðaneytinu í Wash-
ington, því að það hefir( komið í ljós, að
undirbúningurinn undir ófriðinn er í lakasta
lagi, og margar skipanir verið gefnar út, hver
á móti annari, og er lýðurinn mjög óánægð-
ur yfir því. — New-Yorkbúar búast einnig
við að fá heimsókn af Spánverjum, og hafa
þar orðið óeirðir nokkrar í bænum, af hern-
aðarvímunni.
Spánverjar, sem búsettir eru í Banda-
ríkjunum, hafa þyrpzt hópum saman til Kan-
ada, einkum til Montreal, og fjöldi Spán-
verja hefur einnig flúið frá Kúbu, til eyjanna
í grennd, einkum konur og börn. Ástandið
í Havana er sagt hið hryggilegasta. Menn
hafa búizt við, að skotið yrði á borgina þá
og þegar. Verð á matvælum ferfaldaðist á
2 dögum og aflt eptir því.
Svo segja ensk blöð, að herskip Spán-
verja muni verða í mestu vandræðum sakir
kolaleysis, og sé eyjan Porto Rico hinn eini
staður, er þau geti aflað sér kola, en Banda-
ríkjamenn hafa hugsað sér að varna þeim
þess. Hvorki Spánverjar né Bandamenn
eru undir ófriðinn búnir, hvorki á sjó né
landi, að því er blöðin segja. En ófriðurinn
muni að líkindum verða háður og til lykta
leiddur að eins á sjó, og sá málsaðili mun
bera hærri hlut, er hafi fleira fólki á að skipa,
og meiripeninga til að grípa til, og er auð-
vitað, að Bandamenn standa þar betur að
vígi, enda mun það vera ætlun flestra, að
Spánverjar lúti fljótt í lægra haldi, þótt hin-
ir séu ifla undirbúnir.
Búizt var við eptir síðustu fréttum, að
aðalorusta mundi verða þá og þegar næstu
daga, einhversstaðar í nánd við Havana. Verð-
ur því nýrra stórtíðinda að vænta við næstu
fregnir, en svo langt, sem nú heíur frétzt, var
enginn veigur orðinn í viðskiptunum.
Gladstone gamli var enn á lífi 30. f.
m., en er ávaflt að hnigna. Þó ekur hann
út endrum og sinnum. Hann hefur sent
hinnstu kveðju til ættingja sinna og vina,
og bíður rólegur dauða síns. En sumir ætla,
að hann geti þó lifað nokkra stund enn.
Kristján elzti sonur Friðriks konungs-
efnis, hefur kvænzt heitmey sinni, Alexandr-
ínu frá Melclenburg. Stóð brúðkaupið í Cann-
es á Frakklandi 25. f. m., og var þar margt
stórmenni samankomið, víðsvegar að úr Ev-
rópu.
Um þjóðminningardaginn,
Það er þrásinnis um það kvartað, bæði
í ræðum og ritum, að ýmsar þarfir áður ó-
þekktar hér á landi fari svo vaxandi, að til
vandræða horfi, því framleiðslan aukist ekki
nándar nærri að sama hlutfalli, og þótt þessu
sé aptur á móti mótmælt afýmsum og bók-
staflega sýnt fram á, að efni þjóðarinnar fari
vaxandi í heildinni, svo sem með auknum þil-
skipaflota, gerðum vegabótum og öðrum
samgöngufærum, bættum húsakynnum o. fl.
þá mun því ver efnahagur margra einstakl-
inga og jafnvel ýmsra sveitafélaga fara hnign-
andi og aðalorsökin er vafalaust aukin eyðsla
og tilfinningarleysi fyrir framtíðinni; margir
gleyma alveg að búa sig undir hana með
sparnaði og hyggindum.
Ein af þessum nýju þörfum áður óþekktu
eru þessar árlegu þjóðhátíðir, sem þyka mjög
nauðsynlegar og ýms af blöðunum ljúka
lofsorði á og þótt eg ekki geti séð beinan
þjóðarhag af þeim dettur mér ekki í hug að
halda því opinberlega fram, að svo kunni
ekki að vera; eg efast ekki um, að þeir sem
gengizt hafa og gangast fyrir innleiðslu þessara
mannfunda muni nákvæmlega hafa yfirvegað
nytsemi þeirra, áður en þeir afréðu tillögur
sínar og sama ætla eg, að blaðstjórar þeir,
sem með þeirn hafa mælt hafi gert og allir
þessir hljóti að hafa komizt að einni og sömu
niðurstöðu um nytsemi þeirri; og hvað hef-
ur svo eins eða fárra manna álit að þýða,
þótt það gangi í öfuga átt. En ekki er
langt á að minnast, að helgidagarnir þóttuof
margir og af ýmsum talið þarft verk að af-
nema flesta helgidaga nema sunnudaga og
jafnvel taka aptan og framan af þeim. En
eitt er víst, að þessar samkomur hafa meiri
kostnað í för með sér bæði beinlínis og ó-
beinlínis, vinnumissi og eyðslu, þótt alít