Þjóðólfur - 17.06.1898, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR.
50. árg.
Reykjavík, föstudaginn -J7. júní 1898.
Nr. 28.
Fyrir tvær krónur
ffeta nýir kaupendur feng-
ið hálfan yfirstandandi ár-
gang I»jóðólfs frá júlí byrjun
til ársloka 1888.
30 tölublöð
Séu þessar 2 kr. borgaðar ekki síðar en
í októbermánuði þ. á. geta kaupendurnir
átt von á að fá 50 ára afmælisblað Þjóðólfs
í nóvember, líklega með niyndum. — Panta
má og þennan síðari hluta árgangsins hjá á-
reiðanlegum útsölumönnum blaðsins.
Munið því eptir að panta
Pjóðólf í tíma.
Landbúnaðurinn — Lánsstofnun.
Alþingi hefur á síðari árum sýnt
lofsverða viðleitni íþvíaðstyrkja annan aðalat-
vmnuveg vorn, sjávarútveginn, meðþvíaðveita
mönnumkost á láni úrlandssjóði tilþilskipakaupa
með mjög vægum kjörum, enda hefur þil-
skipaútvegnum fleygt allmjög fram nú upp
á síðkastið, og hafa margir landsmenn haft
mikla og góða atvinnu við það. En því
má samt eigi gleyma, að „bóndi er bústólpi
og bú er Jandsstólpi". Landbúnaðurinn er
og hlýtur jafnan að vera hinn langþýðingar-
mesti þáttur atvinnuvega vorra, sá þátturinn,
sem vér hljótum að leggja mesta og bezta
rækt við. Geti landbúnaður vor ekki þrifizt,
heldur fari óðum hnignandi, þá er sýnilegur
voði fyrir höndum. Þá missum vér merg-
inn úr þjóðlíkama vorum, og tilvera vor, sem
sérstakrar þjóðar verður þá eigi nema að
nafninu, því að þá er sveitirnar eru komnar
í eyði, landbúnaðurinn farinn á höfuðið og
ísland orðið fiskiver eitt, þá mun saga vor
þegar að mestu leyti úti. Landsmenn verða
þá að eins leiguþjónar á fiskiskipum erlendra
þjóða, taka upp þeirra siði og missa að öllu
sjálfstæði sitt: með öðrum orðum, þeir
hætta að vera íslendingar, úr því svo er
komið. Sem betur fer eru lítil líkindi til,
að þannig fari, en möguleikinn er fyrir hönd-
um og hættan sjáanleg í fjarska. Þess vegna
verður að vinda bráðan bug að því að sporna
gegn þessum voða, áður en það er um sein-
an. Og til þess eru engin önnur ráð en að
styðja landbúnaðinn af alefli, hjálpa honum
yfir hin hættulegustu sker, er hann nú virð-
ist ætla að stranda á.
Því skal eigi neitað, að alþingi hefur
sýnt ofurlitla viðleitni í því, að efla landbún-
aðinn, en mjög hefur hún verið ófullkomin
og ófullnægjandi, og hefur mest verið fólgin
í því að veita allríflegan styrk 4 búnaðar-
skólum, en það eru víst allskiptar skoðanir
um, hversu slíkar fjárveitingar eru heppileg-
ar og að hve miklu gagni þær koma. Sann-
færing vor er sú, að þessu fé sé ekki vel
varið, og heppilegra væri að hafa að eins
einn allsherjar búnaðarskóla, svo fullkominn
sem unnt væri. En hér skal eigi farið frek-
ar út í þá sálma í þetta sinn.
Onnur aðhlynning löggjafarþings vors
að landbúnaðinum er fólgin í styrkveitingu
til ýmsra búnaðarfélaga, og skal þvísízt synj-
að, að það fé hafi komið að einhverju gagni.
En vetulegur styrkur fyrir landbúnaðinn
verða slíkir smábitlingar aldrei, enda hefur
alþingi orðið það Ijóst nú upp á síðkastið,
að eitthvað frekar þyrfti að gera landbúnað-
inum til styrktar, og þess vegna var í síð-
ustu fjárlögum gefin heimild til að veita lán
úr landssjóði til jarðabóta með líkum kjör-
um og veitt var til þilskipakaupa, og er það
auðvitað betra en ekki og spor í rétta átt.
Virðist sjálfsagt, að sú leið verði haldin ept-
ireliðis, og upphæðin, sem heimiluð er til
þessara lána, drjúgum aukin. En þetta er
ekki einhlítt, og verður því fleira að koma
til greina. Landssjóður einn getur heldur
ekki hrokkið til að fullnægja þörfunurri. Vér
þurfum að fá sérstaka lánsstofnun, er veiti
bændum miklu aðgengilegri kjör en lands-
bankinn.
Það hefur lengi verið kvartað yfir því,
og eigi að raunalausu, hversu aðalpeninga-
stofnun landsins, landsbankinn, hefur reynzt
óhentugur og meira að segja óhæfur sem
aðgengileg lánsstofnun fyrir allan almenning.
Hann hefur sannarlega hugsað meira um
sinn eiginn hag, heldur en að gera lántakend-
um létt fyrir með greiðslu lánanna, og það
getur vel verið, að það hafi verið nauðsyn-
legt í byrjun, meðan hann var að koma fót-
um undir sig. En þægilegt hefur það eigi
verið fyrir viðskiptamenn hens, oggetursama
lagið naumast gengið úr þessu.
Það eru eigi vextirnir af lánunum, sem
gert hafa landsmönnum viðskiptin við bank-
ann svo erfið, þótt þeir séu fullháir, heldur
er það eingöngu hinn allt of stutti afborgun-
arfrestu.r. Að heimta lánin endurborguð á
10 árum, eins og bankinn gerir, er svo hart
aðgöngu, eptir því sem til hagar hér á landi,
að fæstum lántakendum er unnt að standa í
skilum á þann hátt, enda mun bankinn sjálf-
ur hafa komizt að raun um það nú, eptirað
fjársalan til Englands var bönnuð, að hann
hlyti að slaka á kröfunum og beita rétti
sínum hóglega, ef hann ætti ekki að sitja
uppi með fjölda jarðarskrokka, því að sann-
lelkurinn er, að jafnvel hvernig sem árar,
getur bóndi sem tekur t. d. lán tiljarðabóta
eigi greitt skuld sína á 10 árum að fullu, því
að það ereigi svo fljóttekinn gróði af jarða-
bótum hér á landi. Fyrir bónda, sem vill
bæta jörð sína eða efla bú sitt, er áríðandi
að geta fengið lán með sem lengstum afborg-
unarfresti, svo að hann finni sem allra minnst
til greiðslunnar á ári hverju. Geta þetta
verið ómetanleg hlunnindi fyrir bóndann og
landbúnaðinn í heild sinni. Um þetta hafa
menn einnig sannfærzt betur og betur, eins
og eðlilegt er. Og af þessari sannfæringu
var það sprottið, að samþykkt var í neðri
deild alþingis síðastliðið sumar svo látandi
tillaga til þingsályktunar:
„Neðri deild alþingis ályktar að skora á
stjórnina að leggja fyrir næsta alþingi frum-
varp til laga um lánsstofnun eða lánsfélag
fyrir jarðeignir og húseignir í landinu, er geti
*veitt veðlán um sem lengst árabil og með
sem vægustum vaxtakjörum"
Ut af þessari þingsályktun hefir hr.
Halldór Jónsson bankagjaldkeri ritað ljósa
og gagnorða grein í þessa árs Andvara, og
hefur hann sent oss sérprentun af henni.
Af því að málefni þetta er harla þýðingar-
mikið, verða hér tekin fram höfuðatriði grein-
arinnar, og skýrt frá þeirri niðurstöðu, er
höf. kemst að í tillögum sínum um þessa
fyrirhuguðu lánsstofnun.
Höf. viðurkennir, að menn séu ekki
færir um að greiða svo háar afborganir, sem
bankinn krefjist, enda hafi reynsla bankans
orðið sú, að hann hafi orðið að veita mörg-
um skuldunautum sínum frest með afborgun,
og þessari vægðarsemi sé það að þakka, hve
fáar fasteignir bankinn hafi látið selja fyrir
veðskuldum, og er það að vísu satt, en þetta
sýnir, að afborgunarfresturinn er allt of stutt-
ur. — Höf. telst svo til, að við árslok 1897
hafi fasteignarveðlán landsmanna úr ýmsum
sjóðum numið 1 miljón og 800 þúsund krón-
um, og af þeim var nær helmingurinn eða 850,
000 kr. úr landsbankanum. í flestum öðr-
um sjóðum er ekki áskilin nein föst árleg
afborgun lánanna, en það má einnig segja
þeim upp með hálfs árs fyrirvara og getur
það orðið skuldunaut óþægilegt. Það er al"
veg rétt, sem höf. tekur fram, að sé afborg-
un eigi áskilin, þá muni skuldunautur að
jafnaði eigi hugsa um að höggva skarð
í skuld sína, jafnvel þótt hann hafi efni á
því, heldur borga aðeins vextina og láta
skuldina standa ár frá ári, og telur
höf. það eigi ráðdeildarlegt. Tekur hann
til dæmis mann, er hafi tekið 1000 kr. lán
með 4°/o vöxtum, og borgi aðeins 40 kr. í
vexti árlega. Eptir 41 ár hefir hann borg-
að 1640 kr., en skuldin er sama sem í upp-
hafi (þ. e. 1000 kr.). Hinsvegar er annar,
sem borgar 50 kr. á ári í 41 árár, nfl. 4W0
vexti og hitt afborgun; hann hefir þá borg-
að alls 2050 kr., en skuldinni er þá líka
lokið að fullu, þótt hann hafi ekki borgað
úr sínum vasa nema 410 kr. meira en hinn;
á þennan hátt hefir þessi maður þá grætt
590 kr.
Höf. skýrir frá efni frumvarps þess um