Þjóðólfur - 17.06.1898, Blaðsíða 2

IIO
stofnun lánsfélags fyrir eigendur fasteigna á
íslandi, er stjórnin lagði fyrir alþingi 1881.
Það frumvarp var fellt í efri deild, bæði sak-
ir þess, að menn óskuðu þ>á fremur eptir
séðlabanka f landinu, og svo fundu menn
frv. það til foráttu, að lánsfélag þetta
væri ofdýrt fyrir landssjóðinn (hann átti að
leggja fram í fyrstu 5000 kr. og svo 2000 kr.
árlega nokkur fyrstu árin), að stjórnarfyrir-
komulag þess væri óhe'ntugt, 'eins og hér
stæði á og að vaxtabréf félagsins mundu
ekki hafa nægan markað og stofnunin því
enda í peningaþröng m. fl. — Sakir þess,
að það hafl nú komið í Ijós eptir 11 ára
reynslu, að landsbankinn geti ekki fullnægt
þörfum manna, telur höf. nú brýna nauðsyn
til að útvega fasteignamönnum landsins
lánstofnun, er veiti þeim lán gegn
hæfilegum vöxtum og með hæfilega
löngum afborgunartíma. Telur höf. nauðsyn-
legt að athuga vandlega fyrir næsta þing,
hvernig stofnuninni verði komið fyrir á hent-
ugastán og tryggastan hátt, svo að hún geti
fullnægt þeim kröfum, sem af henni verði að
heimta, en þær kröfur séu helztar: að hún
geti veitt veðlán um sem lengst árabil og
með sem vægustum vaxtakjörum. og að hún
sé í alla staði fullkomlega tryggileg, svo að
vaxtabréf hennar geti íengið markað, og lán-
takendum sé engin hætta búin.
Höf. telur eigi öldungis nauðsynlegt að
setja upp sérstaka lánsstolnun heldur setja
hana í samband við landsbankann þannig,
að þar sé stofnuð sérstök lánsdeild og bank-
anum veitt heimild til að gefa út vaxtabréf
og selja þau. Þessu fyrirkomulagi til gildis
telur hann einkum : kostnaðarminni stjórn og
þess vegna geti lánsstofnunin gefið lántakend-
um betri kjör en ella. Að vísu verði að
auka að nokkru laun gæzlustjóra bankans
og þóknunina fyrir endurskoðun m. fl., en
sparnaðurinn sé þó bersýnilegur að hafa
stofnunina í sambandi við bankann, heldur
en sérstaka. Bankinn hafi einnig langtum
betra færi á að koma íslenzkum vaxtabréf-
um í peninga, heldur en sérstök lánsstofnun,
með því að bankinn standi í sambandi við
ýmsa banka erlendis og geti fyrir þeirra
milligöngu útvegað þar markað fyrir þau.
Þá talar höf. um upphæð vaxtanna af
vaxtabréfum stofnunarinnar, og þykir var-
hugavert að setja þá mjög háa, því að eins
og liggur í augum uppi verða útlánsvextir
stofnunarinnar að vera því hærri, sem vaxta-
bréfavextirnir eru hærri, og við þá hækkun
verða kjör lántakenda lakari. Kemst höf. að
þeirri niðurstöðu, að vextir vaxtabréfanna
séu hæfilega settir 4°/o, en útlánsvextir 4V2A0,
þannig að mismunurinn verður 1h°lo, er
verða aðaltekjur lánsstofnunarinnar. Aðal-
hlunnindi hennar fyrir lántakendur verða því
eigi fólgin í lágum útlánsvöxtum, heldur í
gjaldfresti þeim, sem veittur er og fyrirkomu-
lagi greiðslunnar, því að með alllágu hundr-
aðsgjaldi geta menn lokið skuldum sínum á
þann hátt, er eptirfylgjandi tafla sýnir.
Vextir 4%% árl. gjald 5% lán. lokið á$2,5 árum.
4%% - — 5V4% — — ■ 44,3
4%% — — s V»% — — - 38,7
4'/2% — . — 6% — — - 3bs
4V%° - II 0 o"" i — - 27,7
Samkvæmt þessu verður t. d. láni lok-
ið að fullu á tæpum 39 árum, ef greidd-
ir eru 5 kr. 50 a. í vexti og afborgun af
hundraði hverju árlega, en á rúmum 44 ár-
um, ef greitt er 5 kr. 25 a. af hundraði, og
aétti engum að vera það ofvaxið. Sé tíma-
takmarkið um 40 ár má telja það allviðun-
anlegf, og óþarfi að hafa það lengra. ; En
höf. gerir ráð fyrir, að þar sem hús séu sett
að veði, muni talið nauðsynlegt að Játa menn
ljúka lánum sínum á skemmri tíma, t. d. á
31% ári, er samsvarar 6 kr. árlegu gjaldi
með vöxtum.
Höf telst svo til, að lánsptofnun í sam-
bandi við bankann, eða lánsdeildin, sem
hann kallar þurfi að hafa nær 10,000 kr. í
árlegar tekjur til þess að geta borið sig, en
það fái hún ekki af vaxtamuninum i/z°fó, fyr
en hún hafi lánað út 2 miljónir króna, eða
meiri upphæð en þá er nú mun standa með
1. veðrétti í fasteignum landsins. Það er
því auðsætt, að stofnun þessi þarf að fá styrk
einhversstaðar frá í fyrstu, og hyggur höf.,
að alþingi muni þykja tilvinnandí að láta
landsjóð gera það að einhverju leyti, einkum
þar eð sá styrkur kæmi landbúnaðinum að
notum í vægum vaxtakjörum af lánum. —
Af því að höf. hugsar sér stofnunina sem
sérstaka deild af landsbankanum stingur hann
upp á, að næstu 15 ár að minnsta kosti
heimti landsjóður ekki af bankanum vexti
af seðlaskuld hans, sem eru 5000 kr. árlega,
en geri hins vegar bankanum að skyldu að
setja á laggirnar svo lagaða lánsstofnun eða
lánsdeild, sem hér er um að ræða, og standa
að öllu leyti straum af henni.
Þótt hér hafi verið fljótt yfir sögu farið
munu menn geta gert sér nokkurnveginn
hugmynd um, hvernig bankagjaldkerinnhefur
hugsað sér fyrirkomulag stofnunarinnar í þess-
ari Andvararitgerð sinni. Hún felur í sér
margar góðar bendingar til athugunar fyrir
næsta alþingi (1899), er ráða á máli þessu
til lykta, og er þá mikils um vert, að heppi-
lega takist til með stofnunina og þess vegna
er engin vanþörf á aö rætt sé og ritað um
það irá ýmsum hliðum. Ætla má, að þeir
verði nokkrir, er eigi horfi svo mjög í kostn-
aðinn við stjórn stotnunar þessarar og vilji
heldur hafa hana algerlega sérstaka en eigi
í sambandi við Iandsbankann, þótt það kosti
nokkru meira. Að sjálfsögðu. myndaðist þá
dálítil samkeppni millum þessara tveggja
peningastofnana og væri engu spillt með
því, ef hóflega væri að farið, en þá þyrfti
fyrirkomulagi lánstofnunarinnar að vera mjög
vel hagað og stjórn hennar hin bezta. En
auðvitað væri brotaminnst og umsvifaminnst
fyrir landsjóð að gera hana að deild í lands-
bankanum, það er enginn efi á því. En á
það verður að líta, hvað landsmönnum yrði
hagfeldast og notadrýgst til frambúðar, en
eigi eingöngu á hitt, hvað kostnaðarminnst
er í bili eða landsbankanum geðfeldast. Það
er eðlilegt, að hann renni lítt hýrum augum til
peningastofnunar, er veitir lántakendum miklu
aðgengilegri kjör en hann gerir sjálfur og
að honum falli miður að sjá peningaveltuna
í landinu ef til vill beinast frá honum í aðra
átt. En það er enn nægur tími til að hug-
leiða þessa höfuðspurningu: samband láns-
stofnunarinnar við bankann eða sérstaka
lánstofnun. Hvernig sem sú niðurstaða verð-
ur að lokum, á hr. Halldór Jónsson banka-
gjaldkeri þakkir skilið fyrir þessa ritgerð
sína. Hann hefur þar hreyft mikilsverðu
málefni, er getur haft mikil áhrif á peninga-
markað vorn og styrkt landbúnaðinn að
miklum mun, ef vel og hyggilega er um
hnútana búið, sem næsta alþingi ætti eigi að
vera nein- vorkunn, þá er svo langur tími er
til umhugsuriar.
Ráð til að fá góða m]ólk,
(Að mestu eptir Ðr. Willy).
Það er bæði gömul og ný reynsla feng-
in fyrir því að mjölk eða smjör er ekki
boðleg vara frá þeim heimilum, sem lítið
hreinlæti ér viðhaft við mjöltun og mjólkur-
meðferð. En þar sem alls hreinlætis er gætt
við meðferð mjólkurinnar, er mjólkin góð og
holl og meira af góðu smjöri fæst úr hverj-
um mjólkurpotti.
Það sem þessu veldur, eru ýmsar bakt-
eríur, sem þróast og dafna alstaðar, þar sem
einhver óhreinindi eru. Þegar mjólkin súrn-
ar, þá eru það bakteríurnar, sem valda, súrn-
un. Sé hægt að halda mjólkinni ósúrri, þá
er það af því að bakteríurnar, sem sýrunni
valda geta ekki æxlazt í mjólkinni, jafnvel
þótt þær hafi komizt í hana með óhrein-
indum. Þannig er það hægt að gera bakt-
eríurnar áhrifalausar á mjólkina, með því að
kæla hana um 6—8 stig á meðan hún er
að setjast.
Þpð er nú víst, að mjólkin, eins og hún
kemur úr kúnum hefur engar þær bakteríur,
sem geta haft nein skaðleg áhrif á mjólkina.
Það er því einkum á meðan verið er að
mjólka, og á eptir sem hinar ýmsu bakteríu-
tegundir komast í mjólkina. Til þess að
koma í veg fyrir þessar bakteríumyndanir í
mjólkinni, þá hafa menn reynt allt hreinlæti
við mjökun og meðferð mjólkurinnar. En
það hefir þó ekki dugað fyllilega, því í lopt-
inu sjálfu er ryk og óhreinindi og aragrúi af
bakteríum.
En nú hafa menn fundið upp vél (mjölt-
unarvel) sem útilokar allt lopt og óhreinindi
frá mjólkinni. Sú mjólk, sem mjólkuð er
með þessari vél, er miklu kostbetri og bragð-
betri en sú, sem mjólkuð er með höndunum.
Bragðbetri er mjólkin, því að engar þær bakt-
eríur eru í henni, sem geta valdið efnaskipt-
um eða breytt hennar upprunalega og eðli-
lega smekk. Kostbetri er hún af því að
bakteríur þær,sem mjólkursýru valda eru engar,
en sýran hindrar feitikornin frá því að skilja
sig frá mjólkurvökvanum.
Þegar þess er nú gætt, að mjaltavél
þessi er afar ódýr, þá ættu sem flestir að
eignast hana. Og það er vonandi, að hún
útbreiðist sem fyrst.
Þess var áður getið, að ekki hafi tekizt
að fá mjólkiná bakteríulausa, þótt fullkomið
hreinlæti væri við hafi. En þar með
er þó ekki sagt, að hreinlæti sé
þýðingarlaust í þessu efni. Rannsóknir
hafa sýnt það að því meira af óhrein-
indum sem eru í mjólkinni, þess meiri bakt-
eríur eru í henni og þar af leiðandi súrnar
hún fyr; er óhollari og kostminni.
Helzta hreinlætis, sem ber að gæta gagn-
vart mjólkinni, er að sá eða sú, sem mjólk-
ar sé hreinn um hendurnar, og strjúki öll
óhreinindi af kúnni, áður en byrjað er að
mjólka hana, sem annars fara í mjólkina af
ýmsum orsökum. Mjólkurílátin verða líka
að vera hreia. En þó er það einkurn júfrin
og spenarnir, sem þarf að hreinsa vel, áður
: en farið er að mjólka, Mikill vísindamaður,
N. Backhaus að nafni, hefir fundið ótöluleg-
an grúa af skaðlegum bakterium fyrir heilsu